Στεφανία Στρούζα: «Με ανησυχεί η τάση της κοινωνίας μας να “φωνάζει”, χωρίς να επεξεργάζεται αυτά που δηλώνει» - Free Sunday
Στεφανία Στρούζα: «Με ανησυχεί η τάση της κοινωνίας μας να “φωνάζει”, χωρίς να επεξεργάζεται αυτά που δηλώνει»

Στεφανία Στρούζα: «Με ανησυχεί η τάση της κοινωνίας μας να “φωνάζει”, χωρίς να επεξεργάζεται αυτά που δηλώνει»

Η Στεφανία Στρούζα ζει και εργάζεται ως εικαστικός στην Αθήνα. Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και υλοποίησε τις μετέπειτα μεταπτυχιακές σπουδές της στο Ινστιτούτο Art, Space and Nature του Edinburgh College of Art το 2010 και στο τμήμα Textual Sculpture της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βιέννης το 2015. Το γλυπτικό της έργο διερευνά τους διαπολιτισμικούς συγκερασμούς και τις υβριδικές ταυτότητες που προκύπτουν από την ανταλλαγή υλικών αγαθών και νοημάτων σε εκτενείς αποστάσεις ανά τους αιώνες.

Το έργο της έχει παρουσιαστεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, όπως στην Pinta Miami 2018, στην 6η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης (Ελλάδα), στο Bauhaus Foundation Dessau (Γερμανία), στο Wiener Art Foundation [Αυστρία (ατομική)], στη Neue Galerie Innsbruck [Αυστρία (ατομική)], στο Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2014 [Ελλάδα (ατομική)], στο BOZAR (Βέλγιο), στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Ελλάδα) μεταξύ άλλων. Το 2016 διετέλεσε υπότροφος στο Bauhaus Foundation Dessau και στο Seeger Center for Hellenic Studies στο Princeton University και το 2018 πραγματοποίησε το Studio Residency στην Πόλη του Μεξικού με υποτροφία από το υπουργείο Πολιτισμού της Αυστρίας. H Στρούζα είναι παραλήπτρια του βραβείου ARTWORKS του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, του Βραβείου Νέων Καλλιτεχνών της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος και του Βραβείου Αποφοίτων της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Βιέννης. Το 2019 υπήρξε artist-in-residence στο MANA Contemporary New Jersey και συμμετείχε στην έκθεση «The Palace at 4 a.m.» στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυκόνου μετά από ανάθεση του Οργανισμού ΝΕΟΝ. Η αξιόλογη εικαστικός μάς μιλάει για την έκθεση «Nixe» που πραγματοποιήθηκε στη Μαγιόρκα τον Φεβρουάριο, ενώ τα έργα της μας κάνουν να ξεφύγουμε λίγο από τη δύσκολη περίοδο που βιώνουμε.

Μιλήστε μας για την έκθεση «Nixe»

Η έκθεση «Nixe» πραγματοποιήθηκε στη Μαγιόρκα τον Φεβρουάριο του 2020, στο πλαίσιο του προγράμματος artist-in-residence, όπου συμμετείχα, στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης CCA Andratx. Τα έργα που παρήγαγα στο CCA σχετίζονται με την έρευνά μου πάνω στις επιστημονικές περιηγήσεις του Αυστριακού αρχιδούκα και ερευνητή Λουδοβίκου Σαλβατόρ (Ludwig Salvator) και τη διασύνδεσή τους με την ιστορία της εκτεταμένης οικογένειάς μου, της οικογένειας Τσιλιμίγκρα, στη Ζάκυνθο και στη Μαγιόρκα. Ο τίτλος προέρχεται από το όνομα της θαλαμηγού του αρχιδούκα, της λεγόμενης «Nixe», με την οποία διέσχισε τη Μεσόγειο προκειμένου να πραγματοποιήσει επιτόπια έρευνα σε πολυάριθμα νησιά και ακτές της.

Ποια είναι η ιστορία που κρύβει πίσω της;

Η γλυπτική αυτή εγκατάσταση αναφέρεται στους δεσμούς που δημιουργήθηκαν ανάμεσα σε δυο νησιά της Μεσογείου, τη Ζάκυνθο και τη Μαγιόρκα, στις αρχές του 20ού αιώνα, με αφορμή τη μονογραφία του αρχιδούκα «Ζάντε». Το 1901 ο Σαλβατόρ, έχοντας αποπλεύσει από τη μόνιμη κατοικία του στη Μαγιόρκα, έφτασε στη Ζάκυνθο, όπου διεξήγαγε μια εκτεταμένη έρευνα πάνω στα ζώα, τα φυτά, την ιστορία, τα τοπικά έθιμα και την αρχιτεκτονική του νησιού. Κατά τη διάρκεια της ερευνητικής αποστολής στο νησί εξελίσσεται κι ένα ειδύλλιο, ανάμεσα στην κόρη του γραμματέα του Σαλβατόρ, η οποία συμμετείχε επίσης στο ταξίδι, και στον Ζακυνθινό ποιητή και γιατρό Γιάννη Τσιλιμίγκρα. Όταν η αποστολή θα φτάσει στο τέλος της, ο Τσιλιμίγκρας θα ακολουθήσει την αγαπημένη του Λουίζα Βίβες και τους υπόλοιπους επιβάτες της «Nixe» στη Μαγιόρκα, για να ξεκινήσει μια νέα ζωή εκεί. Το 1904 ο Σαλβατόρ δημοσίευσε τα αποτελέσματα της έρευνάς του –μια εκτενής περιγραφή του νησιού μέσα από κείμενα και αναλυτικά σχέδια– στην εκτεταμένη μονογραφία «Ζάντε». Δεδομένου ότι το νησί καταστράφηκε ολοσχερώς το 1953 από τον λεγόμενο «μεγάλο σεισμό της Ζακύνθου», η έκδοση αντιπροσωπεύει μια ανεκτίμητη πολιτιστική κληρονομιά και την εικόνα ενός κόσμου ο οποίος σε έναν μεγάλο βαθμό έχει χαθεί πια.

Πώς επιτυγχάνεται η «ένωση» Ζακύνθου και Μαγιόρκας μέσα από την έκθεση;

Το έργο στο CCA Andratx ερμηνεύει την ιστορία αυτή μέσα από μια σειρά αντικειμένων που βασίζονται στις επιστημονικές καταγραφές του Σαλβατόρ, καθώς και στην ιστορία του ειδυλλίου ανάμεσα στη Βίβες και τον Τσιλιμίγκρα. Επιδίωξα να εξετάσω τις πολιτισμικές αναφορές και διαπροσωπικές σχέσεις που συνδέουν τα δύο αυτά μακρινά νησιά της Μεσογείου μέσα από μια γλυπτική προσέγγιση. Η εγκατάσταση αποτελείται από κεραμικά που βασίζονται σε ιστορικά αντικείμενα της οικογένειάς μου, που βρίσκονται στη Ζάκυνθο και στη Μαγιόρκα, καθώς και στα σχέδια του Σαλβατόρ από τη μονογραφία «Ζάντε». Τα τελευταία αποκαλύπτουν την οπτική του πάνω στο πολιτιστικό τοπίο, ως ένα βλέμμα ταλαντευόμενο μεταξύ αντικειμενικής παρατήρησης και παθιασμένης εμπλοκής. Στην εγκατάσταση, τα σχέδια αυτά ερμηνεύονται σε πηλό, προσομοιώνοντας αντικείμενα, αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες ή φυσικές τοποθεσίες που εμφανίζονται στο βιβλίο. Τα γλυπτά συνοδεύονται από μια σειρά από μονοτυπίες που απεικονίζουν τη λεγόμενη «Άβυσσο» –μια αινιγματική τοποθεσία στη Ζάκυνθο που αναπαρίσταται από τον Σαλβατόρ– και την εικόνα ενός φοινικόδεντρου, το οποίο εμφανίζεται ως ένα επαναλαμβανόμενο οπτικό μοτίβο στις πολυάριθμες ταξιδιωτικές του μελέτες.

Ο ακριβής τίτλος της έκθεσης, όπως αναφέρεται, είναι «Nixe, μεταξύ φοινικόδεντρων και αβύσσου, η πιθανότητα ενός νησιού». Αναλύστε μου αυτή την πιθανότητα ύπαρξης ενός νησιού. Πώς αναδεικνύεται από την έκθεση;

Η έκθεση αναδεικνύει την «πιθανότητας ύπαρξης» εστιάζοντας στον θραυσματικό χαρακτήρα των έργων και στην παρουσίασή τους στον χώρο σαν ένα ανοιχτό σύστημα συσχετισμών ανάμεσα σε ετερογενείς φόρμες. Τα γλυπτά προσομοιώνουν μια αφηρημένη τοπογραφία, συγκροτώντας υποενότητες που δεν στηρίζονται σε αυστηρές αφηγηματικές δομές αλλά σε συνδυασμούς χειρονομιών πάνω στο υλικό. Στο βιβλίο του 1904 η Ζάκυνθος συγκροτείται μέσα από αναλυτικά παραθέματα και λεπτομερή σχέδια, συχνά με μια διάθεση εξιδανίκευσης, προκειμένου να δομηθεί μια ολοκληρωμένη εντύπωση του τόπου. Το νησί στο οποίο αναφέρεται η έκθεση είναι ουσιαστικά απόν, υπάρχουν μόνο σημεία-αναφορές σε αυτό, καθώς και μια υποψία καταστροφής, φυσικής ή ανθρωπογενούς. Στον τίτλο, το φοινικόδεντρο και η άβυσσος αφορούν δυο ακραία στοιχεία, την ηδονή αλλά και το ανοίκειο, που επιφυλάσσει η συνάντηση με έναν άγνωστο τόπο, ή με ένα νέο πρόσωπο.

Έχετε κάποιο αγαπημένο δημιούργημα απ’ όσα εκτίθενται;

Αγαπημένο έργο είναι σίγουρα το «Pro itu et reditu», του οποίου ο τίτλος μεταφράζεται ως «Για τον δρόμο και την επιστροφή». Το έργο εμπνέεται από αναθηματικές πλάκες που αφιέρωναν οι περιηγητές της Μεσογείου στους θεούς κατά τους αρχαίους χρόνους. Η ιδέα ήταν ότι παρείχαν προστασία στο ταξίδι και ότι κατά την επιστροφή του ο περιηγητής τοποθετούσε το πέλμα του πάνω σε αυτές. Στο έργο η θηλιά της σαγιονάρας από χαλκό συνδυάζεται με το ογκώδες πάτημα από πηλό. Το γλυπτό «ακυρώνει» την έννοια του εφήμερης διαμονής, καθηλώνοντάς τη στην ακινησία ενός θραύσματος.

Τι μπορεί να καταλάβει κανείς για τη δική σας πορεία μέσα από τη «Nixe»;

Η «Nixe» αποτελεί μια «στάση» σε μια σειρά δικών μου περιηγήσεων σε διαφορετικούς τόπους, όπως το Μεξικό, οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, όπου ταξίδεψα για έρευνα και παραγωγή εικαστικού έργου μέσα από διαφορετικά artist-in-residence programs. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχω αφιερώσει ένα μεγάλο τμήμα της έρευνάς μου πάνω στους διαπολιτισμικούς συγκερασμούς και ιστορίες διασποράς στον μεσογειακό χώρο. Το νέο, ίσως, στοιχείο στη «Nixe» είναι η δική μου προσωπική εμπλοκή στη συγκεκριμένη αφήγηση.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την τέχνη, δεδομένου ότι στο βιογραφικό σας βλέπω ότι τα πρώτα σας βήματα τα κάνατε στο Πολυτεχνείο, στην Αρχιτεκτονική (αναφέρομαι στο πρώτο Μάστερ);

Η τέχνη ήταν εξαρχής εκεί ως εμμονή. Την προσέγγισα, ωστόσο, από διαφορετικά μονοπάτια, όπως η Αρχιτεκτονική, μέχρις ότου να τη θεωρήσω και ως κύριο επάγγελμά μου. Οι σπουδές μου στην Καλών Τεχνών στη Βιέννη σίγουρα συνέβαλαν σε αυτό, καθώς η συγκεκριμένη πόλη αναγνωρίζει τους καλλιτέχνες της ως πολιτισμικό κεφάλαιο που δικαιούται οικονομικής στήριξης και δημόσιων παροχών.

Απ’ όλες τις προσωπικές εκθέσεις που έχετε κάνει και τις συμμετοχές σε ομαδικές, έχετε κάποια αγαπημένη;

Πολύτιμη είναι η εμπειρία μου από την πρόσφατη ομαδική έκθεση του Οργανισμού ΝΕΟΝ σε συνεργασία με τη Whitechapel Gallery, «Τhe Palace at 4 a.m.», στην οποία συμμετείχα με ένα νέο έργο, μετά από ανάθεση του ΝΕΟΝ. Νομίζω ότι η συνθήκη της επιτόπιας έρευνας στη Δήλο, η οποία επηρέασε τη μετέπειτα δουλειά μου, και η εξαιρετική επιμέλεια της Ελίνας Κουντούρη και της Iwona Blazwick στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Μυκόνου αποτελούν πια για μένα σημείο αναφοράς για το πώς αντιλαμβάνομαι μια γόνιμη συνεργασία, σε πολλαπλά επίπεδα.

Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;

Τα μελλοντικά μου σχέδια περιλαμβάνουν μια εγκατάσταση στον δημόσιο χώρο, ανάθεση της 3ης Industrial Art Biennial στην Κροατία, καθώς και ένα επερχόμενο residency στο International Studio & Curatorial Program στη Νέα Υόρκη.

Τι είναι αυτό που σας ανησυχεί περισσότερο στις μέρες μας, ως άνθρωπο αρχικά και ως καλλιτέχνη σε δεύτερο επίπεδο;

Σίγουρα, ως άνθρωπο και ως καλλιτέχνη, με ανησυχεί η τάση της κοινωνίας μας να «φωνάζει», χωρίς να επεξεργάζεται αυτά που δηλώνει. Προσωπικά, θεωρώ την ουσιαστική παρατήρηση μια διαφορετική μεν, αλλά εξίσου ενεργητική στάση απέναντι στα πράγματα.