«Χωρίς συμφωνία με Αίγυπτο για ΑΟΖ, μονίμως στο σβέρκο μας το τουρκολιβυκό σύμφωνο» - Free Sunday
«Χωρίς συμφωνία με Αίγυπτο για ΑΟΖ, μονίμως στο σβέρκο μας το τουρκολιβυκό σύμφωνο»

«Χωρίς συμφωνία με Αίγυπτο για ΑΟΖ, μονίμως στο σβέρκο μας το τουρκολιβυκό σύμφωνο»

Την άποψη ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να ακυρώσει η Ελλάδα το τουρκολιβυκό σύμφωνο είναι μια συμφωνία για τον καθορισμό ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας με την Αίγυπτο, η οποία θα το επικαλύπτει και θα δημιουργεί νομική διαφορά, εκφράζει ο καθηγητής και διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, Κωνσταντίνος Φίλης.

 

Τι χαρακτηριστικά έχει η ελληνοϊταλική συμφωνία;

Πρώτον, η συμφωνία με την Ιταλία είναι μια κανονική συμφωνία, δεύτερον, σέβεται το δίκαιο της θάλασσας και, τρίτον, είναι προϊόν σκληρής διαπραγμάτευσης και συμβιβασμού. Είναι ένα καλό πρώτο βήμα που από μόνο του δεν είναι αρκετό, αλλά εφόσον έχει συνέχεια, που θα έχει συνέχεια, βάζει τις βάσεις για μια διπλωματική αντεπίθεση ώστε προϊόντος του χρόνου να ακυρώσει το τουρκολιβυκό σύμφωνο. Το τουρκολιβυκό σύμφωνο είναι μια αντικανονική συμφωνία η οποία δεν σέβεται καμία έννοια και δεν υπολογίζει καμία πρόνοια του δικαίου της θάλασσας, ενώ δεν είναι προϊόν συμβιβασμού αλλά εξαναγκασμού της μιας πλευράς στην άλλη, καθότι η κυβέρνηση της Τρίπολης, όταν συνήφθη η συμφωνία, παρέπαιε και είχε ανάγκη την Τουρκία.

 

Δημιουργεί κάποιο προηγούμενο η συμφωνία με την Ιταλία σε σχέση με το τουρκολιβυκό μνημόνιο;

Όχι, όμως αποτελεί πρόκριμα για μια ανάλογη συμφωνία με την Αλβανία, καθότι εμείς έχουμε ορίσει και ΑΟΖ, εκτός από υφαλοκρηπίδα, με την Ιταλία, ενώ η Ιταλία έχει ορίσει θαλάσσιες ζώνες με την Αλβανία, άρα μένει να ορίσουμε κι εμείς ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα με την Αλβανία, για να μπορέσουμε να διευθετήσουμε το ζήτημα στο σύνολο της περιοχής του Ιονίου.

 

Το πολιτικό πρόβλημα στο εσωτερικό της Αλβανίας εξακολουθεί να ισχύει όμως…

Ναι, γι’ αυτό και χαρακτήρισα τη συμφωνία με την Ιταλία πρόκριμα. Διότι πιέζεται και η Αλβανία να κλείσει την τελευταία εκκρεμότητα στην περιοχή.

 

Υπάρχει περίπτωση μια διμερής συμφωνία για τον ορισμό των θαλάσσιων ζωνών να προσκρούει ή και να ακυρώνει μια άλλη διμερή συμφωνία;

Όχι, μπορεί όμως να προσκρούει και να ακυρώνει τα συμφέροντα άλλου κράτους, όπως συμβαίνει με το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τα συμφέροντα της Ελλάδας. Όμως η συμφωνία Ελλάδας-Ιταλίας, επειδή είναι μια κανονική συμφωνία, ούτε προσκρούει ούτε υπονομεύει συμφέροντα τρίτης χώρας.

 

Ποια είναι τα σημαντικά νομικά στοιχεία της συμφωνίας;

Η συμφωνία αυτή αναγνωρίζει τη μέση γραμμή και επήρεια στα νησιά, αν και σε κάποιες περιπτώσεις η επήρεια είναι μικρότερη από αυτήν που θα επιθυμούσαμε, γιατί έγινε με βάση τη συμφωνία του 1977 για τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας. Αυτή η μέση γραμμή και η επήρεια στα νησιά, δηλαδή υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, που η Τουρκία θεωρεί ότι δεν έχουν, είναι ένα θετικό προηγούμενο, χωρίς όμως να σημαίνει ότι επηρεάζει υποχρεωτικά μια διαπραγμάτευση που ενδεχομένως να κάνουμε στο μέλλον με την Τουρκία.

 

Άρα η συμφωνία και ο συμβιβασμός βρίσκονται εντός του νομικού πλαισίου που αναγνωρίζει η Ελλάδα.

Επιβεβαιώνουν το νομικό πλαίσιο στο οποίο βασίζει η Ελλάδα τις θέσεις της σε σχέση με τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών στην ευρύτερη περιοχή.

 

Τι γίνεται με μια αντίστοιχη συμφωνία με την Αίγυπτο;

Είναι πιο σύνθετη κατάσταση, γιατί η Αίγυπτος είναι φοβική απέναντι στην Τουρκία και δεν θα ήθελε να πάρει θέση στην ελληνοτουρκική διαμάχη, ενώ έχει μια σκληρή γραφειοκρατία, η οποία στο υπουργείο Εξωτερικών ελέγχεται σε κάποιον βαθμό από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία συνδέεται με την Τουρκία. Ως εκ τούτου, τα προηγούμενα χρόνια, παρά τις συστηματικές προσπάθειες που έγιναν από ελληνικής πλευράς, δεν μπορέσαμε να βρούμε κοινό παρονομαστή με την Αίγυπτο. Σε όλα αυτά πρέπει να προστεθεί ότι η Αίγυπτος, επειδή έχει μεγάλη ακτογραμμή, θεωρεί ότι πρέπει να έχει πολύ μεγαλύτερη επήρεια σε μια συμφωνία με την Ελλάδα. Όμως τα πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει και υπάρχει μια σχετικά συγκρατημένη αισιοδοξία ότι μπορούμε να έχουμε μια θετική έκβαση και με την Αίγυπτο. Άλλωστε, αν δεν οριοθετήσουμε ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα με την Αίγυπτο, θα έχουμε μονίμως στο σβέρκο μας το τουρκολιβυκό σύμφωνο.

 

Άρα αυτό που χαρακτηρίσατε «διαπραγμάτευση με συμβιβασμούς» για τη συμφωνία με την Ιταλία πρέπει να επαναληφθεί και με την Αίγυπτο…

Μέχρις ενός ορίου, ναι. Θα πρέπει να έχουμε κι εκεί συμβιβαστική διάθεση, γιατί το πρώτιστο για μας αυτή τη στιγμή είναι να ακυρώσουμε το τουρκολιβυκό σύμφωνο και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος είναι να κάνουμε μια συμφωνία η οποία θα το επικαλύπτει και θα δημιουργεί νομική διαφορά. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε άλλο για να το ακυρώσουμε και να είμαστε αποτελεσματικοί.

 

Πόσο επηρεάζει τις διμερείς επαφές και τη συνολική κατάσταση η προσπάθεια της Αιγύπτου να προωθήσει μια λύση στη Λιβύη;

Πρώτον, επηρεάζει τις διμερείς επαφές στον βαθμό που εντείνεται η εχθρότητα μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου. Δεύτερον, οι Αιγύπτιοι αντιλαμβάνονται ότι κινδυνεύουν να βρεθούν με μια «Μουσουλμανική Αδελφότητα» όχι μόνο στο εσωτερικό τους αλλά και σε μια γειτονική χώρα, τη Λιβύη, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τα συμφέροντά τους και, τρίτον, οι Αιγύπτιοι, παρά τη φοβικότητά τους, καταλαβαίνουν ότι η Τουρκία, εφόσον δεν φρενάρεται, μπορεί στο επόμενο ή μεθεπόμενο βήμα να βάλει στο στόχαστρο και αυτούς. Άλλωστε, λόγω της οργανικής σχέσης με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, είναι δεδομένο ότι ο Ερντογάν επιδιώκει την ανατροπή του Αλ-Σίσι.

 

Πέρα από την Αίγυπτο, επιφυλακτικό δείχνει στο να πάρει θέση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία και το Ισραήλ…

Παρ’ ότι εδώ και χρόνια οι σχέσεις Ερντογάν-Νετανιάχου είναι σε κακό σημείο και δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη και παρ’ ότι το βαθύ κράτος του Ισραήλ δεν εμπιστεύεται τον Ερντογάν, υπάρχουν συμφέροντα που επιθυμούν τη μερική έστω αποκατάσταση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας. Κι αυτό αργά ή γρήγορα θα συμβεί. Και επειδή μπορεί κάτι αντίστοιχο, αν ανατραπεί ο Σίσι, ή υπό άλλες συνθήκες, να συμβεί και στις σχέσεις Τουρκίας-Αιγύπτου, πρέπει τώρα να εξαντλήσουμε τα περιθώρια και να προχωρήσουμε σε συμφωνία για την οριοθέτηση ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας με την Αίγυπτο. Γιατί, αν δεν συμβεί αυτό τώρα και κάποια στιγμή η Τουρκία προχωρήσει σε μια αντίστοιχη με της Λιβύης συμφωνία με την Αίγυπτο, η Ελλάδα αποκόπτεται από την ανατολική Μεσόγειο και το Καστελόριζο απομονώνεται πλήρως από την υπόλοιπη νησιωτική χώρα.

 

Τι επιρροή έχουν σε όλα αυτά οι αμερικανικές εκλογές;

Οι αμερικανικές εκλογές γίνονται κάτω από δυσμενείς συνθήκες για τον Πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος πριν από δυο-τρεις μήνες θα έμπαινε με προβάδισμα, λόγω της οικονομίας. Όμως η κάκιστη διαχείριση της πανδημίας και τα γεγονότα με τη δολοφονία του Φλόιντ έχουν επιβαρύνει το κλίμα για τον Τραμπ και αυτό σημαίνει ότι ασχολείται κυρίως με ό,τι συμβαίνει στο εσωτερικό και όχι με την εξωτερική πολιτική. Αυτό, σε συνδυασμό με το ότι ο Τραμπ δείχνει μια ανοχή στον Ερντογάν, δημιουργεί έναν προβληματισμό αν η Τουρκία πιστεύει ότι μέχρι τις αμερικανικές εκλογές έχει την ευκαιρία να προχωρήσει σε μια θεαματική ενέργεια χωρίς την πίεση των Αμερικανών ή τουλάχιστον του Αμερικανού Προέδρου να την αποτρέψει ή να τη διαχειριστεί, εφόσον γίνει.

 

Θα μπορούσε η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών να είναι συνολική υπόθεση της Ε.Ε. και όχι διμερής των χωρών-μελών;

Όχι, είναι ένα ζήτημα εθνικού συμφέροντος, το οποίο καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν πρόκειται να παραδώσει στην Ε.Ε. Άλλωστε υπάρχουν ακόμη εκκρεμείς συνοριακές διαφορές μεταξύ ευρωπαϊκών κρατών. Δεν είναι μόνο η Ελλάδα που επί 43 χρόνια δεν μπορούσε να συμφωνήσει με την Ιταλία.