«Στις ΗΠΑ ως τώρα υπάρχει πολιτικός σεβασμός για την Τουρκία»

Την εκτίμηση ότι η Τουρκία έχει μια στρατηγικά διαβαθμισμένη σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο πολιτική εμπλοκής κάνει μιλώντας στην F.S. o αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Ασφάλειας και Στρατηγικής στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο των Εμιράτων, στο Ντουμπάι, δρ. Μάριος-Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος.

Πόσο ισχυρός είναι σήμερα ο Ερντογάν;

O πρόεδρος Ερντογάν είναι πρόεδρος μιας μεγάλης από γεωγραφικής πλευράς χώρας περίπου 75 εκατομμυρίων Τούρκων υπηκόων. Η Τουρκία αποτελεί μια μη ευρωπαϊκή χώρα. Έχει βιομηχανία της οποίας το κόστος παραγωγής ύλης και υλικών είναι φθηνό. Έτσι, αποτελεί για πολλές διεθνείς και ευρωπαϊκές εταιρείες επενδυτικό πόλο. Η Τουρκία επιδιώκει να έχει στρατιωτικό ρόλο, αναβαθμίζοντας τη στρατιωτική και τεχνολογική της ικανότητα, γεγονός που δεν είναι πρόσφατο. Έχει παράλληλα μια στρατηγικά διαβαθμισμένη σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο πολιτική εμπλοκής, έχοντας έναν και μόνο στόχο: την απανταχού εμπλοκή και συμμετοχή. Συνεπώς, ο πρόεδρος Ερντογάν είναι ισχυρός. Ταυτοχρόνως, η πολιτική μεγαλομανία συμπληρώνει το παζλ ψυχοσύνθεσης που κάνει τον πρόεδρο Ερντογάν να φαίνεται ισχυρός, αλλά και να εμπλέκεται σε περιοχές επικαλούμενος «ιστορικές αναδρομές στο παρελθόν».

Ποιος είναι ο τελικός στόχος του για την Ανατολική Μεσόγειο ειδικά και την Τουρκία γενικά;

Ο πρωταρχικός του στόχος ήταν και είναι ο έλεγχος της Μεσογείου. Σημαντικός στόχος είναι μεταξύ άλλων να συμμετέχει η Τουρκία στην ενεργειακή σκακιέρα της περιοχής. Στρατηγικά, κατέχοντας παρανόμως μέρος της βόρειας πλευράς της Κύπρου δημιουργείται ένα μόνιμο πολιτικό «momentum» για την Τουρκία που «δικαιολογεί» την παρουσία της και δίνει έναυσμα και για άλλα θέματα πλέον, όπως την παρουσία της στη Λιβύη αλλά και την αποκλειστική οικονομική ζώνη μεταξύ κρατών. Η Μεσόγειος ήταν, είναι και θα είναι πάντα μια σημαντική γεωστρατηγικά και γεωγραφικά περιοχή και ακόμα περισσότερο η Μέση Ανατολή. Και για την Τουρκία, αλλά και για την Ελλάδα, όπως και για την Ευρώπη.

Ποια είναι τα διεθνή ερείσματα της Τουρκίας και γιατί το Κατάρ έχει επιλέξει να τη στηρίζει;

Από την εποχή που ο πρόεδρος Ομπάμα πέρασε το πολιτικό μήνυμα ότι η Τουρκία είναι πολύ σημαντική για τον μουσουλμανικό κόσμο, κυρίως για τη σταθερότητα ή όχι της Κεντρικής Ασίας, η Τουρκία απλώς κάνει αυτά που άλλοι διεθνείς παράγοντες δεν ήθελαν να κάνουν σε μεγάλη κλίμακα. Έτσι σήμερα ασκεί πολιτική σε έκταση που αναζητά από μόνη της και επιδιώκει να συνδιαχειρίζεται το πολιτικό κόστος, αλλά και κέρδος. Επιπλέον, η Τουρκία κάνει τις κινήσεις αυτές γιατί γνωρίζει πως η Ενωμένη Ευρώπη δεν έχει ακόμα, δυστυχώς, έναν λόγο και μία φωνή – αποδεδειγμένα στην τελευταία σύνοδο της Ε.Ε. για το μέλλον της Τουρκίας με την Ένωση.

Το Κατάρ στηρίζει την Τουρκία, καθώς η Τουρκία άδραξε την ευκαιρία του εμπάργκο χωρών του Κόλπου. Εξασφάλισε την παρουσία της στον Αραβικό Κόλπο με τετελεσμένα αποτελέσματα: παρουσία στρατιωτική με βάσεις, αλλά και μεγαλύτερο εμπορικό ισοζύγιο. Ανταποδοτικά, το Κατάρ στηρίζει την πολιτική Ερντογάν και τις στρατιωτικές, βιομηχανικές και επενδυτικές επιδιώξεις και σχέδια.

Πόσο διαφορετικές είναι οι οπτικές των δύο υποψηφίων στις αμερικανικές εκλογές απέναντι στην Τουρκία;

Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν τον ρόλο και την πολιτική της Τουρκίας. Και μέχρι στιγμής μπορούν να ζήσουν με αυτό. Γνωρίζουν ωστόσο και τις προκλήσεις που φέρνει ένας τέτοιος ρόλος. Υπάρχουν αλλαγές στο νέο στρατηγικό ισοζύγιο της περιοχής και παγκοσμίως, το οποίο μεταλλάσσεται. Υπάρχει πολιτικός σεβασμός για την Τουρκία ως τώρα. Και υπάρχει ανάγκη για εμπορική και στρατιωτική συνεργασία. Αυτά είναι δεδομένα τα οποία και οι δύο ηγέτες των ΗΠΑ γνωρίζουν. Άρα η τακτική προσέγγισης μπορεί να αλλάξει. Αυτό που θα ανατρέψει πιθανώς τα δεδομένα είναι μια ουσιαστική διαμόρφωση μιας νέας πιθανής ενισχυμένης παρουσίας των ΗΠΑ σε μια νέα γεωστρατηγική και στρατιωτική ανακατανομή, που συντελείται σταδιακά, στην Κύπρο, στην Ελλάδα και σε κάποιες βαλκάνιες χώρες, που ίσως να ανατρέψει τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας στο εγγύς μέλλον.

Έχουν λάβει δεσμεύσεις οι ομογενειακές οργανώσεις;

Δεν νομίζω πως κανείς μπορεί να λάβει δεσμεύσεις στην παρούσα χρονική συγκυρία, εν μέσω εκλογών. Είναι αυτονόητο πως υπάρχουν μηχανισμοί πίεσης προς τις ΗΠΑ από ομογενειακές οργανώσεις. Το χρονικό είναι θετικό μεταξύ των σχέσεων ΗΠΑ-Ελλάδας. Ωστόσο, αυτό δεν συνεπάγεται ακόμη πολλά. Χρειάζεται διαχρονική στρατηγικού περιεχομένου συνεργασία με τις ομογενειακές οργανώσεις αλλά και κέντρα μελετών. Χρειάζεται να διαμορφωθούν στρατηγικές συμμαχίες στην περιοχή και διεθνώς με προτροπή της Ελλάδας.

Θα διατηρηθεί η πολιτική που σήμερα δείχνει να εκφράζει ο Πομπέο απέναντι στην Τουρκία, αν κερδίσει ο Τραμπ;

Νομίζω πως θα υπάρξει ανακατανομή στρατιωτικών δυνάμεων, άρα και πολιτικού ισοζυγίου σχέσεων των ΗΠΑ με την Τουρκία, οριοθετώντας Ελλάδα, Κύπρο, Βαλκάνια, αραβικές χώρες και τον παραδοσιακό σύμμαχο, το Ισραήλ, ως μια νέα, πιο ξεκάθαρη σχέση. Αυτό θα ανατρέψει κάποια ισοζύγια. Απλώς κερδίζεται ο χρόνος μέχρι την ανάδειξη νέου προέδρου των ΗΠΑ, που θα καθορίσει νέα πολιτική και τακτική.

Γιατί Γαλλία και Γερμανία διαφωνούν στη στάση τους απέναντι στην Τουρκία;

Η Γαλλία έχει ευρω-μεσογειακό ρόλο και η Γερμανία ανατολικοευρωπαϊκό ρόλο μετά το Brexit. Η Γαλλία έχει παραδοσιακές συμμαχίες στη Δυτική Μεσόγειο, αλλά και με την Ελλάδα, ως παραδοσιακό εταίρο. Η Γερμανία έχει στην Ανατολική Μεσόγειο την Τουρκία. Η Γερμανία έχει μοχλό πίεσης 1,5 εκατομμύρια μετανάστες από την Τουρκία. Και εμπορικό ισοζύγιο πολλών δισεκατομμυρίων με την Τουρκία. Είναι ξεκάθαρο γιατί διαφωνούν. Ο μεγάλος χαμένος είναι η Ε.Ε.

Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα για να αντέξει μια κλιμάκωση της έντασης με την Τουρκία;

Δεν τίθεται θέμα αντοχής, αλλά απάντησης. Αν θα απαντήσει η Ελλάδα; Ναι, πρέπει. Πώς; Πολιτικά πρώτα και διπλωματικά. Οικονομικά και εμπορικά, αλλά με ουσιαστικά βήματα. Τελικά στρατιωτικά, αν αυτό χρειαστεί. Αν πρέπει η Ελλάδα να απαντήσει σε στρατιωτικές προκλήσεις; Το αμυντικό μας δόγμα είναι ανάλογο του πού πρέπει να έχουμε κόκκινες γραμμές και βεβαίως σε όποια παραβίαση. Δεν υπάρχει ανοχή σε προκλήσεις που παραβιάζουν την ιστορική και πολιτική πραγματικότητα – και προσβάλλουν την πολιτική ηγεσία μας με όποια μέσα διαθέτουν.