ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ FREE SUNDAY: Δ.Πανοζάχος: «Τα “δανεικά κι αγύριστα” τα πληρώνει το κοινωνικό σύνολο»

Αυτοί που έχουν υποθηκεύσει το σπίτι τους και δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην εξόφληση του δανείου τους με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν με πλειστηριασμό πρέπει άμεσα να εξετάσουν με θετικό πνεύμα τις δυνατότητες που προσφέρει το νέο πτωχευτικό δίκαιο δηλώνει στη «Free Sunday» o οικονομολόγος - φοροτεχνικός σύμβουλος Δημήτρης Πανοζάχος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας «Ορθολογισμός».

Ο κ. Πανοζάχος επισημαίνει ότι η επίκληση της «σεισάχθειας», δηλαδή της διαγραφής των χρεών, αποτελεί αντικοινωνική συμπεριφορά και υποστηρίζει ότι μπορεί να υπάρξει κοινωνική προστασία, αλλά όχι μαζικό χάρισμα δανεικών, ενώ παράλληλα χαρακτηρίζει αναχρονιστική την άποψη που κυριαρχούσε στην ελληνική κοινωνία, σύμφωνα με την οποία όσοι απέτυχαν στην πρώτη τους οικονομική προσπάθεια πρέπει να παραμείνουν στιγματισμένοι εφ’ όρου ζωής, χωρίς άλλη ευκαιρία.

Ως κοινωνία «μέχρι σήμερα δεν θέλαμε να αναγνωρίσουμε το αυτονόητο, ότι δηλαδή στον σύγχρονο κόσμο υπάρχει και η περίπτωση της “αποτυχίας”» διαπιστώνει ο κ. Πανοζάχος, ο οποίος δίνει διευκρινίσεις για τις σημαντικότερες ρυθμίσεις του νέου νόμου.

Ποιους αφορά η «δεύτερη ευκαιρία» που δίνει η κυβέρνηση με το πρόσφατο νομοθέτημα;

Να διευκρινίσουμε ότι αναφερόμαστε στο νέο πτωχευτικό δίκαιο, συνεπώς δεν μιλούμε για υγιείς οικονομικές διαδικασίες αλλά για διαδικασίες που νομοθετούνται για να λάβει χώρα η διαχείριση ενός δυσάρεστου οικονομικού γεγονότος, της οικονομικής καταστροφής ενός προσώπου. Ως προς το ερώτημά σας, η απάντηση είναι ότι αφορά τους πάντες. Είναι η πρώτη φορά που στη χώρα μας το πτωχευτικό δίκαιο συμπεριλαμβάνει και τα φυσικά πρόσωπα. Κάτι που στις άλλες, προηγμένες οικονομικά χώρες είχε νομοθετηθεί πριν από δεκαετίες.

Γιατί καθυστέρησε τόσο πολύ μια τέτοιου χαρακτήρα συνολική διευθέτηση;

Γιατί στην πατρίδα μας διακατεχόμαστε από αναχρονιστικές ιδεοληψίες, γιατί μόνο στα λόγια υιοθετούσαμε το αρχαίο γνωμικό «γηράσκω αεί διδασκόμενος» ή το λαϊκότερο «από τα παθήματα μαθαίνουμε». Έτσι, μέχρι σήμερα δεν θέλαμε να αναγνωρίσουμε το αυτονόητο, ότι δηλαδή στον σύγχρονο κόσμο υπάρχει και η περίπτωση της «αποτυχίας». Ακόμη, επειδή, παρ’ όλα αυτά, το βλέπαμε, απευθυνόμασταν και συμπεριφερόμασταν σε αυτούς που απέτυχαν σαν να ήταν στην «πυρά», παραβλέποντας τα γνωμικά που ανέφερα παραπάνω. Θέλαμε, δηλαδή, όσοι έτυχε και απέτυχαν στην πρώτη τους οικονομική προσπάθεια να παραμείνουν στιγματισμένοι εφ’ όρου ζωής, χωρίς άλλη ευκαιρία.

Όμως είναι δεύτερη ευκαιρία για τις επιχειρήσεις που κατέρρευσαν, για το κράτος, που θέλει να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με τους ασυνεπείς φορολογούμενους, ή για τις τράπεζες, που θέλουν να εισπράξουν ό,τι μπορούν από αφερέγγυους πλέον οφειλέτες;

Πώς αλλιώς μπορεί να χαρακτηριστεί η δυνατότητα που δίνεται σε κάποιον να ορθοποδήσει εκ νέου οικονομικά, όταν στην αρχική του προσπάθεια –που δεν ευδοκίμησε– υποχρεώθηκε να διαθέσει το σύνολο της τότε περιουσίας του για να εξοφλήσει τις οφειλές του και, δυστυχώς, αυτή δεν υπήρξε αρκετή; Η διαδικασία της «δεύτερης ευκαιρίας» προϋποθέτει ότι κατά την ολοκλήρωση του πρώτου οικονομικού κύκλου του προσώπου που απέτυχε ή ατύχησε οικονομικά ρευστοποιείται το σύνολο της περιουσίας του. Πρακτικά, το Δημόσιο και οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να εκποιήσουν τα περιουσιακά του στοιχεία, αυτά δηλαδή που έκριναν αξιόπιστα όταν χρηματοδοτούσαν τον οφειλέτη ή όταν του χορηγούσαν πίστωση. Αν η ρευστοποίηση αυτών δεν αρκεί για να εισπράξουν τις απαιτήσεις τους, αυτό σημαίνει ότι και οι ίδιοι δεν είχαν κάνει σωστές εκτιμήσεις. Η συμμετοχή τους, λοιπόν, στις οικονομικές απώλειες δεν είναι εύλογη σε τέτοιες περιπτώσεις; Αυτό δεν συμβαίνει όταν ένας ιδιώτης διαπράττει το ίδιο λάθος; Γιατί, λοιπόν, και οι ισχυροί (Δημόσιο και τράπεζες) να μην έχουν τις ίδιες συνέπειες; Δεν προκύπτει κανένα όφελος για την κοινωνία με την αποτύπωση στις οφειλές των ιδιωτών προς το Δημόσιο ποσού άνω των 100 δισ. και ανάλογα ποσά στις τράπεζες όταν δεν υπάρχει πιθανότητα να εισπραχθούν αυτά.

Τι θα χάσει το κράτος, τι οι επιχειρήσεις και τι οι τράπεζες για να επέλθει ο συμβιβασμός;

Τι μπορεί να αποκομίσει το κράτος ή και οι τράπεζες από ένα φυσικό πρόσωπο ή μια επιχείρηση που έχει ρευστοποιηθεί το σύνολο της περιουσίας τους και δεν στάθηκε αρκετό για να εξοφληθούν οι οφειλές τους; Τίποτα. Συνεπώς, δεν θα χάσουν τίποτα ουσιαστικό. Αυτό μάλιστα που θα κερδίσουν θα είναι να εξυγιάνουν τις οικονομικές τους καταστάσεις και να σταματήσουν να εμφανίζουν απαιτήσεις που δεν έχουν καμία πιθανότητα να εισπράξουν. Είναι λογικό να φοβούνται την εκμετάλλευση αυτού του πλαισίου από τους «επιτήδειους». Όμως, αλήθεια, το ίδιο δεν κάνουν και σήμερα αυτοί που εκμεταλλεύονται το νυν καθεστώς και που έχουν οικονομική δυνατότητα αλλά δεν ανταποκρίνονται στις οικονομικές οφειλές; Ποιος πληρώνει τη νύφη; Όλοι εμείς, που συμμετείχαμε, έστω και έμμεσα, στην κεφαλαιοποίηση των τραπεζών ή και στη φορολογική λαίλαπα που προηγήθηκε. Αναφορικά δε με τις επιχειρήσεις, θέλω να σημειώσω ότι σήμερα η πραγματική οικονομία ταλανίζεται από τον αθέμιτο ανταγωνισμό επιχειρήσεων-ζόμπι, η λειτουργία των οποίων επιδιώκεται να περιοριστεί με νέο θεσμικό πλαίσιο. Είναι γνωστό ότι οι εν λόγω επιχειρήσεις εκμεταλλεύονται την κοινωνική ανοχή και, παρ’ ότι δηλώνουν ότι δεν πληρώνουν, συνεχίζουν να συμμετέχουν στην καθημερινή οικονομία πραγματοποιώντας πωλήσεις με ταυτόχρονη μεταφορά, με έμμεσο τρόπο, στην κοινωνία το δικό τους οικονομικό βάρος, αφού δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο Δημόσιο και στις τράπεζες .Η ύπαρξη zombie companies το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι να συμπαρασύρει κι άλλες οικονομικές οντότητες στον κατήφορο, γι’ αυτό πρέπει να περιοριστεί η δραστηριότητά τους και για πρώτη φορά έχουμε ειδικές διατάξεις γι’ αυτό.

Αν επέλθει ο συμβιβασμός, τι θα κερδίσει καθένας από αυτούς;

Πρώτον, θα σταματήσουν να δαπανούν χρήματα σε προσπάθειες είσπραξης απαιτήσεών τους που πρακτικά είναι αδύνατο να αποδώσουν και, δεύτερον, θα περιοριστούν οι διοικητικές τους δαπάνες να παρακολουθούν ανούσιες –πλέον– οικονομικές εκκρεμότητες. Το Δημόσιο θα αποκτήσει τη δυνατότητα να ενσωματώσει ξανά τον χρήστη της «δεύτερης ευκαιρίας» στη συμμετοχή των δημοσίων εσόδων, αφού η οικονομική επανενεργοποίησή του θα έχει ως φυσικό επακόλουθο την πληρωμή εκ μέρους του φόρων, είτε είναι άμεσοι είτε έμμεσοι. Οι επιχειρήσεις και οι τράπεζες θα κερδίσουν από τη στροφή της προσοχής τους σε δραστηριότητες που μπορεί να είναι κερδοφόρες αντί να ασχολούνται συνεχώς με τη μείωση της ζημιάς τους.

Αναλαμβάνει, έστω με δέκα χρόνια καθυστέρηση, το κράτος τις ευθύνες που δεν μπόρεσε να διαχειριστεί λόγω της κρίσης; Δίνει τις εγγυήσεις μιας άλλης σχέσης με τον πολίτη στο μέλλον;

Πρέπει να ομολογήσουμε ότι η δεκαετία που προηγήθηκε, η δεκαετία της κρίσης, αύξησε όσους πραγματικά πτώχευσαν αλλά λόγω του αναχρονιστικού πλαισίου που υφίστατο στη χώρα δεν μπορούσαν να κάνουν restart. Τώρα η πολιτεία αναλαμβάνει την ευθύνη της και δείχνει στους πολίτες της ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο. Με τη νομοθέτηση της δυνατότητας της επανεκκίνησης μέσω της «δεύτερης ευκαιρίας» δείχνει ότι θέλει να έχει μαζί της όλους τους πολίτες. Ακόμη κι αυτούς που ατύχησαν ή αστόχησαν. Το πλαίσιο που νομοθετείται με τον εκσυγχρονισμό του πτωχευτικού δικαίου περιλαμβάνει διατάξεις που δείχνουν τη βελτίωση των σχέσεων του κράτους και του πολίτη. Ενδεικτικά αναφέρω το άρθρο 17, με το οποίο ο «πτωχεύων» δεν χάνει και την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος, με αποτέλεσμα να του αφήνει η πολιτεία το εφόδιο να «επιστρέψει». Επίσης, σημαντική είναι η διάταξη του άρθρου 18 με την οποία προβλέπεται για τον «πτωχεύοντα» να παραμένει ακατάσχετο το ποσό για τις εύλογες δαπάνες διαβίωσής του, ώστε να μην οδηγείται και στη φυσική του εξόντωση.

Υπό ποιους όρους θα μπορέσουν να επανακάμψουν αυτές οι επιχειρήσεις και αυτοί οι επιχειρηματίες στη φορολογική ομαλότητα;

Να διευκρινίσουμε πώς λειτουργεί η διαδικασία. Κάποιος –είτε φυσικό πρόσωπο είτε εταιρεία– δηλώνει αδυναμία πληρωμής των οφειλών σε ιδιώτες και Δημόσιο. Με δικαστική απόφαση οριστικοποιείται η «πτώχευσή» του και οδεύει σε εκποίηση του συνόλου της περιουσίας του, ώστε οι δανειστές του να εισπράξουν ό,τι είναι δυνατόν. Στη συνέχεια, αφού διέλθουν τρία έτη, διαγράφονται οριστικά τα χρέη του «πτωχεύσαντος». Έτσι, μετά την οριστική διαγραφή των χρεών του ο «πτωχεύσας» μπορεί να επανέλθει οικονομικά και να δραστηριοποιηθεί εκ νέου χωρίς τη γάγγραινα των παλαιών χρεών. Με την επανέναρξη της οικονομικής δραστηριοποίησης του κάθε «πτωχεύσαντος» αυτός επανέρχεται και στη φορολογική ομαλότητα.

Είναι βέβαιο ότι με αυτές τις ρυθμίσεις θα κλείσουν όλες οι πληγές της κρίσης που έφερε τα μνημόνια; Προβλέπονται οι μηχανισμοί που θα δώσουν ένα δίκαιο τέλος στις διαφορές;

Οι πληγές των μνημονίων δεν κλείνουν τόσο γρήγορα. Ο εκσυγχρονισμός του πτωχευτικού δικαίου βοηθά να κλείσουν οι πληγές όσων οδηγήθηκαν σε πτώχευση, αλλά αυτές δεν είναι οι μόνες πληγές που προκάλεσαν τα μνημόνια. Όσο δεν διορθώνουμε τα αίτια που μας οδήγησαν στα μνημόνια, δεν μπορούμε να εφησυχάζουμε. Οι μηχανισμοί που ενσωματώνονται στο νέο πτωχευτικό δίκαιο δίνουν σαφώς καλύτερες προοπτικές σε όσους «πτώχευσαν», αλλά δεν μπορούν να τους δείξουν τον δρόμο τον οποίο πρέπει να πορευτούν για να αποκατασταθούν οικονομικά και να μην κατρακυλήσουν ξανά οικονομικά. Όλοι πρέπει να μάθουμε από τα παθήματά μας. Και οι ιδιώτες, και οι τράπεζες, και το Δημόσιο. Κανείς δεν πρέπει να αποβλέπει στη δυνατότητα του να «πτωχεύσει». Στόχος πρέπει να παραμένει η αποφυγή της πτώχευσης. Όταν όμως προκύψει, πρέπει να υπάρχει το πλαίσιο της επαναφοράς και αυτό γίνεται πραγματικότητα με το νέο πλαίσιο.

Εσείς θα προτείνατε στους πελάτες σας να εκμεταλλευτούν αυτή τη «δεύτερη ευκαιρία» ή να περιμένουν μια επόμενη εκδοχή της;

Πλέον θα έχω τη δυνατότητα να προτρέπω τους πελάτες μου να εξετάσουν και αυτή την περίπτωση. Όπως προανέφερα, η «δεύτερη ευκαιρία» δεν αφορά ευημερούντες, αλλά δυστυχισμένους συμπολίτες μας. Αν η ερώτησή σας στοχεύει σε αυτούς που έχουν υποθηκεύσει το σπίτι τους και δεν μπορούν να ανταποκριθούν στην εξόφληση του δανείου τους με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν με πλειστηριασμό, τότε η απάντησή μου είναι ότι πρέπει άμεσα να το εξετάσουν με θετικό πνεύμα. Η δυνατότητα που αποκτούν με την παραχώρησή του σε μια «ειδική εταιρεία» και τη δυνατότητα της επαναγοράς του εντός δωδεκαετίας είναι μια εύλογη λύση, γιατί στη σημερινή πραγματικότητα, όταν κάποιος οφείλει, δεν μπορεί να περιμένει τη «σεισάχθεια». Αυτό είναι λαϊκισμός. Πρέπει να αναγνωρίζει την οφειλή του και να ζητά χρόνο για να ανταποκριθεί στην υποχρέωσή του. Η επίκληση της «σεισάχθειας» αποτελεί αντικοινωνική συμπεριφορά, γιατί τα «δανεικά κι αγύριστα» δεν υπάρχουν και τα πληρώνει το κοινωνικό σύνολο. Μπορεί να υπάρξει κοινωνική προστασία, αλλά όχι μαζικό χάρισμα δανεικών.

Πρέπει να θεσμοθετηθεί μόνιμα η δυνατότητα της «δεύτερης ευκαιρίας»;

Ο νόμος που ψηφίζεται αποτελεί μόνιμο πλαίσιο, μέχρι να το τροποποιήσει κάποια επόμενη κυβέρνηση. Στην πραγματικότητα, τροποποιείται το πλαίσιο που είχε ψηφιστεί με τον ν. 3588/07 και είχε δεχτεί διάφορες αλλαγές μέχρι σήμερα. Μια σύγχρονη κοινωνία και μια οικονομία που θέλει να αναπτυχθεί πρέπει να διαθέτει ένα σύγχρονο πτωχευτικό δίκαιο, γιατί η ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας απαιτεί ανάληψη ρίσκου και αυτό δεν είναι πάντα επιτυχές. Αν, λοιπόν, δεν υπάρχει η δυνατότητα της «δεύτερης ευκαιρίας», εκπέμπεται μήνυμα συντηρητικότητας στην ανάληψη ρίσκου και αυτό δεν βοηθά την ελληνική οικονομία να επανέλθει.