Αρ. Χατζής: «Να μεταφέρουμε τους εορτασμούς για το 1821 στο 2030» - Free Sunday
Αρ. Χατζής: «Να μεταφέρουμε τους εορτασμούς για το 1821 στο 2030»

Αρ. Χατζής: «Να μεταφέρουμε τους εορτασμούς για το 1821 στο 2030»

Την εκτίμηση ότι οι Έλληνες έχουν αρχίσει να αναγνωρίζουν κι άλλες διαστάσεις της Επανάστασης, κυρίως τη φιλελεύθερη, να βλέπουν πιο καθαρά τη διεθνή της διάσταση και να αντιλαμβάνονται ότι όλες οι κοινωνικές ομάδες μιας κατακερματισμένης, πολύπλοκης κοινωνίας συνέβαλαν σημαντικά κάνει ο καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών στο Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Αριστείδης Χατζής, ο οποίος είναι μέλος της Επιτροπής «Ελλάδα 2021».

Ο καθηγητής Χατζής, ο οποίος είναι διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦίΜ), που διεξήγαγε σειρά δημοσκοπήσεων σχετικά με τις απόψεις των Ελλήνων 200 χρόνια μετά, επισημαίνει ότι πολλές από τις απαντήσεις που δόθηκαν συνδέονται με τη σημερινή συγκυρία και την πρόσφατη Ιστορία μας, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το υψηλό ποσοστό της Ρωσίας και το χαμηλό της Μεγάλης Βρετανίας στο σχετικό ερώτημα για τη συμβολή τους στην επιτυχία της Επανάστασης.

Παράλληλα υπενθυμίζει ότι χάθηκαν οι ευκαιρίες για τους εορτασμούς των 100 χρόνων λόγω της Μικρασιατικής Εκστρατείας, των 150 χρόνων λόγω της δικτατορίας και των 200 χρόνων λόγω της πανδημίας και προτείνει τη μεταφορά τους στο συμβολικό, όπως λέει, 2030.

Με βάση τις απαντήσεις στις δημοσκοπήσεις, τι συμπεράσματα βγάζουμε για τη διδασκαλία της Επανάστασης στα σχολεία;

Δεν είμαι ειδικός στη διδακτική της Ιστορίας, αλλά κάποια χρήσιμα συμπεράσματα μπορούμε οπωσδήποτε να εξάγουμε. Κατ’ αρχάς, ότι τα πιο πρόσφατα βιβλία Ιστορίας έχουν λάβει υπόψη τους τις νέες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις. Έτσι, βλέπουμε να απαντούν οι νέοι «πιο σωστά» σε κάποιες ερωτήσεις από τους μεγαλύτερους. Ένα άλλο, όμως, εύρημα, δυσάρεστο, έχει να κάνει με τα υψηλά ποσοστά Ελληνίδων και Ελλήνων που φαίνεται να μη γνωρίζουν ούτε τα βασικά για την Επανάσταση. Όπως θα δείτε στην έρευνα, η άγνοια συνδέεται με είδη ανισότητας. Οι γυναίκες και οι οικονομικά αδύναμοι γνωρίζουν λιγότερα από τους άνδρες και όσους έχουν υψηλό εισόδημα. Και όλα συνδέονται με τη σημαντικότερη, πλέον, μορφή ανισότητας, την ανισότητα στην εκπαίδευση, στη μόρφωση. Νομίζω ότι οι δημοσκοπήσεις του ΚΕΦίΜ θα βοηθήσουν όσες/-ους σχεδιάζουν τις εκπαιδευτικές πολιτικές και μπορούν να τις ερμηνεύσουν καλύτερα από μένα.

Θέλουν οι Έλληνες να μάθουν περισσότερα για την Επανάσταση ή αρκούνται σε όσα ξέρουν;

Δηλώνουν ότι θέλουν να μάθουν. Αλλά άλλο οι δηλώσεις και άλλο οι επιλογές (δηλαδή οι αποκαλυπτόμενες προτιμήσεις). Φέτος θα έχουν πολλές ευκαιρίες να μάθουν. Θα δούμε αν τις εκμεταλλευτούν, αν αγοράσουν βιβλία, αν δουν καλά ντοκιμαντέρ, αν επενδύσουν λίγο χρόνο στο σημαντικότερο γεγονός της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας. Βέβαια, ελπίζω να επιλέξουν με κριτήρια επιστημονικής εγκυρότητας και να μην καταφύγουν σε απλοϊκά σχήματα που τους παρέχει η λαϊκότροπη Ιστορία, που συχνά συνδέεται με πολύ κακής ποιότητας έντυπα και ιστοτόπους και ακραίες πολιτικά ομάδες. Υπάρχει πλούσια εκδοτική παραγωγή υψηλής ποιότητας, αποτέλεσμα έρευνας δεκαετιών. Αν πραγματικά θέλουν να μάθουν, ας την αναζητήσουν. Μπορούν να ξεκινήσουν από το https://tinyurl.com/1821books.

Μπορούμε να εκτιμήσουμε αν έχει αλλάξει η προσέγγιση των Ελλήνων στην Επανάσταση σε σχέση με παλιότερα;

Εν μέρει, ναι. Αναγνωρίζουν τις άλλες διαστάσεις της Επανάστασης, κυρίως τη φιλελεύθερη, αντιλαμβάνονται ότι όλες οι κοινωνικές ομάδες μιας κατακερματισμένης, πολύπλοκης κοινωνίας συνέβαλαν σημαντικά. Όχι μόνο οι οπλαρχηγοί αλλά και οι προεστοί, οι ιερείς, οι διανοούμενοι, οι έμποροι (που σχεδίασαν και οργάνωσαν την Επανάσταση) και οι φιλέλληνες. Βλέπουν πιο καθαρά τη διεθνή της διάσταση. Από την άλλη, οι διάφοροι μύθοι παραμένουν ζωντανοί. Αλλά κι αυτό είναι αναμενόμενο. Καθώς περνούν τα χρόνια, θα ξεφτίσουν.

Θα μπορούσαν να υπάρξουν συμπεράσματα για τις σημερινές πολιτικές συμπεριφορές των Ελλήνων με βάση τις απαντήσεις τους στις ερωτήσεις για το 1821;

Βέβαια, πολλές απαντήσεις συνδέονται με τη σημερινή συγκυρία και την πρόσφατη Ιστορία μας. Έτσι εξηγείται, για παράδειγμα, το υψηλό ποσοστό της Ρωσίας και το χαμηλό της Μεγάλης Βρετανίας στο σχετικό ερώτημα για τη συμβολή τους στην επιτυχία της Επανάστασης. Αλλά γενικώς οι Έλληνες απαντούν υπό την επιρροή των παραστάσεων που έχουν από τα σχολικά τους χρόνια και τη δημόσια Ιστορία. Γι’ αυτό οι ιδεολογικές διαφοροποιήσεις είναι μικρές. Πάντως φαίνεται να συμφωνούν ότι τα μεγαλύτερα επιτεύγματα αυτών των 200 ετών είναι ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός και η εμπέδωση της φιλελεύθερης συνταγματικής δημοκρατίας.

Είχαν επιρροή στην αναγνωρισιμότητα των προσωπικοτήτων της Επανάστασης εξωεκπαιδευτικοί παράγοντες, όπως ταινίες ή τραγούδια;

Νομίζω, περισσότερο οι ταινίες, ο «Παπαφλέσσας», η «Μαντώ Μαυρογένους», η «Μπουμπουλίνα» και οι «Σουλιώτες». Πολύ λιγότερο η «Δίκη των Δικαστών». Η λαϊκή κουλτούρα παίζει τον δικό της ρόλο, καθώς αυξάνει τη συναισθηματική εγγύτητα που έχουμε προς πρόσωπα και γεγονότα.

Πόσο επηρεάζει τις εκδηλώσεις για τα 200 χρόνια η πανδημία;

Πολύ αρνητικά. Χάθηκε η ευκαιρία των 100 χρόνων λόγω της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Σπαταλήθηκε και αμαυρώθηκε εκείνη των 150 λόγω της δικτατορίας. Η φετινή χάνεται σε μεγάλο βαθμό λόγω της πανδημίας. Δεν θα έχουμε την ευκαιρία να γιορτάσουμε. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι χάνουμε την ευκαιρία να μάθουμε, να διαβάσουμε, να αναστοχαστούμε, να τιμήσουμε. Και βέβαια μπορούμε να μεταφέρουμε τους εορτασμούς – έγινε το 1921, μπορεί να ξαναγίνει. Μπορούμε κι εμείς να τους μεταφέρουμε στο συμβολικό 2030. Ας ελπίσουμε ότι θα μας δοθεί η ευκαιρία και ότι δεν θα ξαναζήσουμε κάτι παρόμοιο.