Χρ. Βλαχοκώστας: «Η πράσινη στροφή πρέπει να γίνει ισορροπημένα και οργανωμένα» - Free Sunday
Χρ. Βλαχοκώστας: «Η πράσινη στροφή πρέπει να γίνει ισορροπημένα και οργανωμένα»

Χρ. Βλαχοκώστας: «Η πράσινη στροφή πρέπει να γίνει ισορροπημένα και οργανωμένα»

Η απολιγνιτοποίηση θα επιφέρει μεγάλα περιβαλλοντικά οφέλη, αλλά η απώλεια πολλών εκατοντάδων θέσεων εργασίας από τις μονάδες της ΔΕΗ δεν μπορεί, σε καμιά περίπτωση, να καλυφθεί μόνο από μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα, από υδροηλεκτρικές ή αιολικές μονάδες, επισημαίνει ο Aν. Καθηγητής στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών ΑΠΘ, Χρήστος Βλαχοκώστας, με την ευκαιρία της παγκόσμιας Ημέρας Προστασίας του Περιβάλλοντος. 
Ο κ. Βλαχοκώστας, ο οποίος έχει διατελέσει συντονιστής εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης για τη βελτίωση της βιωσιμότητας της λίμνης Κορώνειας, μέλος της Διοίκησης του Πράσινου Ταμείου, επισημαίνει ότι στις πολιτικές για την προστασία του περιβάλλοντος απαιτείται ισορροπία μεταξύ του οικονομικού, του περιβαλλοντικού και του κοινωνικού πυλώνα.
 
 
Πριν από λίγες ημέρες, ο πρωθυπουργός εκτίμησε ως πολύ σημαντικό το οικονομικό όφελος από τη μείωση του τέλους των ρύπων από την απολιγνιτοποίηση. Το περιβαλλοντικό όφελος πώς θα προσδιοριστεί;
Είναι δεδομένο ότι η απολιγνιτοποίηση θα επιφέρει μεγάλα περιβαλλοντικά οφέλη. Τα οφέλη αφορούν σε όλες τις περιβαλλοντικές διαστάσεις. Θα συμβάλλει σε καθαρότερο περιβάλλον (νερό, αέρας, έδαφος). Επίσης, αποτελεί και μια σημαντική εναλλακτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το περιβαλλοντικό όφελος θα προσδιοριστεί από τις μειώσεις των εκπομπών, τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Σίγουρα θα είναι σημαντικό, αν σκεφτούμε ανάποδα και δούμε την περιβαλλοντική επιβάρυνση που αναφέρουν κάτοικοι και μελέτες γύρω από τις λιγνιτικές περιοχές. Σε κάθε περίπτωση, η πράσινη στροφή αποτελεί ανάσα για το περιβάλλον. Ωστόσο, πρέπει να γίνει ισορροπημένα, οργανωμένα και με σεβασμό στους άλλους δύο πυλώνες της αειφορίας, τον οικονομικό και τον κοινωνικό.
 
Υπάρχει όμως ο αντίλογος ότι το κοινωνικό κόστος, άρα και το πολιτικό, από τη στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι μεγάλο. Χάνονται θέσεις εργασίας, υπάρχουν αντιδράσεις για τη χωροθεσία και άλλα. Έχει η κυβέρνηση τις πολιτικές αντοχές για ενδεχόμενες συγκρούσεις;
Εξαιρετικό το ερώτημά σας! Κάθε κυβέρνηση πρέπει να έχει αντοχές για να υποστηρίζει το πολιτικά αυτονόητο. Και το αυτονόητο είναι η αειφόρος ανάπτυξη. Σε συνέχεια του προηγούμενου ερωτήματος, αειφόρος ανάπτυξη είναι η παραγωγή οικονομικού προϊόντος, με σεβασμό στο περιβάλλον και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Τι θέλω να πω με αυτό: Ο οργανωμένος (τονίζεται, όχι άναρχος) σχεδιασμός της αντικατάστασης του ρυπογόνου λιγνίτη με μονάδες παραγωγής ΑΠΕ μπορεί να χαρακτηριστεί ως πράσινος ή οικολογικός, με δεδομένο ότι κινείται προς την παραγωγή «πράσινης» ενέργειας. Ωστόσο, η απώλεια πολλών εκατοντάδων θέσεων εργασίας από τις μονάδες της ΔΕΗ δεν μπορεί σε καμιά περίπτωση να καλυφθεί μόνο από μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα, από υδροηλεκτρικές ή αιολικές μονάδες. Ένα σύνηθες φωτοβολταϊκό ή μια υδροηλεκτρική μονάδα θα καλύψει το πολύ μια θέση εργασίας (και αυτή πιθανώς μερικής απασχόλησης). Κατά συνέπεια, θα δημιουργήσει σημαντικό πλήγμα στην κοινωνική συνοχή της περιοχής, αν αυτές οι θέσεις εργασίας δεν καλυφθούν παράλληλα από ένα εναλλακτικό παραγωγικό μοντέλο και διαφορετικούς τομείς της οικονομίας. Ευελπιστώ ότι θα καλυφθούν. Αειφορικός είναι ο σχεδιασμός που περιλαμβάνει τον σχεδιασμό για την κάλυψη αυτών των θέσεων εργασίας και λαμβάνει υπόψη του τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής στην περιοχή. Παραδείγματος χάριν, αειφορικός είναι ο σχεδιασμός που περιλαμβάνει την υποστήριξη της δημιουργίας μονάδων κατασκευής φωτοβολταϊκών πάνελ ή ανεμογεννητριών, στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, όχι απλά τη χρήση αυτών που εισάγονται από άλλες χώρες (π.χ. Γερμανία, Ολλανδία, Ιαπωνία). Στην περίπτωση αυτή, κερδίζουν καθαρά αυτές οι χώρες και όχι εμείς. 
Επίσης, συμμερίζομαι τους προβληματισμούς για την εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας φωτοβολταϊκών (π.χ. σε πολύ μεγάλες εκτάσεις). Η βιβλιογραφία έχει αναδείξει ζητήματα διατάραξης του φυσικού περιβάλλοντος και του μικροκλίματος σε τέτοιες περιοχές. Αλλά, για τέτοια ζητήματα, όπως και για τα ζητήματα χωροθέτησης, υπάρχει το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο που πρέπει να ακολουθείται και πρέπει να τα βλέπουμε ανά περίπτωση. 
 
Η οικονομική προσαρμογή για τη χώρα από την αλλαγή του ενεργειακού προσανατολισμού θα είναι επώδυνη; Διαθέτει η χώρα το κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό να την υπηρετήσει;
Αν η προσαρμογή, ή ο ενεργειακός μετασχηματισμός αν θέλετε, γίνει με βάση τις αρχές της αειφορικής διαχείρισης, δεν θα είναι σε καμία περίπτωση επώδυνη. Απαιτείται ισορροπία μεταξύ του οικονομικού, του περιβαλλοντικού και του κοινωνικού πυλώνα. Κάθε μεταβατική περίοδος παρουσιάζει δυσκολίες, αλλά υπάρχουν εργαλεία και προσεγγίσεις για αυτή την ομαλή μετάβαση. Απερίφραστα σας λέω ότι υπάρχει κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό στη χώρα μας που μπορεί να την υπηρετήσει. Επιστήμονες με υψηλή ποιότητα και εμπειρίες, και εντός και εκτός Ελλάδας. Αυτό που πρέπει να γίνεται πάντα είναι να μεγιστοποιείται η διείσδυση αυτής της τεχνογνωσίας στη ζωή μας, και σε αυτό οι πολιτικοί μας πρέπει να παίξουν σημαντικό και καταλυτικό ρόλο. 
 
Η κυκλική οικονομία έχει μπει στη συζήτηση, αλλά πόσο υλοποιήσιμη είναι στο άμεσο μέλλον;
Ήδη βλέπουμε στη χώρα ότι ο τομέας της ανακύκλωσης έχει δημιουργήσει πολλά πετυχημένα επιχειρηματικά μοντέλα. Ήδη πολλές επιχειρήσεις στηρίζονται σε «κυκλικούς» βρόχους για τη λειτουργία τους, που αναπτύσσονται αποτελεσματικά γύρω από συστήματα συλλογής και επεξεργασίας αποβλήτων. Σε κάθε περίπτωση, πιστεύω ακράδαντα ότι η κυκλική οικονομία μπορεί να δημιουργήσει πετυχημένα επιχειρηματικά μοντέλα στο μέλλον. Αυτό μπορεί να επιταχυνθεί εφόσον η πολιτεία δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες και όρους. Θετική εξέλιξη το πρόσφατο «Νέο Σχέδιο Δράσης της Ελλάδας για την Κυκλική Οικονομία - Οδικός Χάρτης». Μια σημαντική ευνοϊκή συνθήκη είναι η εκπαίδευση για τη δημιουργία εξειδικευμένων ικανοτήτων εργαζομένων (π.χ. στη βιοοικονομία). Σημαντική είναι επίσης και η χρηματοδότηση, για την υποστήριξη της καινοτομίας στην κυκλική οικονομία. Οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες μπορούν να θεωρηθούν υψηλού επενδυτικού ρίσκου, και ειδικά όταν η προτεινόμενη καινοτομία προέρχεται από νεοσύστατες start-ups και μικρές ΜΜΕ, η πιστοληπτική τους ικανότητα πιθανόν να μη θεωρηθεί επαρκής από το τραπεζικό σύστημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αποτελεί ζωτικής σημασίας η κρατική παρέμβαση για τη μείωση των εμποδίων που υπάρχουν στη χρηματοδότηση και τη δημιουργία ενός φιλικού περιβάλλοντος για την προώθηση μοντέλων κυκλικής επιχειρηματικότητας. Προς αυτή την κατεύθυνση, απαιτείται ένα νέο οικονομικό πλαίσιο που θα περιλαμβάνει και αναδιαμόρφωση τόσο των διαδικασιών έγκρισης, όσο και υλοποίησης σχεδίων της αναπτυξιακής νομοθεσίας. Τέλος, η επιτυχημένη εφαρμογή μιας επιχειρηματικής ιδέας ενισχύεται από τη μεγιστοποίηση της συμμετοχικότητας κοινωνικών δομών και φορέων στην περιοχή όπου πρόκειται να εφαρμοστεί. 
 
Γιατί δεν μπορεί να υπάρξει σύγκλιση των πολιτικών δυνάμεων στη διαχείριση των σκουπιδιών; Ποια είναι τα αντικρουόμενα συμφέροντα;
Νομίζω ότι η σύγκλιση των πολιτικών δυνάμεων είναι ένα ευρύτερο θέμα που αφορά το πολιτικό μας σύστημα. Δεν έχουμε συνηθίσει σε συγκλίσεις στη χώρα μας, και αυτό νομίζω ότι πρέπει κάποια στιγμή να αλλάξει. Εκτιμώ ότι το στοίχημα για την πολιτική τα επόμενα χρόνια είναι ένα «έξυπνο» πολιτικό σύστημα, με «έξυπνους» πολιτικούς και «έξυπνους» πολίτες. Δεν έχει νόημα να μιλάμε μόνο για «έξυπνες» πόλεις… Αναμφίβολα, η διαχείριση των σκουπιδιών είναι ένα ζήτημα με οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές διαστάσεις. Δυστυχώς, τα προηγούμενα χρόνια στη χώρα μας υπήρξε πολλές φορές και μέσο για πολιτικά οφέλη, αλλά και πλατφόρμα σύγκρουσης αντικρουόμενων συμφερόντων. Ωστόσο, έχουν γίνει βήματα προόδου τα τελευταία χρόνια, αλλά με αργούς ρυθμούς, κυρίως λόγω της νομοθεσίας. Εδώ πρέπει να τονίσω την ανάγκη για «έξυπνη» και κωδικοποιημένη νομοθεσία, που θα δώσει τη δυνατότητα να υιοθετήσουμε γρήγορα πετυχημένα μοντέλα διαχείρισης από άλλες περιοχές του πλανήτη. Τέλος, πρέπει να καταλάβουμε ότι η διαχείριση των σκουπιδιών είναι ένα ζήτημα πρωτίστως τεχνολογικό/επιστημονικό και όχι πολιτικό, και αποτελεί χαρακτηριστικό δείκτη του πολιτισμικού επιπέδου και της ανθρώπινης κουλτούρας μιας περιοχής. Άρα μας χαρακτηρίζει όλους...
 
Όλα τα κόμματα θέτουν σε προτεραιότητα την προστασία του περιβάλλοντος. Είναι ουδέτερη πολιτικά η έννοια ή έχει αποχρώσεις; Οι Πράσινοι στη Γερμανία, π.χ., έχουν πάψει να είναι μονοθεματικοί...
Κατά την άποψή μου, δυστυχώς η προστασία του περιβάλλοντος έχει πολιτική απόχρωση, και στη Γερμανία και σε όλο τον πλανήτη. Και είναι λογικό, γιατί το πολιτικό κομμάτι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής διάστασης. Ωστόσο, στόχο πρέπει να αποτελεί η μείωση των πολιτικών παρεμβάσεων και της επικράτησης του πολιτικού κόστους στις αποφάσεις διαχείρισης του περιβάλλοντος. Στη χώρα μας, και από την όποια εμπειρία έχω ως σήμερα, δεν είναι λίγες οι φορές που δυστυχώς το περιβάλλον αποτέλεσε την αφορμή (όχι το βαθύτερο αίτιο) πάνω στο οποίο «κονταροχτυπιούνταν» διαφορετικές οικονομικές δραστηριότητες και συμφέροντα. Για μένα, πρέπει να ελαχιστοποιηθεί η πολιτική απόχρωση και να μεγιστοποιηθεί η κοινωνική. Νέα αειφορικά μοντέλα επιχειρηματικότητας με σεβασμό στο περιβάλλον, με κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη. Η κυκλική οικονομία στη χώρα μας, πιστεύω, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.