Η επιτροπή Γιούνκερ έπεσε θύμα Brexit και προσφυγικού

Όταν ξεκίνησα τη θητεία μου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρακολουθούσα με μεγάλο ενδιαφέρον τις παρεμβάσεις του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ και αντιμετώπιζα τους Ευρωπαίους επίτροπους ως παράγοντες με μεγάλη επιρροή.

Προς το τέλος της πενταετίας παρακολουθώ με κατανόηση την προσπάθεια του κ. Γιούνκερ να σταθεροποιήσει ένα προβληματικό ευρωπαϊκό σύστημα, ενώ οι Ευρωπαίοι επίτροποι, με ορισμένες εξαιρέσεις η βασική των οποίων η επίτροπος Ανταγωνισμού κ. Βεστάγκερ, αναλώνονται σε μια υπερδραστηριότητα που ούτε οι ίδιοι γνωρίζουν πού οδηγεί.

Έβαλε τον πήχη ψηλά

Κατά την άποψή μου, το βασικό λάθος του κ. Γιούνκερ είναι ότι έβαλε τον πήχη για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπό την προεδρία του πολύ ψηλά.

Ίσως έπρεπε να το κάνει, γιατί οι δύο θητείες του προκατόχου του, κ. Μπαρόζο, ήταν αδιάφορες και άφησαν ένα σωρό εκκρεμότητες, ενώ έπρεπε να αντιμετωπιστεί πιο δυναμικά η πρόκληση της κρίσης της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Ανεβάζοντας τον πήχη των προσδοκιών, ο κ. Γιούνκερ ανέλαβε ένα ρίσκο το οποίο, δυστυχώς, δεν του βγήκε.

Θυμάμαι τη χαρακτηριστική φράση που χρησιμοποιούσε «αυτή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι μια πολιτική επιτροπή», τονίζοντας έτσι τον ρόλο της και τη συμμετοχή σε αυτήν πολλών πολιτικών, πρώην πρωθυπουργών και υπουργών. Μια άλλη φράση που χρησιμοποιούσε την περίοδο εκείνη ήταν «η Επιτροπή της τελευταίας ευκαιρίας για την Ε.Ε.», με την έννοια ότι έπρεπε να διαχειριστούν μια πολυδιάστατη κρίση που απειλούσε τη συνοχή της Ε.Ε. των «28».

Όλα αυτά μοιάζουν μακρινή ανάμνηση στον κόσμο των ευρωπαϊκών θεσμών, όπου οι εξελίξεις είναι συχνά βασανιστικά αργές, αλλά η διαδικασία σε διαρκή εξέλιξη.

Δύο σκληρά χτυπήματα

Ο Γιούνκερ δέχτηκε στη διάρκεια της θητείας του δύο σκληρά χτυπήματα, για τα οποία ακόμα δεν έχει, κατά την άποψή μου, μεγάλες ευθύνες, αλλά θα αναφερθεί, πιθανότατα, ως υπεύθυνος στα βιβλία της ευρωπαϊκής Ιστορίας. Αυτός είναι ο κανόνας της πολιτικής. Όλοι κρίνονται με βάση το ειδικό βάρος, το δικό τους και του ρόλου τους, και σε τελική ανάλυση το αποτέλεσμα.

Το εντυπωσιακό είναι ότι τα δύο σκληρά χτυπήματα, το Brexit και το προσφυγικό-μεταναστευτικό, ήρθαν σχεδόν ταυτόχρονα και συμπλήρωσαν το ένα το άλλο.

Η διαδικασία του Brexit προηγήθηκε της προεδρίας Γιούνκερ, αλλά έφτασε στην κορύφωσή της τον Ιούνιο του 2016 με το σχετικό δημοψήφισμα με το οποίο οι Βρετανοί αποφάσισαν την αποχώρησή τους από την Ε.Ε.

Το 2009 το βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα αποχώρησε από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, στέλνοντας μήνυμα ότι δεν το ενδιαφέρει η ευρωπαϊκή προοπτική. Έγιναν λάθη και από την πλευρά των Βρυξελλών. Αντί, για παράδειγμα, να στηριχτεί η ευρωπαϊκή επιλογή των Βρετανών με την αξιοποίηση του πρώην πρωθυπουργού των Εργατικών κ. Μπλερ και άλλων ευρωπαϊστών Βρετανών πολιτικών στα θεσμικά όργανα, παίχτηκε ένα παιχνίδι γερμανικής επιρροής και παρασκηνιακών συμβιβασμών. Είμαι βέβαιος ότι θα ήταν διαφορετική η πορεία της Ε.Ε. αν, για παράδειγμα, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ήταν ο κ. Μπλερ αντί για τον πρώην πρωθυπουργό του Βελγίου κ. Βαν Ρομπούι.

Στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, στο οποίο ανήκει ο κ. Γιούνκερ, δεν αντιληφθήκαμε έγκαιρα τη δυναμική του Brexit, ούτε μπορέσαμε να αντιδράσουμε αποτελεσματικά.

Στην τελική φάση το 52%-48% υπέρ του Brexit διαμορφώθηκε και με τη βοήθεια του προσφυγικού-μεταναστευτικού.

Ο Ερντογάν έστειλε το 2015 και το πρώτο τρίμηνο του 2016 πάνω από 1 εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες στην Ε.Ε. μέσω Ελλάδας.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν προστάτευσε τα σύνορα, ούτε έκανε προσπάθεια να περιορίσει τις ροές, όπως είχε κάνει με μεγάλη επιτυχία η κυβέρνηση Σαμαρά, χωρίς να αναγνωριστεί η προσπάθεια από την Ε.Ε.

Κατά την έκφραση της υπουργού της περιόδου εκείνης, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες «λιάστηκαν» στην πλατεία Ομονοίας και στη συνέχεια πήραν τον δρόμο με τη βοήθεια κυβέρνησης και διακινητών για Αυστρία, Γερμανία, Σουηδία. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε μεγάλη κοινωνική αναταραχή και έδωσε ιστορική πολιτική ευκαιρία στις δυνάμεις της σκληρής και της άκρας Δεξιάς.

Μια αφίσα χίλιες λέξεις

Η πολιτική δυναμική υπέρ του Brexit ενισχύθηκε από την αντίδραση των μη προνομιούχων Βρετανών στη μετεγκατάσταση εκατοντάδων χιλιάδων Πολωνών, Ρουμάνων, Βουλγάρων και άλλων εργαζόμενων από κράτη-μέλη της Ε.Ε. με χαμηλότερο εισόδημα στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Οι υποστηρικτές του Brexit άρχισαν να καταγγέλλουν αυτό που θεωρούσαν μαζική μετανάστευση, η οποία βέβαια ήταν το δικαίωμα Ευρωπαίων πολιτών να προσπαθήσουν να επιλέξουν τον τόπο απασχόλησής τους στην Ε.Ε.

Η επιχειρηματολογία τους ενισχύθηκε στην τελική φάση της αναμέτρησης για το δημοψήφισμα εξαιτίας των ανεξέλεγκτων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Η προεκλογική αφίσα των υποστηρικτών του Brexit έδειχνε χιλιάδες εξαθλιωμένων να προωθούνται μέσω της βαλκανικής οδού προς τις αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε.

Αυτοί δεν επρόκειτο να φτάσουν ούτε έφτασαν ποτέ στο Ηνωμένο Βασίλειο, εφόσον προορισμός τους ήταν Αυστρία, Γερμανία και Σουηδία, χρησιμοποιήθηκαν όμως σαν πρώτη ύλη για τη στηριγμένη στον φόβο προπαγάνδα του Brexit.

Ο θρίαμβος Όρμπαν και Σαλβίνι

Ο συνδυασμός Brexit και προσφυγικού-μεταναστευτικού έριξε δραματικά την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα των ευρωπαϊκών θεσμών και ειδικά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Δημιουργήθηκε προηγούμενο αποχώρησης ισχυρού και αναπτυγμένου κράτους-μέλους της Ε.Ε., ενώ η κοινωνική και πολιτική αναταραχή που προκάλεσαν η πρωτοβουλία Ερντογάν και το δόγμα «λιάζονται» της κυβέρνησης Τσίπρα οδήγησε την Ε.Ε. στη θεσμική παράλυση και την πολιτική πολυδιάσπαση.

Η «πολιτική» Ευρωπαϊκή Επιτροπή που ανακοίνωσε ο Γιούνκερ στο ξεκίνημα της θητείας του χάνει τη μια πολιτική αναμέτρηση μετά την άλλη με τις κυβερνήσεις με τις οποίες συγκρούεται.

Οι Βρυξέλλες ηττήθηκαν από τη Βαρσοβία, γνωρίζουν μεγάλη κακομεταχείριση από τη Ρώμη και υποκλίνονται στη Βουδαπέστη.

Η έκθεση την οποία εγκρίναμε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και καταδικάζει πρακτικές της κυβέρνησης Όρμπαν, ιδιαίτερα στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, δεν έχει καμία πρακτική σημασία. Για να υπάρξουν συνέπειες, με την έννοια της αφαίρεσης του δικαιώματος ψήφου και της μείωσης των ευρωπαϊκών κονδυλίων για την Ουγγαρία, χρειάζεται ομόφωνη απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο Όρμπαν έχει εξασφαλίσει ήδη το βέτο που θα ασκήσει υπέρ του η Πολωνία, ενώ όλοι περιμένουν ότι θα τον υποστηρίξει και η Ιταλία.

Η πολιτική της κυβέρνησης της Ουγγαρίας, η οποία κινείται στον χώρο της σκληρής Δεξιάς με εκλογικό ποσοστό της τάξης του 49% και έχει κόμμα αξιωματικής αντιπολίτευσης το ακροδεξιό Τζόμπικ με 20%, απαγορεύει πλήρως την είσοδο και παραμονή προσφύγων και μεταναστών στη χώρα. Οι αιτήσεις για πολιτικό άσυλο μηδενίστηκαν το 2017. Η Ε.Ε. ζήτησε από την Ουγγαρία να πάρει μέρος στην υπό διαμόρφωση κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για το προσφυγικό-μεταναστευτικό, στη συνέχεια απείλησε την κυβέρνηση Όρμπαν με οικονομικές κυρώσεις.

Στο τέλος συνδύασε την επίσημη καταδίκη της πολιτικής Όρμπαν με την ανεπίσημη αποδοχή της. Όπως τόνισε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. Γιούνκερ στη συνέντευξη που παραχώρησε στην Ελένη Βαρβιτσιώτη της «Καθημερινής» και σε άλλους δημοσιογράφους έγκυρων ευρωπαϊκών ΜΜΕ, η Ουγγαρία και οι χώρες του Βίζεγκραντ που δεν θέλουν πρόσφυγες και μετανάστες μπορούν να εκδηλώσουν την αλληλεγγύη τους συμβάλλοντας περισσότερο στη χρηματοδότηση και τη λειτουργία της Frontex και στην αύξηση της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης αφρικανικών χωρών, με στόχο, υποτίθεται, να περιοριστούν οι προσφυγικές-μεταναστευτικές ροές.

Ο Όρμπαν έκλεισε τα σύνορα της Ουγγαρίας οριστικά, ο Σαλβίνι θριαμβεύει στην Ιταλία γιατί δεν επιτρέπει την αποβίβαση προσφύγων και μεταναστών στα λιμάνια της προτού συμφωνηθεί η κατανομή τους σε χώρες της Ε.Ε. και η σκληρή και άκρα Δεξιά αλλάζουν τον πολιτικό χάρτη σε Γερμανία, Αυστρία, Σουηδία, Πολωνία και άλλες χώρες.

Η τελευταία ομιλία του Γιούνκερ για την κατάσταση της Ε.Ε. στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο είχε χαρακτηριστικά πικρού πολιτικού αποχαιρετισμού. Εμείς, πάντως, θα κρατήσουμε τον εξαιρετικά θετικό ρόλο του προέδρου Γιούνκερ στην παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, στην αντιμετώπιση της κρίσης στη χώρα μας και στη θριαμβευτική έξοδο της Ευρωζώνης από την οικονομική κρίση που δοκίμασε τη συνοχή της και απείλησε το ευρώ.