Ψήφο ή ψόγο στους απόδημους;

Το άρθρο 51 παρ. 3 του Συντάγματος ορίζει ότι «οι βουλευτές εκλέγονται με άμεση, καθολική και μυστική ψηφοφορία από τους πολίτες που έχουν εκλογικό δικαίωμα, όπως νόμος ορίζει. Ο νόμος δεν μπορεί να περιορίσει το εκλογικό δικαίωμα παρά μόνο αν δεν έχει συμπληρωθεί κατώτατο όριο ηλικίας ή για ανικανότητα δικαιοπραξίας ή ως συνέπεια αμετάκλητης ποινικής καταδίκης για ορισμένα εγκλήματα».

Ο νόμος (η κωδικοποιημένη νομοθεσία για την εκλογή βουλευτών) ορίζει ότι εκλογικό δικαίωμα (δυνατότητα να ψηφίσουν) έχουν οι Έλληνες πολίτες που είναι γραμμένοι στα δημοτολόγια και ψηφίζουν στον αντίστοιχο δήμο. Όσοι είναι γραμμένοι στα δημοτολόγια εγγράφονται υποχρεωτικά στους εκλογικούς καταλόγους. Με άλλη διατύπωση, οι εκλογικοί κατάλογοι συντάσσονται με μέριμνα του κράτους με βάση τα δημοτολόγια και επικαιροποιούνται με συγκεκριμένη διαδικασία.

Αν, λοιπόν, ο «θείος» που έφυγε σε ηλικία 20 ετών, πριν από πενήντα χρόνια, για την Αυστραλία βρεθεί στην Ελλάδα σε ημέρα που διεξάγονται εκλογές, θα ψηφίσει κανονικά. Διότι είναι γραμμένος στα δημοτολόγια και έχει ελληνική ταυτότητα. Ουδείς θα τον ρωτήσει αν έχει ΑΦΜ, περιουσία ή δεσμούς με τη χώρα (!). Ακριβώς το ίδιο θα συμβεί με το παιδί του θείου, το οποίο, παρ’ ότι ο θείος παντρεύτηκε αλλοδαπή, δηλώθηκε στο ειδικό ληξιαρχείο και στα δημοτολόγια και πήρε ελληνική υπηκοότητα και ταυτότητα. Κι αυτό το παιδί θα ψηφίσει χωρίς κανείς να το ρωτήσει αν έχει ΑΦΜ ή αν έρχεται τακτικά στη χώρα.

Με αυτά ως δεδομένα, το μόνο ερώτημα που έχουμε να απαντήσουμε είναι «πόσο εύκολο είναι σε κάθε “θείο” από την Αυστραλία να έρχεται στην Ελλάδα κάθε φορά που γίνονται εκλογές;». Η απάντηση παλιότερα είχε δοθεί ως εξής: Το ΠΑΣΟΚ του 1981 (… πάντοτε πρωτοπόρο), και η ΝΔ από κοντά, μίσθωναν αεροπλάνα από την τότε κρατική Ολυμπιακή και έφερναν τους απόδημους να ψηφίσουν. Το ότι φέσωναν στη συνέχεια τον εθνικό αερομεταφορέα είναι άλλο θέμα. Μόλις μας τελείωσε η κρατική Ολυμπιακή, μας τελείωσαν και οι αερομεταφορές αποδήμων. Οι ιδιώτες απαιτούν να πληρώνονται προκαταβολικά. Μέχρι τότε, όμως, ουδείς ασχολήθηκε με το αν οι απόδημοι έχουν ΑΦΜ.

Για τους κατοίκους Ελλάδας που κατοικούν σε διαφορετικό δήμο από αυτόν στον οποίο είναι γραμμένοι υπάρχει συγκεκριμένη διαδικασία για να ψηφίζουν στον τόπο διαμονής τους. Είναι οι γνωστοί ετεροδημότες. Κάτι ανάλογο θα μας χρειαζόταν για τους απόδημους και γι’ αυτούς που έφυγαν τα τελευταία χρόνια χωρίς να είναι αποφασισμένοι να μεταναστεύσουν οριστικά. Μια διαδικασία για να ψηφίζουν στον τόπο διαμονής τους και τίποτε άλλο. Το να ψηφίζουν την ίδια ημέρα με τους υπόλοιπους, το να διανεμηθούν ψηφοδέλτια και να γίνει καταμέτρηση, είναι απλά τεχνικά ζητήματα στη σύγχρονη εποχή. Υπάρχει φυσικά και η δυνατότητα της επιστολικής ψήφου, ακόμη και η ηλεκτρονική ψηφοφορία. Αλλά εδώ είναι Ελλάδα!

Το Σύνταγμα του 1974 στην παρ. 4 του άρθρου 51 προέβλεπε: «Οι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε όλη την Επικράτεια. Νόμος μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια». Η συνταγματική διάταξη, απλή και κατανοητή, για τους «εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια» άφησε την τεχνική ρύθμιση στον απλό νομοθέτη: τη Βουλή.

Η συγκεκριμένη παράγραφος αναθεωρήθηκε το 2001 και διαμορφώθηκε ως εξής: «Οι βουλευτικές εκλογές διενεργούνται ταυτόχρονα σε ολόκληρη την Επικράτεια. Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια».

Γίνεται αμέσως φανερό ότι η αναθεώρηση του Συντάγματος έγινε για να δυσκολέψει τη δυνατότητα άσκησης του εκλογικού δικαιώματος των ευρισκομένων εκτός χώρας. Από το πουθενά απαιτούνται πλέον 200 βουλευτές για να ψηφιστεί ένας νόμος που θα ρυθμίζει αποκλειστικά τεχνικά θέματα: πού θα στήσουμε εκλογικό τμήμα στην αλλοδαπή, πώς θα μοιράσουμε ψηφοδέλτια, αν θα χρησιμοποιήσουμε επιστολική ή ηλεκτρονική ψήφο.

Και ενώ το εκλογικό δικαίωμα, ως αποτέλεσμα της εγγραφής σε δημοτολόγιο, δεν θίχτηκε, η άσκησή του μετεβλήθη σε παίγνιο μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων. Όλη η συζήτηση που γίνεται σήμερα είναι προφανές πως γίνεται όχι για να διευκολυνθεί το δικαίωμα ψήφου των αποδήμων αλλά για να περιοριστεί. Με πρόσχημα τις σχέσεις με την πατρίδα, τον ΑΦΜ και ό,τι σοβαροφανές κατεβάσει του καθενός ο νους, ψάχνουμε να περιορίσουμε στην πράξη τη δυνατότητα των συγγενών μας (περί αυτών πρόκειται) να ψηφίσουν.

Ας σημειώσουμε ότι και ο απόδημος που δεν έχει ελληνικό ΑΦΜ θα το αποκτήσει μόλις πεθάνουν οι γονείς του και τους κληρονομήσει. Ότι έστω κι έτσι, έστω και στη σύνταξη, μπορεί η κληρονομιά να τον φέρει πίσω στην πατρίδα. Αν είναι οικονομικά ενεργός, μπορεί να αποφασίσει να κάνει και καμιά δουλίτσα εδώ. Δεν τους θέλουμε;

Στις προτάσεις της ΝΔ για τη συνταγματική αναθεώρηση που δρομολόγησε η περασμένη Βουλή περιλαμβανόταν και η αναθεώρηση του άρθρου 51. Δεν περιλαμβανόταν όμως στις προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ κι έτσι δεν περιλαμβάνεται στις τελικώς αναθεωρητέες διατάξεις που θα εγκρίνει η παρούσα Βουλή. Τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 την προώθησε το ΠΑΣΟΚ με εισηγητή τον Ευάγγελο Βενιζέλο. Το συγκεκριμένο άρθρο 51 ψηφίστηκε τότε και από τη ΝΔ (όπως και οι περισσότερες διατάξεις εκείνης της αναθεώρησης).

Μ’ αυτά και μ’ εκείνα, μας έμεινε αυτή η κάκιστη και πονηρή (αν όχι δόλια) συνταγματική ρύθμιση και ο Μητσοτάκης σήμερα προσπαθεί να βρει συναίνεση στα αυτονόητα και να μαζέψει 200 ψήφους στη Βουλή. Μακάρι να τα καταφέρει, αλλά απ’ όλο αυτό μόνο κάτι κουτσό και λειψό θα βγει. Το βαθύ γαλαζοπράσινο κράτος έχει προνοήσει προ πολλού για το πώς θα εξουδετερώσει τους Μητσοτσάκηδες του μέλλοντος. Εκτός αν οι ψηφοφόροι αρχίσουμε να σκεπτόμαστε φωναχτά και σύρουμε τους εκλεγμένους μας στη λογική. Θέλουμε;