Τα μυστήρια της Δικαιοσύνης

Τη Δευτέρα το απόγευμα, μεταξύ Τσιόδρα και Χαρδαλιά, ενημερωθήκαμε από τον κ. υπουργό Δικαιοσύνης για το σχέδιο(;) ανοίγματος της Δικαιοσύνης, ειδικότερα για το πώς αυτή θα παραμείνει για αρκετό καιρό ακόμη κλειστή. Οι λεπτομέρειες του πραγματικού ανοίγματος θα ανακοινωθούν εν καιρώ.

Είχε ήδη εξαγγελθεί ότι από 6 Μαΐου ξεκινούν μόνο οι διοικητικές δίκες με γραπτή διαδικασία (οι οποίες αφορούν ελάχιστους). Η γραπτή διαδικασία για τις διοικητικές δίκες προϋπήρχε στις περισσότερες περιπτώσεις και επεκτάθηκε εκτάκτως για περιορισμένο χρονικό διάστημα σε όλες. Ο κ. υπουργός είπε ότι οι πολιτικές δίκες της τακτικής διαδικασίας θα ξεκινήσουν την 1η Ιουνίου. Το θέμα είναι ότι οι δίκες της τακτικής διαδικασίας στα πολιτικά δικαστήρια και στα πολιτικά εφετεία έχουν ακριβώς ίδιες γραπτές διαδικασίες με τις διοικητικές δίκες. Ουδείς εξηγεί γιατί οι μεν γίνονται και οι δε παραπέμφθηκαν για τον επόμενο μήνα.

Δηλώθηκε ότι κατέστη δυνατή η ηλεκτρονική έκδοση ορισμένων πιστοποιητικών, τα οποία όμως έβγαιναν και παλιότερα, είτε ηλεκτρονικά (ποινικό μητρώο) είτε απομακρυσμένα (μέσω ΚΕΠ και του υπό κατάργηση φαξ), επομένως η όποια πρόοδος είναι ελάχιστη.

Η κατάθεση δικογράφων βρίσκεται ακόμη σε αναστολή. Είναι μια διαδικασία η οποία άνετα μπορεί να γίνει με ραντεβού. Μπορεί να γίνει και χωρίς ραντεβού, εφόσον αφεθούν τα έγγραφα σε ένα κουτί έξω από τη θυρίδα ή το γραφείο (χωρίς προσωπική επαφή), και μετά την επεξεργασία τους από τους υπαλλήλους να γίνει η παραλαβή των αντιγράφων με τον ίδιο τρόπο.

Οι περισσότερες προφορικές πολιτικές δίκες μπορούν να γίνουν με τήρηση των οριζομένων αποστάσεων, αλλά ουδείς συζητά γι’ αυτές. Πρόβλημα υπάρχει πράγματι για τις (εξ ορισμού) πολυπρόσωπες ποινικές δίκες, αλλά οι μικρότερου βεληνεκούς (πλημμελειοδικεία, για παράδειγμα) μπορούν άνετα να γίνουν με τήρηση αποστάσεων. Απαιτείται βέβαια μια στοιχειώδης διαλογή υποθέσεων και οίκοθεν αναβολή αυτών (των λιγότερων) που εμφανίζουν πολλούς κατηγορουμένους.

Δεν συζητάμε σε αυτή τη φάση για ηλεκτρονική επικοινωνία, τηλεδιασκέψεις και ευρύτερη χρήση τεχνολογίας. Η συντριπτική πλειοψηφία των εμπλεκομένων έχει νοοτροπία και ψυχολογία εντελώς απομακρυσμένη απ’ όλα αυτά. Δεν είναι αντιληπτό γιατί η αναστολή είναι οριζόντια και δεν διακόπτεται στους δικαστικούς σχηματισμούς που διαθέτουν σύγχρονα και επαρκή κτίρια, ειδικά στην περιφέρεια.

Αυτό που φαίνεται να προκρίνεται είναι η ασφάλεια (όπως οι ίδιοι την εννοούν) των εμπλεκομένων στη διαδικασία. Μια ματιά στις ανακοινώσεις των δικαστικών ενώσεων δείχνει την πάγια αντίρρηση των δικαστικών στο άνοιγμα. Άλλωστε, είχαν πρωτοστατήσει στο κλείσιμο, ήδη από την εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων. Αντίστοιχα, όλες οι δημοσιοϋπαλληλικές ενώσεις αντιδρούν στο επιχειρούμενο άνοιγμα, θεωρώντας το επισφαλές. Οι δικαστικοί γραμματείς, όσοι λίγοι εργάζονται, έτσι κι αλλιώς αφήνουν από την αρχή της πανδημίας τους συναλλασσόμενους εκτός γραφείου.

Η πικρή αλήθεια είναι ότι όσοι έχουν το καθεστώς μονιμότητας ούτε βιάζονται να ανοίξουν ούτε ενδιαφέρονται επί της ουσίας για το (μη) παραγόμενο αποτέλεσμα. Δεν αντιμετωπίζουν άμεσο πρόβλημα επιβίωσης. Οι δε δικηγορικοί σύλλογοι, ως τυποποιημένα και φθαρμένα θεσμικά «συνδικαλιστικά» όργανα, δεν υψώνουν έντονη αντίδραση σε όλα αυτά. Δεν είναι αποφασισμένοι να συγκρουστούν. Θεώρησαν επιτυχία ότι κατά το άνοιγμα των υποθηκοφυλακείων η τάξη και η ασφάλεια τηρούνται με την προσέλευση των ενδιαφερομένων στην πόρτα, εγγραφή των ονομάτων σε χαρτί(!) έξω από την πόρτα, παράδοση και παραλαβή εγγράφων έξω από την πόρτα!

Μετά από ενάμιση μήνα αναστολής, εξακολουθούν να υπάρχουν αποφάσεις που δεν έχουν εκδοθεί εδώ και δύο χρόνια. Ούτε ανακοινώνει κανείς πόσες αποφάσεις εκκρεμούν να εκδοθούν.

Μια γενικότερη αναθεώρηση των πραγμάτων δεν βρίσκεται στις προτεραιότητες καμίας πλευράς. Η συζήτηση σήμερα περιορίζεται στο αν και πότε θα βρεθούν τρόποι να επαναλειτουργήσει η Δικαιοσύνη… με τους όρους του παρελθόντος! Με μοναδική εναλλακτική το να παραμείνει κλειστή. Στο βάθος, υπάρχει μια αγκυλωμένη, στατική αντίληψη των πραγμάτων. Ουδείς ασχολείται, για παράδειγμα, με την κατάργηση του φαινομένου των εύκολων αναβολών, οι οποίες στέλνουν τις δίκες δώδεκα και παραπάνω μήνες πίσω και επιβαρύνουν το σύστημα. Ουδείς, ενδεικτικά, αποφασίζει να συζητήσει το ενδεχόμενο να υπάρξει εκτεταμένη συνδιαλλαγή και στις ποινικές υποθέσεις και απαγγελία ποινής χωρίς δίκη. Αν ο κατηγορούμενος αποδέχεται την κατηγορία, το μόνο που μένει είναι το ύψος της ποινής. Εύκολο παράδειγμα όλα τα φορολογικά εγκλήματα, όπου το προς απόδειξη θέμα είναι λυμένο προκαταβολικά. Η πανδημία ήρθε για να μείνει, αλλά και χωρίς αυτήν κάποια πράγματα καλό θα ήταν να αλλάξουν, χωρίς προκαταλήψεις.

Ουδείς φαίνεται να έχει καταλάβει τι μας έχει συμβεί, ουδείς θεώρησε υποχρέωσή του να έχει ήδη έτοιμο και εξαγγελμένο ένα σαφές πλάνο επαναφοράς, ήδη από τη μέση τουλάχιστον της αναστολής.

Υποτίθεται ότι η αποδοτική λειτουργία της Δικαιοσύνης βοηθά στην άμβλυνση των κοινωνικών συγκρούσεων και σε επόμενη οπτική φέρνει επενδύσεις και επιταχύνει την οικονομική δραστηριότητα. Μέχρι στιγμής, η πανδημία φέρνει απραξία του δημόσιου σκέλους της Δικαιοσύνης και ανεργία του ιδιωτικού.

Η κοινωνία χαίρεται αφελώς, επειδή λειτουργούν κομμωτήρια, εκκλησίες και καφενεία. Την ίδια στιγμή σε εφορία κατόπιν ραντεβού ο συναλλασσόμενος δικηγόρος παραπέμπεται έξω από το κτίριο, στο τρίτο παράθυρο δεξιά, όπου εξυπηρετείται όρθιος στο πεζοδρόμιο. Στις διάφορες υπηρεσίες η εξυπηρέτηση γίνεται με το σταγονόμετρο και με σημαντική καθυστέρηση. Ο δημόσιος τομέας, συνολικά, δεν μοιάζει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των καιρών, όσο και αν οι ανάγκες διαμορφώνονται πιεστικές.

Είναι κρίμα που η Δικαιοσύνη συνολικά, η μία από τις τρεις συντεταγμένες εξουσίες της χώρας, αντί να πρωτοστατεί στην παραγωγή έργου, φροντίζει να παρατείνει την αδράνεια της πανδημίας, ως να ήταν οποιαδήποτε δημόσια υπηρεσία. Η κατάσταση που διαμορφώνεται θα φέρει περισσότερη απαξίωση και ακόμη περισσότερα προβλήματα. Θα αντιληφθούν όλων των ειδών οι «κακοί» ότι, απλά, δεν κινδυνεύουν. Κοινωνία της οποίας οι ελεγκτικοί και κυρωτικοί μηχανισμοί δεν λειτουργούν είναι αδύνατο να προοδεύσει. Χάνει τις ισορροπίες της, γεγονός που στους καιρούς ύφεσης που έρχονται μπορεί να είναι από μόνο του καταστροφικό.