Αντιμέτωποι με το δεύτερο κύμα

17.10.2020
Απόψεις

Στο νέο μου βιβλίο «Στον λαβύρινθο της πανδημίας» (405 σελίδες, εκδ. Κλειδάριθμος, 16,60 ευρώ) αναλύω την πανδημία σαν παγκόσμιο φαινόμενο που αλλάζει συσχετισμούς δυνάμεων και λειτουργεί σαν καταλύτης σε θετικές και αρνητικές εξελίξεις.

Ξεκίνησα να γράφω το βιβλίο αρχές Απριλίου και το ολοκλήρωσα τέλη Αυγούστου, θεωρώντας ότι οι αρμόδιοι κυβερνητικοί και κρατικοί παράγοντες, οι περισσότεροι ειδικοί αλλά και το μεγαλύτερο μέρος της κοινής γνώμης είχαν υποτιμήσει την πρόκληση που αντιμετωπίζαμε.

Η κυκλοφορία του νέου μου βιβλίου στα βιβλιοπωλεία –παραδοσιακά ή ηλεκτρονικά– συμπίπτει χρονικά με την επιδείνωση της κατάστασης, ενισχύοντας τη σημασία της ανάλυσης και των εκτιμήσεών μου.

Δύσκολα 24ωρα

Οι ευρωπαϊκές χώρες περνάνε δύσκολα 24ωρα. Παρατηρείται σημαντική αύξηση των νέων κρουσμάτων και των θανάτων, χωρίς να υπάρχει ολοκληρωμένη στρατηγική αντιμετώπισης του επερχόμενου δεύτερου κύματος.

Ας πάρουμε για παράδειγμα ένα τυπικό 24ωρο, την Τετάρτη 14 Οκτωβρίου. Στην Ισπανία είχαμε 209 θανάτους από κορονοϊό και 11.970 νέα κρούσματα. Στο Ηνωμένο Βασίλειο 137 θανάτους και 19.724 νέα κρούσματα. Στη Γαλλία οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 104 και 22.591, στην Ιταλία 43 και 7.332, ενώ στη Γερμανία 43 θάνατοι και 5.132 νέα κρούσματα.

Στο Βέλγιο, που έχει περίπου ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα, είχαμε 33 θανάτους και 7.360 νέα κρούσματα. Στην πατρίδα μας σημειώθηκαν την ίδια μέρα 13 θάνατοι από κορονοϊό και 478 νέα κρούσματα.

Από τη σύγκριση θανάτων και νέων κρουσμάτων προκύπτει το συμπέρασμα ότι στην Ελλάδα καταγράφεται σχετικά μικρό ποσοστό νέων κρουσμάτων. Η σχέση θανάτων προς νέα κρούσματα είναι εξαιρετικά υψηλή και μπορεί να οφείλεται στον σχετικά περιορισμένο αριθμό τεστ που γίνονται. Αυτό σημαίνει ότι δεν καταγράφονται όλα τα νέα κρούσματα και πως η πανδημία έχει εξασφαλισμένο μέλλον στην Ελλάδα.

Η έξαρση της πανδημίας αφορά σε αυτή τη φάση τις ΗΠΑ, τη Λατινική Αμερική, την Ινδία, τη Ρωσία, το Ιράν και σε κάπως μικρότερο βαθμό την Ε.Ε. των «27» και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Το πρόβλημα παίρνει ολοένα μεγαλύτερες διαστάσεις και μεταξύ των άλλων αποσυντονίζει τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί στο Στρασβούργο θα πραγματοποιηθεί και αυτή τη φορά στις Βρυξέλλες, παρά τις αντιρρήσεις του προέδρου Μακρόν. Κρίθηκε, πολύ σωστά, ότι προέχει η σχετική ασφάλεια των ευρωβουλευτών, των συνεργατών τους και των υπαλλήλων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τις διπλωματικές και θεσμικές ισορροπίες. Ο πρόεδρος της πολιτικής ομάδας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ), Μάνφρεντ Βέμπερ, βρίσκεται με δική του πρωτοβουλία σε απομόνωση, επειδή διαγνώστηκαν θετικά στον κορονοϊό άτομα με τα οποία ήρθε σε επαφή. Για τον ίδιο λόγο η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εγκατέλειψε τη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών, επιλέγοντας την προσωρινή απομόνωση.

Όσο για τους ευρωβουλευτές και τους συνεργάτες μας, συναντιόμαστε ορισμένες φορές στην ουρά για το τεστ Covid-19 σε ειδική υπηρεσία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για να διαπιστώσουμε την κατάστασή μας και αν είμαστε σε θέση να συνεχίσουμε κανονικά τη δραστηριότητά μας και κάποια ταξίδια που δεν μπορούμε να αναβάλουμε.

Αυτοί είναι οι αριθμοί και το περιβάλλον που διαμορφώνουν. Είμαστε υποχρεωμένοι να αναθεωρήσουμε απόψεις, εκτιμήσεις και σχεδιασμό, γιατί η πρόκληση της πανδημίας έχει, όπως αναλύω στο βιβλίο μου, χαρακτηριστικά μαραθωνίου και λαβύρινθου.

Δοκιμασία σε βάθος χρόνου

Ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος πλήττεται ιδιαίτερα σκληρά από την πανδημία, εξακολουθεί να έχει τα προβλήματα μπροστά του. Ενδεικτική του τι πρόκειται να δούμε μέχρι τα Χριστούγεννα σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες είναι η απόφαση του προέδρου Μακρόν να απαγορεύσει την κυκλοφορία στο Παρίσι, στη Λυών και σε άλλες επτά μεγάλες πόλεις από τις 9 το βράδυ μέχρι τις 6 το πρωί τουλάχιστον για έναν μήνα.

Ακούγονται κραυγές αγωνίας από τον τουρισμό, την εστίαση, την ψυχαγωγία, τον πολιτισμό, τις υπηρεσίες, αλλά κρίθηκε ότι δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά.

Υπάρχουν χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιρλανδία, όπου οι ειδικοί ζήτησαν από τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε γενικό lockdown, αλλά αυτές το απέρριψαν, έχοντας κατά νου το απαγορευτικό οικονομικό κόστος.

Η χαμένη δεκαετία

Το Δημόσιο προχωράει σε όλη την Ευρώπη σε μεγάλη αύξηση των δαπανών του για να στηρίξει το ασφαλιστικό σύστημα, την οικονομία και τις επαγγελματικές και κοινωνικές τάξεις που πλήττονται. Το ασφαλιστικό και το δημοσιονομικό έλλειμμα τραβάνε την ανηφόρα, μαζί με το δημόσιο χρέος, προετοιμάζοντας το έδαφος για μια δύσκολη δεκαετία, μόλις αφήσουμε πίσω μας την πανδημία και αποφασιστεί, σε επίπεδο Ε.Ε., ότι πρέπει να σφίξουμε τα δημοσιονομικά λουριά.

Ειδικά στην Ελλάδα, όπου το χρέος σπάει το φράγμα του 200% του ΑΕΠ, τα πράγματα πιθανόν από το 2022 και το 2023 να γίνουν αρκετά δύσκολα.

Αποταμίευση και κατανάλωση

Η διαπίστωση ότι η πανδημία θα είναι μαζί μας για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα κάνει τα νοικοκυριά ιδιαίτερα προσεκτικά. Έτσι, παρατηρούμε σταθερή αύξηση της αποταμίευσης και των καταθέσεων, παρά τη σημαντική υποχώρηση του μέσου εισοδήματος λόγω της κρίσης της πανδημίας.

Η επιστροφή στην αποταμίευση είναι καλά νέα για το τραπεζικό σύστημα και την προοπτική της οικονομίας μας, συνδυάζεται όμως αναπόφευκτα με τη συγκράτηση της ιδιωτικής κατανάλωσης, με αποτέλεσμα να γίνεται πιο δύσκολη η ανάκαμψη της οικονομίας, εφόσον παρατηρείται και μεγάλη πτώση των επενδύσεων.

Στροφή στην κοινωνία

Με την απειλή για τη δημόσια υγεία να μεγαλώνει σε όλη την Ευρώπη και τα οικονομικά να γίνονται πιο δύσκολα, ειδικά για τους μη προνομιούχους, σε χώρες με διαρθρωτικά προβλήματα σαν της Ελλάδας αποκτούν ακόμη μεγαλύτερη σημασία ζητήματα με μεγάλες κοινωνικές επιπτώσεις.

Η κατάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος, η σχολική και πανεπιστημιακή υποδομή, η λειτουργία των νοσοκομείων, το επίπεδο των αστικών συγκοινωνιών, η κάλυψη των αναγκών αυτών που αντιμετωπίζουν μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.

Η ευρύτερη κοινή γνώμη αλλάζει προτεραιότητες εξαιτίας της μεγάλης έντασης και διάρκειας της πανδημίας και αυτό καταγράφεται σε όλες τις έρευνες της κοινής γνώμης στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανόμενης της Ελλάδας.

Η στροφή των πολιτών στα κοινωνικά ζητήματα επιβάλλει στις κυβερνήσεις στροφή στην κοινωνία, ανεξάρτητα από τις όποιες δυσκολίες.

Επιδείνωση ψυχολογίας

Οι έρευνες της κοινής γνώμης καταγράφουν, στην Ελλάδα και στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, σαφή επιδείνωση της ψυχολογίας των πολιτών. Υποχωρεί το ποσοστό αυτών που δηλώνουν αισιόδοξοι ή θεωρούν ότι τα πράγματα εξελίσσονται στη σωστή κατεύθυνση και τείνει να επικρατήσει η ανησυχία ή και ο φόβος για τα θέματα δημόσιας υγείας και οικονομίας.

Η αλλαγή είναι ιδιαίτερα μεγάλη στην Ελλάδα, γιατί οι έγκαιρες και σωστές κινήσεις μάς προστάτευσαν από τις συνέπειες του πρώτου κύματος της πανδημίας, τώρα όμως συμμετέχουμε –αν και σε καλύτερη κατάσταση από τους περισσότερους– στη μεγάλη δοκιμασία που συνδέεται με το επερχόμενο δεύτερο κύμα της πανδημίας.

Κοινωνική κόπωση

Μια άλλη σημαντική αλλαγή που προκαλεί η μεγάλη διάρκεια της πανδημίας είναι η κοινωνική κόπωση με τα μέτρα που εφαρμόζονται. Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο ήταν σχεδόν όλοι πρόθυμοι να συμβάλουν στην κοινή προσπάθεια, θεωρώντας ότι εφαρμόζοντας τα μέτρα θα αφήναμε πίσω μας τον κορονοϊό. Δυστυχώς, ο κορονοϊός είναι πάντα μαζί μας, η παρουσία του γίνεται ολοένα πιο απειλητική, ενώ ενισχύεται –δικαιολογημένα– η αμφιβολία των πολιτών για την αποτελεσματικότητα των μέτρων που εφαρμόζονται.

Την κατάσταση περιπλέκει η προσπάθεια των κυβερνήσεων να διαχειριστούν το πολιτικό κόστος που συνδέεται με τη λαϊκή διαμαρτυρία. Αρκετά από τα μέτρα που ανακοινώνονται είναι ενταγμένα σε μια παραδοσιακή πολιτική διαχείριση που είναι εντελώς ξεπερασμένη σε συνθήκες κορονοϊού.

Οι ηγέτες της Ε.Ε. των «27» επιμένουν ότι δεν θα υπάρξει γενικό lockdown, γιατί αυτό θα είχε απαγορευτικό κόστος για την οικονομία. Πιθανότατα θα υποχρεωθούν σε μερικούς μήνες να αλλάξουν άποψη, πιεζόμενοι από τη συνεχή αύξηση του αριθμού των κρουσμάτων, των βαριών περιστατικών και των θανάτων.

Ευρω-χάος και ελλείψεις

Όπως αναλύω και στο βιβλίο μου, η κρίση της πανδημίας προστέθηκε σε άλλες κρίσεις που αντιμετωπίζει η Ε.Ε. και ανέδειξε μεγάλες ελλείψεις και αντιφάσεις.

Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για θέματα υγείας, ούτε η πολιτική βούληση να καλυφθεί το τεράστιο κενό. Αντιμετωπίζουμε αναγκαστικά την πανδημία σε συνθήκες ευρω-χάους, χωρίς να υπάρχουν κοινά μέτρα και κοινοί κανόνες. Το αξιοσημείωτο είναι ότι και στο εσωτερικό των κρατών-μελών παρατηρούνται έντονες και σε περιπτώσεις επικίνδυνες διαφοροποιήσεις, όπως, για παράδειγμα, μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Γερμανίας και των κυβερνήσεων των κρατιδίων.

Δεν υπάρχει προετοιμασία, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για την κοινή αντιμετώπιση του επερχόμενου δεύτερου κύματος της πανδημίας. Δεν υπάρχουν πρόσθετες οικονομικές ενισχύσεις για το 2020, το οποίο εξελίσσεται χειρότερα απ’ ό,τι είχε προβλεφθεί. Καθυστερεί η προετοιμασία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και δεν πρόκειται να υπάρξουν σοβαρές εκταμιεύσεις κονδυλίων πριν από το δεύτερο εξάμηνο του 2021. Προσθέστε στα παραπάνω την έλλειψη κοινής πολιτικής υγείας και την έλλειψη κοινής τουριστικής πολιτικής –που μας ενδιαφέρει άμεσα– και έχετε τη γενική εικόνα για τις συνέπειες της κρίσης της πανδημίας στην Ε.Ε. και την προοπτική της.

Το λάθος μοντέλο

Μία από τις βασικές θέσεις που αναπτύσσω στο βιβλίο μου και η οποία, δυστυχώς, ενισχύεται από τις αρνητικές εξελίξεις είναι ότι η δυτική μέθοδος αντιμετώπισης της πανδημίας δεν οδηγεί πουθενά. Οι κυβερνήσεις απλώς προσπαθούν να ελέγξουν την αύξηση των βαριών περιστατικών, για να μη βρεθούν σε πλήρες αδιέξοδο τα συστήματα υγείας. Πρόκειται ουσιαστικά για διαχείριση και όχι για αντιμετώπιση της πανδημίας, με αποτέλεσμα να έχουμε εμπλακεί σε έναν φαύλο κύκλο από τον οποίο θα βγούμε μόνο αν υπάρξει ασφαλές εμβόλιο ή θεραπεία. Για προγενέστερους κορονοϊούς δεν βρέθηκε εμβόλιο και σύμφωνα με τους περισσότερους ειδικούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) είναι πολύ δύσκολο να παραχθεί εμβόλιο που θα καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού πριν από το 2022.

Αντίθετα, στην Κίνα και σε άλλες χώρες της Άπω Ανατολής, όπως είναι η Νέα Ζηλανδία, η Νότια Κορέα, η Ταϊβάν και η Ιαπωνία, γίνεται προσπάθεια αντιμετώπισης και όχι διαχείρισης της πανδημίας. Τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα θετικά και εντυπωσιακά στην Κίνα, με συνέπεια να επηρεάζεται άμεσα και ο παγκόσμιος συσχετισμός δυνάμεων. Η κανονικότητα επέστρεψε στην καθημερινή ζωή, ο κόσμος ταξιδεύει χωρίς πρόβλημα, πραγματοποιούνται μαζικές εκδηλώσεις και διεθνείς εκθέσεις, η οικονομία αναπτύσσεται –ενώ στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη μετράμε απώλειες– και το χρηματιστήριο και οι χρηματιστηριακοί δείκτες πηγαίνουν πολύ καλά.

Τους τελευταίους μήνες δεν έχουν καταγραφεί θάνατοι από κορονοϊό στην Κίνα, ενώ τα νέα κρούσματα κινούνται σε μονοψήφιους αριθμούς σε καθημερινή βάση και είναι κυρίως εισαγόμενα. Αντιμετωπίζονται άμεσα με τεστ που καλύπτουν το σύνολο του πληθυσμού όπου εμφανίζονται νέα κρούσματα και ψηφιακή καταγραφή όλων των επαφών.

Μπροστά στο επερχόμενο δεύτερο κύμα της πανδημίας πρέπει να αναρωτηθούμε πού βρισκόμαστε και κυρίως πού πάμε.