Έξοδος από το μνημόνιο με τις δικές μας δυνάμεις

Τα νέα δεν είναι καλά σε ό,τι αφορά την εφαρμογή του τρίτου προγράμματος-μνημονίου και την προοπτική της ελληνικής οικονομίας. Η εφαρμογή του μνημονίου ξεκίνησε τον Μάιο του 2010, πριν από έξι χρόνια, και ο αρχικός στόχος ήταν να βγούμε από το μνημόνιο στα τέλη του 2012. 

Μπαίνουμε αισίως στον έβδομο χρόνο εφαρμογής του μνημονίου και έχουμε αναλάβει τη δέσμευση να συνεχίσουμε την αναγκαία προσαρμογή μέχρι τον Αύγουστο του 2018. Εάν κρίνουμε από την καθυστέρηση που παρατηρείται στην πρώτη αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου και την ανάγκη να υπάρξουν πρόσθετες δεσμεύσεις για να μας διευκολύνουν οι πιστωτές στην αναδιάρθρωση του χρέους πέρα από το 2022, όταν ανεβαίνουν δραματικά οι τοκοχρεολυτικές μας υποχρεώσεις, μπορούμε να πούμε ότι το μνημόνιο έχει εξασφαλισμένο μέλλον στην Ελλάδα.

Οι συνέπειες της παράτασης της εφαρμογής του μνημονίου πέρα από τον αρχικό προγραμματισμό είναι δραματικές για την οικονομία και την κοινωνία.

Στο ξεκίνημα της μνημονιακής περιόδου οι περισσότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις μέτρησαν τις δυνάμεις τους και έκριναν ότι θα μπορούσαν να αντέξουν δύο έως τρία χρόνια μεγάλης οικονομικής ταλαιπωρίας. Αυτό που δεν αντέχεται είναι έξι, οκτώ ή δέκα χρόνια μνημονιακής πολιτικής από επιχειρήσεις που δεν είχαν ιδιαίτερα εντυπωσιακές επιδόσεις ούτε ισχυρή διεθνή διασύνδεση.

Τα «λουκέτα» έσπασαν κάθε ιστορικό ρεκόρ, τα κόκκινα δάνεια στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ξεπέρασαν το 60% του συνόλου, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδος εκτιμά πως το 80% των κόκκινων δανείων οφείλεται στην αλλαγή του οικονομικού περιβάλλοντος και όχι στην κακοδιαχείριση των επιχειρήσεων.

Αυτά που παρατηρούμε σε επίπεδο μικρομεσαίων επιχειρήσεων ισχύουν ακόμη περισσότερο για τους μη προνομιούχους συμπολίτες μας. Επαγγελματικά και κοινωνικά στρώματα που θα μπορούσαν να αντέξουν μια οικονομική και φορολογική ταλαιπωρία διάρκειας δύο έως τριών ετών έχουν περιθωριοποιηθεί και φτωχοποιηθεί εξαιτίας της χρονικής παράτασης της εφαρμογής των μνημονίων.

Το πρόβλημα είναι ότι σήμερα απέχουμε περισσότερο από το τέλος των μνημονίων απ’ ό,τι στο ξεκίνημα της εφαρμογής τους, τον Μάιο του 2010, ενώ έχουν εξαντληθεί οι οικονομικές και κοινωνικές αντοχές.

Με το πέρασμα του χρόνου άλλαξε προς το χειρότερο το ευρωπαϊκό περιβάλλον στο οποίο εφαρμόζονται τα ελληνικά μνημόνια.

Το 2009 και το 2010, σε έναν βαθμό και το 2012, το πρόβλημα ήταν συστημικό, με την έννοια ότι ενδεχόμενη κατάρρευση της Ελλάδας μπορούσε να προκαλέσει ντόμινο αποσταθεροποίησης της Ευρωζώνης. Σήμερα ο συστημικός κίνδυνος έχει αντιμετωπιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, γι’ αυτό και οι εκπρόσωποι των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και των θεσμών δεν επείγονται να βρουν τη λύση στο ελληνικό πρόβλημα.

Το διαχειρίζονται ανάλογα με τη στρατηγική που εφαρμόζουν. 

Η κυβέρνηση Τσίπρα θεωρεί ότι μπορεί να καλυφθεί πίσω από τις υπαρκτές αντιθέσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων αλλά και των ευρωπαϊκών θεσμών και του ΔΝΤ, ενώ με τους πολιτικούς ελιγμούς που επιχειρεί απλώς συμβάλλει στην καθυστέρηση αντιμετώπισης του προβλήματος και ανεβάζει έτσι τον κοινωνικό και οικονομικό λογαριασμό. Όσο περισσότεροι διαχειρίζονται την ελληνική κρίση, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η αντιμετώπισή της. Κατά την άποψή μου, η ελληνική πλευρά έχει συμφέρον να φύγει μπροστά, να ξεπεράσει με δική της πρωτοβουλία και με μεγάλη διαφορά τους στόχους που έχουν τεθεί και να βάλει έτσι τέλος σε μια ατελείωτη διαπραγμάτευση που απειλεί να αποσυντονίσει πλήρως τα απομεινάρια της ελληνικής οικονομίας.

Πρέπει να στηριχτούμε στις δικές μας δυνάμεις και γιατί η Ε.Ε. εισέρχεται, μέσω του δημοψηφίσματος για το Brexit που θα πραγματοποιηθεί στις 23 Ιουνίου, σε περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας, στη διάρκεια της οποίας ελάχιστοι θα θέλουν να ασχοληθούν στα σοβαρά με το ελληνικό ζήτημα.

Στις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί, πρέπει να επιλέξουμε τη γρήγορη έξοδο από το μνημόνιο μέσα από την εφαρμογή μιας θεραπείας-σοκ με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές παρενέργειες ή τον όχι και τόσο αργό οικονομικό και κοινωνικό θάνατο, στο πλαίσιο της μνημονιακής πολιτικής.

Ο αρχικός σχεδιασμός του μνημονίου είχε χαρακτηριστικά θεραπείας-σοκ, εφόσον είχε διετή έως τριετή διάρκεια, όπως στις άλλες μνημονιακές χώρες, και έδινε την έμφαση στη μείωση των δημοσίων δαπανών, για να υπάρξει άμεση και δυναμική αντίδραση της πραγματικής οικονομίας. Το πολιτικό μας σύστημα μετέτρεψε τη θεραπεία-σοκ σε μαρτύριο της σταγόνας, άλλοτε γιατί υπήρχαν τα λεφτά, άλλοτε γιατί θα βρίσκαμε ανώδυνα ισοδύναμα μέτρα, άλλοτε γιατί θα καταργούσαμε το μνημόνιο και τη λιτότητα μαζί.

Πρέπει, λοιπόν, να μετρήσουμε τις δυνάμεις μας και να πάρουμε τη μεγάλη απόφαση. Καθυστερημένη εφαρμογή της θεραπείας-σοκ σε εξαιρετικά δύσκολες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες ή αποδοχή του επ’ αόριστον εγκλωβισμού στο μνημόνιο και εξάντληση των οικονομικών και κοινωνικών αντοχών μας.

Έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ θα αποδειχθεί ο πιο προβληματικός μνημονιακός διαχειριστής και θα καταρρεύσει από το βάρος των λαθών και των παραλείψεών της, σε διάστημα μερικών μηνών. Δεν κινδυνεύει από την αντιπολίτευση αλλά από την πρακτική της αδυναμία να αντιμετωπίσει τα προβλήματα. Όμως και η ΝΔ, η οποία έχει αποκτήσει το δημοσκοπικό και κυρίως το πολιτικό πλεονέκτημα, πολύ δύσκολα θα μαζέψει τα σπασμένα κομμάτια της οικονομικής πολιτικής των κυβερνήσεων Τσίπρα στη βάση μιας συμβατικής αντιμετώπισης ειδικών καταστάσεων. Η αλλαγή του μείγματος οικονομικής πολιτικής με ουσιαστική μείωση των δημοσίων δαπανών και κάποιες φορολογικές ανάσες στον παραγωγικό ιδιωτικό τομέα της οικονομίας δεν αρκεί για να μας βγάλει από το αδιέξοδο ούτε πρόκειται να εντυπωσιάσει ιδιαίτερα όσους διαχειρίζονται, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο, την ελληνική κρίση.

Κατά την άποψή μου, πρέπει να κινηθούμε με τόλμη και δυναμισμό και να εφαρμόσουμε αντισυμβατικές λύσεις για την αντιμετώπιση των μεγάλων προβλημάτων.

Πρέπει, για παράδειγμα, να μειώσουμε τις δαπάνες για το μισθολόγιο του Δημοσίου κατά ένα ποσοστό 10%-15%, καταργώντας την προγραμματισμένη από την κυβέρνηση Τσίπρα αύξηση. Ταυτόχρονα πρέπει να ανοίξουμε τις πόρτες του Δημοσίου στην καλά εκπαιδευμένη νέα γενιά καταργώντας τον μνημονιακό κανόνα της μίας πρόσληψης για κάθε πέντε συνταξιοδοτήσεις. Ο λόγος πρέπει να είναι πάνω από μία πρόσληψη για κάθε μία συνταξιοδότηση αλλά με χαμηλότερο συνολικό μισθολογικό κόστος. Έτσι, θα ανανεωθεί το ανθρώπινο δυναμικό του Δημοσίου, θα καλυφθούν ανάγκες σε ζητήματα νέας τεχνολογίας που είναι πρακτικά αδύνατο να καλυφθούν από τους καταπονημένους 50άρηδες δημοσίους υπαλλήλους και θα δημιουργηθούν θέσεις απασχόλησης στο Δημόσιο οι οποίες θα χρηματοδοτηθούν από τους δημοσίους υπαλλήλους σε αναγνώριση των υποχρεώσεων των μεγαλύτερων προς τη νέα γενιά.

Ανάλογη προσέγγιση πρέπει να ακολουθήσουμε στο ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό, όπου η μείωση στην κρατική επιδότηση του συστήματος πρέπει να ξεπεράσει το 1% του ΑΕΠ που έχει προγραμματιστεί για το άμεσο μέλλον. Όσοι έχουν συμπληρώσει 40 χρόνια ασφάλιση δεν πρέπει να επιβαρυνθούν, όσοι έχουν 35 χρόνια ασφάλιση πρέπει να κάνουν μια θυσία της τάξης του 10% της σύνταξής τους, όσοι έχουν 30 χρόνια ασφάλιση θα συμβάλουν στην εξυγίανση του συστήματος με ένα πρόσθετο 20% και πάει λέγοντας. Πρέπει να σταματήσουμε να τιμωρούμε τους συνεπείς ασφαλισμένους και να θέσουμε προ των ευθυνών τους όσους πήραν σχετικά εύκολα συντάξεις χωρίς να είναι απόλυτα αυτοχρηματοδοτούμενοι. Μόνο έτσι θα δημιουργηθεί σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ ασφαλισμένων και ασφαλιστικού συστήματος και θα αποτρέψουμε τη διαφαινόμενη κατάρρευση.

Δεν υπάρχουν πλέον εύκολες λύσεις και κατά την άποψή μου έχουν περιοριστεί και οι συμβατικές λύσεις. Το ερώτημα είναι αν είμαστε αποφασισμένοι να σωθούμε αξιοποιώντας τις δικές μας δυνάμεις ή θα συνεχίσουμε να υποκρινόμαστε πως θα μας σώσουν οι εταίροι και οι πιστωτές παρά τις αντιρρήσεις μας.