Η σημασία των επενδύσεων

Οι επενδυτές που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας τα τελευταία χρόνια ως επί το πλείστον είναι βραχυπρόθεσμοι και με μικρή γνώση για τις ιδιομορφίες της οικονομίας μας. Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις ακόμα και η γεωγραφική της θέση προσδιορίζεται από τη συμμετοχή της σε δείκτες αναδυόμενων αγορών και «περιπλανιέται» μεταξύ Λατινικής Αμερικής και Ανατολικής Ευρώπης. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι οι επενδυτές αυτοί συγκεντρώνονται σε λίγες εισηγμένες αξίες και δεν εξέτασαν σε βάθος νέες επενδύσεις στον παραγωγικό ιστό. Σίγουρα αυτό που αναζητά η Ελλάδα είναι περισσότερο μεσοπρόθεσμους επενδυτές που άμεσα ή έμμεσα θα βοηθήσουν στην ανασυγκρότηση της οικονομίας που επλήγη σε τεράστιο βαθμό από την κρίση. Δεν θα πρέπει βέβαια να λησμονούμε ότι αυτή η κατηγορία των επενδυτών έχει μικρότερη ανοχή στον κίνδυνο και συνήθως ακολουθούν, αποτελώντας τους επόμενους αγοραστές, τους βραχυπρόθεσμους και ριψοκίνδυνους κερδοσκόπους που βλέπουμε σήμερα. Μεταξύ αυτών των δύο φάσεων της αγοράς βρίσκονται οι εγχώριοι επενδυτές, που είναι όμως εξαιρετικά «πληγωμένοι» από τις ζημιές των παρελθόντων ετών και με περιορισμένη ρευστότητα.

Η αναζήτηση των «κατάλληλων» επενδυτών ξεκινά με την τοποθέτηση της κρατικής μηχανής και των θεσμών της απέναντι στην παγκόσμια αγορά. Η φιλικότητα προς την έννοια των ιδιωτικών επενδύσεων, η σταθερότητα του πολιτικού και οικονομικού περιβάλλοντος και το φορολογικό πλαίσιο αποτελούν τους πυλώνες της διαμόρφωσης των απαραίτητων συνθηκών για την επίτευξη αυτού του στόχου. Από την άλλη πλευρά και πέρα από τις απαραίτητες συνθήκες, απαραίτητες είναι και οι επενδυτικές ευκαιρίες. Αν ο στόχος ενός κράτους είναι η προσέλκυση επενδυτών, η διαδρομή δεν είναι άλλη από τη δημιουργία ευκαιριών. Ευκαιρία σημαίνει «μυρωδιά» κέρδους, όχι κατ’ ανάγκη χωρίς ρίσκο, όχι εύκολου, αλλά κέρδους. Η δαιμονοποίηση της επιχειρηματικότητας και του κέρδους δεν βοηθά. Είναι σημαντικό να επισημάνουμε εδώ την αυξημένη δραστηριότητα στις ιδιωτικοποιήσεις το τελευταίο διάστημα. Οι «ευκαιρίες», που αναφέραμε πιο πάνω, δεν μπορεί παρά να προσφερθούν από το ίδιο το κράτος. Μια αποκρατικοποίηση δεν έχει μόνο την πλευρά του άμεσου εσόδου που προκύπτει από την πώληση. Υπάρχει και η πλευρά των επόμενων επενδύσεων που είναι απαραίτητες, των θέσεων εργασίας που αυτές σημαίνουν και της οικονομικής δραστηριότητας εν γένει. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που δημιούργησε η κρίση στη χώρα μας δεν είναι άλλο από την υψηλότατη ανεργία, που οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου μεταναστευτικού κύματος. Η δημιουργία, λοιπόν, νέων θέσεων εργασίας πρέπει να αποτελεί τον πρώτο στόχο σε κάθε πολιτική.

Κάθε εργαλείο χρησιμοποιείται έπειτα από μια συγκεκριμένη επιλογή. Όπως ένας μηχανικός, έτσι και ο κρατικός μηχανισμός επιλέγει τα εργαλεία ανάπτυξης και προόδου της χώρας. Αυτή η επιλογή δεν μπορεί παρά να είναι στρατηγική και μακροπρόθεσμη. Δεν γίνεται παρά να προσδιορίζει συγκεκριμένη θέση που λαμβάνει μια χώρα απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο. Αυτή η θέση πρέπει να υποστηριχτεί από την κατάλληλη σηματοποίηση, ώστε να είναι εφικτό προς όλους τους ενδιαφερόμενους να την αντιληφθούν. Αυτή η θέση δεν μπορεί παρά να εννοεί πως η χώρα έχει εμπιστοσύνη στις αγορές, τις ελέγχει, εξασφαλίζει ορθούς κανόνες δράσης, αλλά δεν τις θεωρεί την «πέτρα όλων των σκανδάλων». Άλλωστε, πώς μπορεί να επιτευχθεί ανάπτυξη και πρόοδος μέσα από έναν μηχανισμό παραγωγής σκανδάλων; Σήμερα οι αγορές, ως ένας εικονικός τόπος συνάντησης των ενδιαφερομένων, αποτελούν έναν μηχανισμό που προωθεί την ανάπτυξη και προσφέρει ρευστότητα. Σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας έχουν συντελέσει καθοριστικά, τόσο στην προ του 2009 φάση όσο και μετέπειτα, στη διαμόρφωση του οικονομικού περιβάλλοντος. Οι επενδύσεις, κυρίως εκείνες που ξεκινούν από ένα απλό σχέδιο (green field investments), εξασφαλίζουν μεγάλη ορατότητα για τη χώρα και επαναδραστηριοποιούν τις λεγόμενες αγορές. Αυτό συνεπάγεται την αύξηση της ρευστότητας και τη μείωση των επιτοκίων, που είναι καθοριστικοί παράγοντες τόσο στην αποτίμηση των περιουσιακών στοιχείων όσο και στον ρυθμό της ανάπτυξης το επόμενο διάστημα.

Οι ιδιωτικοποιήσεις ως μέθοδος περιορισμού του κράτους άρχισαν να εφαρμόζονται τη δεκαετία του 1980. Από τότε μέχρι σήμερα έχει χυθεί πολύ μελάνι για την αποτελεσματικότητά τους και τα οφέλη που έχουν ή δεν έχουν. Για να λειτουργήσει, πάντως, ένας μηχανισμός θα πρέπει να το θέλουμε. Αν είμαστε αντίθετοι σε κάθε μορφή ιδιωτικοποίησης, δεν είναι δυνατόν να έρθουν επενδυτές. Ταυτόχρονα, για να ολοκληρωθεί μια ιδιωτικοποίηση πρέπει να μπορεί να γίνει σε τιμές αγοράς. Στην αγορά που διαμορφώνεται κάθε δεδομένη χρονική στιγμή. Δεν είναι δυνατόν να αντιμετωπίζουμε το υψηλότερο επίπεδο επιτοκίων εδώ και δεκαετίες και να θεωρούμε ότι οι τιμές των περιουσιακών αγαθών έχουν παραμείνει στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Το ύψος των επιτοκίων έχει την ίδια επίδραση που έχει ο αριθμός των χιλιομέτρων στα μεταχειρισμένα αυτοκίνητα. Όσο μεγαλύτερο είναι, τόσο μικρότερη είναι η τιμή των περιουσιακών στοιχείων στη χώρα. Τέλος, οι διαδικασίες πρέπει να είναι απολύτως διαφανείς, αλλά την ίδια στιγμή και όσο το δυνατόν συντομότερες. Ο χρόνος είναι ένας από τους αποφασιστικούς παράγοντες στις επενδύσεις και ιδιαίτερα ο χρόνος που δεν συνδέεται με την επένδυση αλλά με τις λοιπές διαδικασίες, που απαιτούν δεσμευμένους υψηλούς πόρους και απόρριψη εναλλακτικών επιλογών σε καθεστώς απόλυτης αβεβαιότητας.

Πρέπει όλοι, ή τουλάχιστον οι περισσότεροι, να συμφωνήσουμε στο προφανές. Για να έχουμε επενδύσεις στη χώρα θα πρέπει να υπάρχουν και να λειτουργούν οι αγορές. Διαφορετικά, η προσέγγιση δεν έχει νόημα. Βέβαια, πώς είναι δυνατόν να υπάρχουν οι αγορές αν δεν υπάρχουν τα προϊόντα; Μετοχές και ομόλογα που διαπραγματεύονται καθημερινά και απρόσκοπτα είναι το προαπαιτούμενο της ενέργειας. Τελικά, όμως, πρέπει όλοι να προσπαθήσουμε να λειτουργήσουν, και με τον καλύτερο τρόπο, οι ίδιες οι αγορές. Αυτή η αποτελεσματική λειτουργία είναι από μόνη της ένα προσκλητήριο για τους επενδυτές που επιθυμούν να λάβουν θέση στην οικονομία μιας χώρας. Ακόμα και οι βραχυπρόθεσμοι επενδυτές είναι μέτοχοι. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να γίνουν ουσιαστικά βήματα για την ισχυροποίηση των εγχώριων επενδυτών και κυρίως των θεσμικών. Αυτοί οι μέτοχοι, που κατά κανόνα είναι μακροπρόθεσμοι, αποτελούν το εχέγγυο για τους διεθνείς οίκους αλλά και τους μεμονωμένους επενδυτές. Σε ορισμένες μορφές τους (private equity, venture capital) αποτελούν θεμελιώδεις υποστηρικτές επιχειρηματικών προσπαθειών που δεν μπορούν να αντλήσουν κεφάλαια από τις ρυθμισμένες αγορές. Οι Οργανισμοί Συλλογικών Επενδύσεων σε Κινητές Αξίες (ΟΣΕΚΑ), εκτός από τη ρευστότητα που προσφέρουν στο σύστημα, λειτουργούν αποφασιστικά προς την κατεύθυνση της αύξησης των αποταμιεύσεων και των επενδύσεων των νοικοκυριών, που είναι ουσιαστικής σημασίας παράγοντας για την ενίσχυση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος.

Είναι, λοιπόν, ξεκάθαρη η σημασία των επενδύσεων για τη χώρα μας και ότι για να ζήσουμε την ουσιαστική επιστροφή των επενδυτών πρέπει να λάβουμε μια σειρά από στρατηγικές αποφάσεις. Αυτές οι αποφάσεις πρέπει να ληφθούν τόσο στο επίπεδο της χώρας (συμπεριλαμβανομένων των πολιτών) όσο και σε εκείνο του κρατικού μηχανισμού. Στην παγκοσμιότητα που ζούμε σήμερα, πιστεύω πως όλοι έχουμε πάρει τις αποφάσεις μας. Οι ενδείξεις είναι θετικές, το ενδιαφέρον υπάρχει και η χώρα μας διψά για νέες επενδύσεις. Η αποεπένδυση των προηγούμενων ετών, σε συνδυασμό με τη φυσική απόσβεση του επενδεδυμένου παραγωγικού μηχανισμού, έχει καταστήσει τις επενδύσεις βασικό παράγοντα του μηχανισμού ανάκαμψης της χώρας. Άλλωστε, πώς θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας –που, πέρα από τα προφανή, έρευνες έχουν δείξει πως βοηθούν και στη συνολική αισιοδοξία ενός λαού– χωρίς να γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές στις υπάρχουσες μονάδες και χωρίς να δημιουργηθούν νέες; Η απάντηση στο ρητορικό αυτό ερώτημα ορίζει και τις επόμενες δράσεις όλων μας.