Η πανδημία του κορονοϊού αλλάζει τον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη - Free Sunday
Η πανδημία του κορονοϊού αλλάζει τον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη
Δημιουργεί ντόμινο οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων.

Η πανδημία του κορονοϊού αλλάζει τον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη

Η πανδημία του κορονοϊού εκτός από παγκόσμια απειλή για τη δημόσια υγεία έχει και πολιτικές, οικονομικές συνέπειες που μπορεί να την αναδείξουν σε ιστορικό γεγονός πέρα από την ανθρώπινη, κοινωνική διάσταση που έχει.

Το παρόν και το μέλλον της διεθνούς οικονομίας κρίνονται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας. Ταυτόχρονα, τα μέτρα που παίρνει κάθε χώρα ξεχωριστά για την αντιμετώπισή της επηρεάζουν το ειδικό βάρος της στο διεθνές οικονομικό και πολιτικό σύστημα. Οι χώρες που θα αντιμετωπίσουν την πρόκληση του κορονοϊού γρήγορα και αποτελεσματικά θα βγουν ενισχυμένες από τη δοκιμασία, ενώ, αντίθετα, αυτές που θα μείνουν πίσω στην προσπάθεια θα δουν τη θέση τους στη διεθνή επιρροή και στον ανταγωνισμό να υποχωρεί.

Η κινεζική μέθοδος

Η Κίνα πρωταγωνιστεί στη διεθνή κρίση που προκάλεσε ο κορονοϊός, όχι μόνο γιατί ο ιός ξεκίνησε την πορεία του από αυτήν αλλά και γιατί χρησιμοποίησε μεθόδους με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για την αντιμετώπισή του.

Οι περισσότεροι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι στις αρχές του 2020 οι κινεζικές αρχές έχασαν πολύτιμο χρόνο στην αντιμετώπιση του ιού που πρωτοεμφανίστηκε στη μεγαλούπολη Ουχάν της περιφέρειας Χουπέι.

Είναι η φύση του σταλινικού-μαοϊκού καθεστώτος της Κίνας που δεν επιτρέπει διαφάνεια και άμεση παραδοχή αδυναμιών και λαθών. Ο πρώτος επιστήμονας που προειδοποίησε για τη νέα απειλή αντιμετωπίστηκε στην αρχή σαν εχθρός του κράτους και του καθεστώτος. Πέθανε χτυπημένος από τον ιό, πικραμένος γιατί το σύστημα δεν επιτρέπει διαφορετική άποψη και επειδή η έγκυρη προειδοποίηση που έδωσε ως γιατρός που ήταν δεν βρήκε άμεση ανταπόκριση.

Ήταν τέτοιο το σοκ στην Κίνα από την καθυστερημένη αντίδραση του καθεστώτος ώστε ορισμένοι αναλυτές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο κορονοϊός μπορεί να ήταν για το κινεζικό Κ.Κ. ότι η πυρηνική καταστροφή του Τσέρνομπιλ για το ΚΚΣΕ. Θα έφερνε την κατάρρευση της αξιοπιστίας του στην αντίληψη των Κινέζων πολιτών, ίσως και την κατάρρευση του ίδιου του καθεστώτος, όπως έγινε στη Σοβιετική Ένωση. Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας που προηγήθηκαν στο Χονγκ Κονγκ και η επικράτηση στις προεδρικές εκλογές στην Ταϊβάν της υποψηφίου που ήταν αντίθετη στην παραπέρα ανάπτυξη της συνεργασίας με το κινεζικό καθεστώς λόγω του αντιδημοκρατικού χαρακτήρα του είχαν ήδη δημιουργήσει μια γκρίζα εικόνα για την απήχηση και την προοπτική του ΚΚΚ.

Στη συνέχεια, όμως, τα σταλινικά-μαοϊκά χαρακτηριστικά του καθεστώτος φαίνεται ότι ενίσχυσαν την αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της εξάπλωσης του κορονοϊού και λειτούργησαν υπέρ του πληθυσμού, εξασφαλίζοντάς του υψηλού επιπέδου προστασία.

Από τους 1,4 δισεκατομμύρια Κινέζους, τα 150 εκατομμύρια λειτουργούν τους τελευταίους μήνες σε καθεστώς αυστηρής επιτήρησης και ελέγχων, ενώ στη Χουπέι, ένα αστικό κέντρο 11 εκατομμυρίων κατοίκων, εκατομμύρια κάτοικοι έχουν να βγουν από το σπίτι τους από τον Ιανουάριο.

Στην Κίνα έχουν καταγραφεί οι περισσότεροι θάνατοι από τον κορονοϊό, πάνω από 3.000, το τελευταίο διάστημα όμως παρατηρείται κάθετη μείωση των κρουσμάτων και κυρίως των θανάτων. Το καθεστώς έχει αρχίσει να πανηγυρίζει, ίσως πρόωρα, τη μεγάλη πολιτική και πατριωτική νίκη της Κίνας επί του κορονοϊού.

Οι ειδικοί αμφισβητούν ως έναν βαθμό την ακρίβεια των στοιχείων που δίνουν στη δημοσιότητα οι Κινέζοι, δέχονται όμως ότι τα σκληρά μέτρα που εφάρμοσαν αποδείχθηκαν εξαιρετικά αποτελεσματικά και η διοικητική, επιστημονική, ιατρική-νοσοκομειακή κινητοποίησή τους πραγματικά εντυπωσιακή.

Κίνα, ο πρωταγωνιστής

Είναι γνωστό ότι η Κίνα είναι η νέα οικονομική υπερδύναμη η οποία ανταγωνίζεται τις ΗΠΑ, ενώ τις έχει ξεπεράσει σε πολλούς τομείς στρατηγικής σημασίας. Όμως η κρίση που προκάλεσε ο κορονοϊός έφερε στην επιφάνεια τον πρωταγωνιστικό ρόλο της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία με έναν τρόπο που εξέπληξε ακόμη και αυτούς που θεωρούν δεδομένο τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην παγκόσμια οικονομία.

Τα σχετικά παραδείγματα αφθονούν. Στο Μιλάνο οι οίκοι μόδας δεν επλήγησαν μόνο από την κατάρρευση της ιταλικής και ευρωπαϊκής αγοράς αλλά και από την προσωρινή εξαφάνιση της κινεζικής αγοράς για τα προϊόντα τους, η οποία είναι υπεύθυνη για το 30% του κύκλου εργασιών τους. Οι ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες διαπίστωσαν ότι το 80% της πρώτης ύλης για την παραγωγή των προϊόντων τους προέρχεται από την Ασία, κυρίως από την Κίνα. Η εμπορική ναυτιλία βρίσκεται αντιμέτωπη με μεγάλη πτώση των ναύλων εξαιτίας της οικονομικής επιβράδυνσης στην Κίνα και των περιορισμών που επιβλήθηκαν. Η αγορά πετρελαίου περνάει δοκιμασία και εξαιτίας της μείωσης της ζήτησης από την Κίνα. Και οι εφοδιαστικές αλυσίδες δυσλειτουργούν σε παγκόσμιο επίπεδο εξαιτίας των προβλημάτων που προκάλεσε ο κορονοϊός στην κινεζική παραγωγή. Μέχρι και οι προστατευτικές μάσκες, για τις οποίες παρατηρείται μεγάλη ζήτηση, παράγονται στην Κίνα, σε πολλές περιπτώσεις από ξένες επιχειρήσεις.

Η διαπίστωση, κάτω από δύσκολες συνθήκες, της μεγάλης εξάρτησης από την κινεζική οικονομία φέρνει στον δημόσιο διάλογο, ιδιαίτερα στην Ε.Ε., το θέμα της δημιουργίας ευρωπαϊκών επιχειρήσεων που θα καλύπτουν βασικές ανάγκες της Ε.Ε. και θα εξασφαλίζουν τη στρατηγική της αυτονομίας σε κλάδους μεγάλης σημασίας. Δεν προβλέπονται πάντως σημαντικές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, γιατί κυριαρχεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και γενικότερα η λογική του ελεύθερου ανταγωνισμού και όχι της δημιουργίας Ευρωπαίων πρωταθλητών που θα μπορούν να αντέξουν στις αμερικανικές και κινεζικές πιέσεις.

Η Κίνα έχει ενισχύσει το ειδικό οικονομικό της βάρος με θεαματικό τρόπο και δείχνει αποφασισμένη να βγει πρώτη από την κρίση του κορονοϊού, εξασφαλίζοντας πρόσθετα οικονομικά πλεονεκτήματα.

Ευρωπαϊκή αδυναμία

Η δοκιμασία του κορονοϊού βρίσκει την Ε.Ε. σε μια δύσκολη περίοδο, γεγονός που ενισχύει τις αμφιβολίες για την άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας.

Η διαπραγμάτευση για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό της περιόδου 2021-2027 ανέδειξε την έλλειψη ευρωπαϊκού ζήλου των κρατών με καθαρή συνεισφορά στον προϋπολογισμό. Ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης κατάφερε να συσπειρώσει τους Ευρωπαίους στο προσφυγικό-μεταναστευτικό και για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του Ερντογάν, σε γενικές γραμμές όμως η Ε.Ε. δείχνει πολιτικά κουρασμένη μετά το Brexit.

Οι ιδρυτικές συνθήκες δεν προβλέπουν κοινή πολιτική σε ζητήματα δημόσιας υγείας και ο περιορισμός των εσόδων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού γύρω στο 1% του ΑΕΠ των «27» στέκεται εμπόδιο σε θεαματικές πρωτοβουλίες, εφόσον οι δαπάνες για τη δημόσια υγεία με την ενδεχόμενη δημιουργία κοινού ευρωπαϊκού συστήματος είναι άλλης τάξης μεγεθών.

Γι’ αυτό η αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού είναι διαφοροποιημένη στην Ε.Ε. ανάλογα με την ποιότητα των συστημάτων υγείας, της δημόσιας διοίκησης και των οικονομικών δυνατοτήτων κάθε κράτους-μέλους ξεχωριστά.

Δεν είναι πολύ πιθανό να υπάρξει άμεση και αποτελεσματική αντιμετώπιση του κορονοϊού στην Ε.Ε., ανάλογη με εκείνη που παρατηρείται στην Κίνα. Η δοκιμασία θα πάει, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, σε βάθος χρόνου. Εντυπωσιακή από την άποψη αυτή είναι η εκτίμηση που έκανε δημόσια η καγκελάριος Μέρκελ ότι θα μολυνθεί από τον ιό μεσομακροπρόθεσμα το 60%-70% του πληθυσμού της Γερμανίας.

Η εκτίμηση της καγκελαρίου ενίσχυσε τον προβληματισμό, γιατί συνέπεσε χρονικά με τη μεγάλη αύξηση των θυμάτων από τον κορονοϊό στην Ιταλία. Τα ποσοστά θνητότητας από τον κορονοϊό στην Ιταλία είναι ανησυχητικά για τις ηλικίες άνω των 60 ετών. Από 60 έως 69 ετών, χάνει τη μάχη με τον ιό το 2,5% όσων νοσήσουν. Από 70 έως 79 ετών, το 6,4%, και στους άνω των 80 ετών το ποσοστό εκτοξεύεται στο 13,2%.

Η δημογραφική γήρανση της Ιταλίας, η οποία ανεβάζει τον αριθμό των θανάτων από τον κορονοϊό, ισχύει βέβαια και στην Ελλάδα, όπως σχεδόν και στο σύνολο της Ε.Ε. Αν συνδυάσουμε τα ποσοστά θνητότητας που παρατηρούνται στην Ιταλία στις ηλικίες άνω των 60 ετών με την πρόγνωση Μέρκελ ότι περίπου δύο στους τρεις Γερμανούς θα μολυνθούν από τον ιό, φτάνουμε σε προγνώσεις θανάτων που είναι πραγματικά εφιαλτικές και η αποτροπή τους επιβάλλει κοινή ευρωπαϊκή πολιτική υγείας πολύ υψηλού επιπέδου και με τεράστιες δαπάνες. Προς το παρόν, πάντως, η διαπίστωση της κλίμακας του προβλήματος και η διατύπωση των σχετικών σεναρίων δεν οδηγούν σε πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής υγείας.

Η μάχη που δίνουν οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών είναι μόνο για την καθυστέρηση της διάδοσης του ιού, ώστε η καμπύλη των κρουσμάτων να είναι στα μέτρα των εθνικών συστημάτων υγείας και να μη μείνουν χωρίς βοήθεια όσοι αρρωστήσουν βαριά και εμφανίσουν αναπνευστική ανεπάρκεια.

Η οικονομική διάσταση

Ούτε στο ζήτημα της αντιμετώπισης των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της πανδημίας του κορονοϊού στέκεται η Ε.Ε. στο ύψος των περιστάσεων.

Έχουμε την πρωτοβουλία της Ιταλίας για αύξηση των δημοσίων δαπανών κατά 25 ή και παραπάνω δισ. ευρώ και την πρόταση της Γαλλίας για την αλλαγή της οικονομικής πολιτικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν έχουμε όμως μια ευρύτερη συναίνεση για την προετοιμασία μιας εντελώς διαφορετικής οικονομικής στρατηγικής που θα οδηγήσει γρήγορα και αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση της κρίσης του κορονοϊού.

Η εικόνα της Ε.Ε. παραπέμπει στο 2008-2009, οπότε η αντίδρασή της στην οικονομική κρίση ήταν καθυστερημένη και μικρής κλίμακας σε σχέση με τις διαστάσεις του προβλήματος και την αντίδραση των ΗΠΑ.

Προς το παρόν, υπάρχει απλώς η διάθεση για χαλαρότερη εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων που ισχύουν για το έλλειμμα και το χρέος. Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και οι κυβερνήσεις ειδικεύονται σε συμβιβαστικές διατυπώσεις στις οποίες χωράνε διαφορετικές προσεγγίσεις, αλλά τώρα είμαστε στην ώρα της κρίσης και της δράσης για την αντιμετώπισή της.

Η ιταλική οικονομία, η οποία είχε μπει σε νέα φάση στασιμότητας πριν από την εμφάνιση του κορονοϊού, πλήττεται ιδιαίτερα σκληρά από την πανδημία. Οι περισσότεροι θάνατοι παρατηρούνται στον βιομηχανικό Βορρά της χώρας, ο οποίος, μαζί με περιοχές της Αυστρίας και της Γερμανίας, αποτελεί κέντρο της εξωστρεφούς ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Παράλληλα, ο τουρισμός, οι υπηρεσίες, η βιομηχανία της μόδας και της πολυτέλειας βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση, η οποία κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια πόσο θα διαρκέσει. Πολλοί ειδικοί θεωρούν ότι η πανδημία του κορονοϊού στην Ε.Ε. θα φτάσει στην κορύφωσή της τον Απρίλιο ή τον Μάιο, ενώ άλλοι κάνουν λόγο για Ιούνιο ή και Σεπτέμβριο.

Η διαφορά στις εκτιμήσεις των επιστημόνων για την εξέλιξη του κορονοϊού έχει τεράστια σημασία για την ευρωπαϊκή οικονομία. Είναι άλλο να δοκιμαστούν οι αντοχές της για ένα ή δύο τρίμηνα και στη συνέχεια να υπάρξει δυναμική ανάκαμψη και άλλο να χαθεί ολόκληρο το 2020 και να επικρατήσει αβεβαιότητα και το 2021.

Με το πέρασμα του χρόνου η κατάσταση γίνεται πιο σύνθετη και ενισχύονται τα σενάρια που δεν κάνουν απλώς λόγο για επιστροφή της Ευρωζώνης στην ύφεση από το πρώτο εξάμηνο του 2020 αλλά για μεγάλη έως καταστροφική πτώση του ΑΕΠ.

Οι χρηματιστηριακοί δείκτες πέφτουν, η ιταλική οικονομία αποσταθεροποιείται, η Ελλάδα δέχεται μεγάλη οικονομική πίεση, γιατί θεωρείται μαζί με την Ιταλία αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης, και οι επενδυτές αναζητούν ασφαλή καταφύγια στα ομόλογα των οικονομικά ισχυρότερων κρατών, αυξάνοντας τα spreads στα δεκαετή ομόλογα του ιταλικού και του ελληνικού Δημοσίου.

Οι περισσότεροι οικονομολόγοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι μια νέα χαλάρωση της οικονομικής πολιτικής της ΕΚΤ δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα και πως έφτασε η ώρα να πάρουν την πρωτοβουλία οι κυβερνήσεις, εφαρμόζοντας τα αναγκαία δημοσιονομικά μέτρα.

Αυτό όμως προσκρούει στις αντιρρήσεις κυβερνήσεων όπως της Γερμανίας και της Ολλανδίας, οι οποίες δεν θέλουν να τεθεί σε αμφισβήτηση το Σύμφωνο Σταθερότητας και θεωρούν ότι με έναν συνδυασμό χαλάρωσης, διευκολύνσεων και στοχευμένων μέτρων υπέρ των επιχειρήσεων και στην αγορά εργασίας μπορεί να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα.

Η κοινή γνώμη στη Γερμανία, στην Ολλανδία και άλλες χώρες στηρίζει την αυστηρότητα που δείχνουν οι κυβερνήσεις τους σε ζητήματα δημοσιονομικής πολιτικής. Ανεξάρτητα, πάντως, από πολιτικές ισορροπίες, η οικονομία της Ε.Ε. χρειάζεται δυναμική δημοσιονομική στήριξη και νέες ιδέες για μια διαφορετική οικονομική στρατηγική, οι οποίες είναι δύσκολο να αναδειχθούν σε αυτή τη φάση.

Ο Αμερικανός ασθενής

Η Ε.Ε. μπορεί να μην έχει κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την υγεία, έχει όμως ισχυρά συστήματα υγείας που μπορούν να δώσουν τη μάχη κατά του κορονοϊού και αναπτυγμένα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας σε εθνικό επίπεδο. Αντίθετα, στις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν το ρεκόρ δαπανών υγείας σε ποσοστό επί του ΑΕΠ, κυριαρχεί ο ιδιωτικός τομέας, ο οποίος είναι αμφίβολο ότι μπορεί να αντιμετωπίσει την κρίση του κορονοϊού.

Γύρω στα 60 εκατομμύρια Αμερικανοί είναι ανασφάλιστοι ή έχουν μια υποτυπώδη ασφάλιση και δεν αντέχουν την οικονομική επιβάρυνση που συνδέεται με τη διάγνωση του κορονοϊού. Οι φτωχοί Αμερικανοί και η πλειονότητα όσων απασχολούνται στην ψηφιακή οικονομία στερούνται κοινωνικών δικαιωμάτων τα οποία εμείς θεωρούμε αυτονόητα. Για παράδειγμα, στερούνται της δυνατότητας να πάρουν άδεια μετ’ αποδοχών για να φροντίσουν την υγεία τους.

Αν δεν αρθούν όλα αυτά τα οικονομικά αντικίνητρα στην έγκαιρη διάγνωση όσων έχουν νοσήσει, η διάδοση του κορονοϊού θα είναι εκρηκτική.

Την κατάσταση περιπλέκει η έλλειψη προετοιμασίας και δημιουργίας επαρκών κέντρων διάγνωσης του κορονοϊού.

Η εικόνα των ΗΠΑ είναι μιας οικονομικής υπερδύναμης με τεράστιες δυνατότητες στον χώρο της υγείας, η οποία όμως δυσκολεύεται να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες.

Σημαντικό ρόλο για την καθυστέρηση προσαρμογής παίζει ο Πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος υποτίμησε την απειλή της πανδημίας στην προσπάθειά του να προστατέψει τους χρηματιστηριακούς δείκτες και τις επιδόσεις της οικονομίας, στις οποίες στηρίζει την επανεκλογή του στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου. Ακόμη και στο διάγγελμά του την περασμένη Τετάρτη, με το οποίο αναγκάστηκε να προσγειωθεί στη σκληρή πραγματικότητα, ο Πρόεδρος Τραμπ προσπάθησε να εμφανίσει την απειλή της πανδημίας στα δικά του πολιτικά μέτρα. Έτσι, αναφέρθηκε σε «κινεζικό ιό» για να τονίσει τη στρατηγική αντιπαράθεση ΗΠΑ-Κίνας και έκανε αναφορά στην ελλιπή αντίδραση της Ε.Ε. για να αναδείξει ότι ο κίνδυνος είναι «εισαγόμενος».

Ο τρόπος που έχει οργανωθεί ο τομέας της υγείας στις ΗΠΑ και η επιφανειακή προσέγγιση του Προέδρου Τραμπ, ο οποίος έχει φτάσει στο σημείο να συγκρίνει τους αρρώστους από τη γρίπη με τους θανάτους από τον κορονοϊό στην αρχική του φάση για να υποστηρίξει ότι κάποιοι υπερβάλλουν σκόπιμα σε ό,τι αφορά την εκτίμηση του κινδύνου, μας προετοιμάζουν για μια λιγότερο αποτελεσματική αντιμετώπιση του κορονοϊού στις ΗΠΑ τους επόμενους μήνες.

Μια αρνητική εξέλιξη στις ΗΠΑ θα έχει σοβαρές συνέπειες στην Ε.Ε. Αν, για παράδειγμα, η Ε.Ε. καταφέρει να βγει από την κρίση του κορονοϊού στα τέλη του 2020 και οι ΗΠΑ καθυστερήσουν ακόμη περισσότερο, η ευρωπαϊκή οικονομία δεν θα βρει τη στήριξη που χρειάζεται από την αμερικανική για να ανακάμψει δυναμικά.

Ο πόλεμος του πετρελαίου

Η πανδημία του κορονοϊού δημιουργεί ένα χρηματιστηριακό και οικονομικό ντόμινο εξελίξεων. Μεταξύ των άλλων, μείωσε δραστικά τη ζήτηση για το πετρέλαιο και οδήγησε σε έναν οικονομικό πόλεμο μεταξύ πετρελαιοπαραγωγών κρατών.

Ο ΟΠΕΚ και η Ρωσία δεν μπόρεσαν να συνεχίσουν τη συνεργασία τους, που ξεκίνησαν το 2014, μετά την τότε πτώση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου. Μέσα από συμφωνίες για την κοινή μείωση της παραγωγής μπόρεσαν να οργανώσουν τη μερική ανάκαμψη της διεθνούς τιμής του πετρελαίου.

Σε διάστημα μηνών και με τη βοήθεια της κρίσης του κορονοϊού η διεθνής τιμή του πετρελαίου έπεσε από τα 70 δολάρια το βαρέλι προς τα 35 δολάρια το βαρέλι. Στη μείωση της τιμής του πετρελαίου προστέθηκε η άρνηση της Ρωσίας να συμφωνήσει με τον ΟΠΕΚ σε μια οργανωμένη μείωση της παραγωγής και η αντίδραση της Σαουδικής Αραβίας, μεγαλύτερου εξαγωγέα πετρελαίου, η οποία αύξησε την παραγωγή της για να «τιμωρήσει» τη Ρωσία και να της επιβάλει στη συνέχεια πειθαρχία.

Οι Ρώσοι, όμως, κάνουν μια διαφορετική ανάγνωση της αγοράς πετρελαίου. Αρνούνται να συμβάλουν στην αύξηση της διεθνούς τιμής του γιατί, έτσι όπως λειτουργεί η διεθνής αγορά, καταλήγουν να δουλεύουν για τους Αμερικανούς παραγωγούς πετρελαίου από σχιστολιθικά πετρώματα, οι οποίοι ανεβάζουν το μερίδιό τους στην αγορά αξιοποιώντας τις αρκετά καλές διεθνείς τιμές.

Φαίνεται ότι οι Ρώσοι προτιμούν μια χαμηλή διεθνή τιμή που θα τους στερήσει σημαντικά έσοδα προκειμένου να στριμώξουν τους Αμερικανούς παραγωγούς πετρελαίου από σχιστολιθικά πετρώματα, οι εταιρείες των οποίων είναι υπερχρεωμένες και μπορεί να οδηγηθούν στη χρεοκοπία αν η διεθνής τιμή του πετρελαίου παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Θα καλύψουν την απώλεια εσόδων με συναλλαγματικά αποθέματα ύψους 500 δισ. δολαρίων τα οποία συγκέντρωσαν κυρίως μέσω ενός τεχνικού ταμείου επενδύσεων τα τελευταία χρόνια αξιοποιώντας τις ικανοποιητικές διεθνείς τιμές του πετρελαίου.

Η απότομη πτώση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου θα μπορούσε να είναι ευεργετική για τους καταναλωτές και τη διεθνή οικονομία σε μια περίοδο σχετικής ομαλότητας, σήμερα όμως μοιάζει να συμβάλλει στην οικονομική και πολιτική αποσταθεροποίηση.

Για παράδειγμα, η Σαουδική Αραβία, η οποία υποτίθεται ότι οργανώνει τη σταδιακή απεξάρτηση της οικονομίας της από το πετρέλαιο, θα δυσκολευτεί να χρηματοδοτήσει τη νέα πολιτική της, ενώ το Ιράκ –δεύτερη πετρελαιοπαραγωγική χώρα του ΟΠΕΚ– θα χάσει σημαντικά έσοδα σε μια περίοδο λαϊκής διαμαρτυρίας για τη διαφθορά του συστήματος εξουσίας. Πρόσθετες δυσκολίες θα έχει και η Νιγηρία, η οποία δοκιμάζεται από την ισλαμική τρομοκρατία.

Η πτώση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου επηρεάζει αναπόφευκτα και τα σχέδια για την εκμετάλλευση κοιτασμάτων φυσικού αερίου, ενδεχομένως και πετρελαίου, στην Ανατολική Μεσόγειο. Μεγαλώνουν το γεωπολιτικό ρίσκο, ενώ περιορίζουν το προσδοκώμενο οικονομικό όφελος.

Δοκιμασία για το σύστημα

Η πανδημία του κορονοϊού και οι οικονομικές και κοινωνικές συνέπειές της αποτελούν μεγάλη δοκιμασία για το πολιτικό σύστημα, όποια και να είναι τα χαρακτηριστικά του.

Στην Κίνα το κομμουνιστικό σύστημα πέρασε από τη μερική απονομιμοποίησή του στην αντίληψη των πολιτών, εξαιτίας της καθυστερημένης αντίδρασης στην απειλή, στην ενισχυμένη αυτοπεποίθηση, που στηρίζεται στην εκτίμηση ότι τελικά μπόρεσε να ελέγξει τη διάδοση του ιού, με αποτέλεσμα το 80% του παραγωγικού δυναμικού της χώρας να έχει επιστρέψει σε κάποιου είδους κανονικότητα.

Στην Ε.Ε. οι λεγόμενες συστημικές πολιτικές δυνάμεις δέχονται μεγάλη πίεση τα τελευταία χρόνια από αντισυστημικά κόμματα με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Ορισμένα από αυτά δίνουν προτεραιότητα στα ζητήματα της προστασίας του περιβάλλοντος και της καταπολέμησης της διαφθοράς, ενώ άλλα έχουν ακροδεξιά χαρακτηριστικά.

Δεν είναι δύσκολο να προβλέψουμε ότι στην Ιταλία ο κυβερνητικός συνασπισμός θα βρεθεί σε δύσκολη θέση εξαιτίας των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών του κορονοϊού και πως το τέλος της περιόδου Μέρκελ στη Γερμανία θα είναι δύσκολο για τους Χριστιανοδημοκράτες, οι οποίοι σκέφτονται να αναβάλουν το προγραμματισμένο συνέδριο για την ανάδειξη της νέας ηγεσίας λόγω κορονοϊού.

Το πολιτικό σύστημα στην Ε.Ε. κινδυνεύει με νέα κρίση εμπιστοσύνης και πολυδιάσπαση δυνάμεων, αν δεν υπάρξει έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση της πρόκλησης του κορονοϊού.

Ό,τι ισχύει για την Ε.Ε. ισχύει ακόμη περισσότερο για τις ΗΠΑ. Η έλλειψη ισχυρών δομών για τη δημόσια υγεία και αναπτυγμένου κράτους πρόνοιας συνδυάζεται με την επιφανειακή προσέγγιση μεγάλων θεμάτων, όπως η κλιματική αλλαγή και η απειλή του κορονοϊού, από τον Πρόεδρο Τραμπ, για να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την εκδήλωση κρίσης εμπιστοσύνης εις βάρος του πολιτικού συστήματος.

Ο Τραμπ υπονόμευσε την ασφαλιστική μεταρρύθμιση του Ομπάμα που είχε στόχο την κοινωνική ασφάλιση των δεκάδων εκατομμυρίων περιθωριοποιημένων Αμερικανών και τώρα πιέζεται από τη σκληρή πραγματικότητα να ενισχύσει το ασφαλιστικό σύστημα, χωρίς, προς το παρόν, να κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Αν δεν αλλάξει η πολιτική που εφαρμόζει ο Πρόεδρος Τραμπ, ο κορονοϊός μπορεί να οδηγήσει στην πολιτική αμφισβήτηση στις ΗΠΑ και στον περιορισμό του ειδικού βάρους της στη διεθνή οικονομία.

Οι ανακατατάξεις μπορεί να είναι απότομες έως βίαιες σε μια σειρά από χώρες που δοκιμάζονται από τον κορονοϊό και τις οικονομικές και κοινωνικές προεκτάσεις του.

Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι η στρατηγική που ακολουθεί η Σαουδική Αραβία θα αποδώσει ή ότι δεν θα υπάρξει νέος γύρος λαϊκών κινητοποιήσεων στο Ιράν, όπου η διάδοση του κορονοϊού είναι ανησυχητική και η μείωση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου κάνει τη δύσκολη οικονομική κατάσταση απελπιστική. Το Ιράκ επίσης αναμένεται να συμβάλει στην αστάθεια της ευρύτερης περιοχής λόγω των πρόσθετων οικονομικών δυσκολιών, ενώ αποκτά νέα διάσταση και το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Στο Ιράν, χώρα με πολλά κρούσματα και θανάτους εξαιτίας του κορονοϊού, βρίσκονται 1.000.000 Αφγανοί πρόσφυγες και μετανάστες οι οποίοι προσπαθούν να προωθηθούν στην Τουρκία και στη συνέχεια σε Ελλάδα και Ε.Ε., σε αναζήτηση καλύτερης τύχης. Είναι φανερό έτσι ότι περιπλέκεται, εξαιτίας του κορονοϊού, η διαχείριση των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών.