Πέντε προτάσεις στρατηγικής - Free Sunday
Πέντε προτάσεις στρατηγικής
Δημόσια υγεία και οικονομία σε κρίσιμο σταυροδρόμι.

Πέντε προτάσεις στρατηγικής

Πλησιάζουμε σε ένα σημείο στο οποίο θα κριθεί η αποτελεσματικότητα της οικονομικής στρατηγικής που ακολουθούμε.

Η περίοδος της βεβαιότητας, με τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου να εμφανίζονται με τους μπλε φακέλους που περιείχαν τις οδηγίες Μητσοτάκη, έχει περάσει και δεν πρόκειται να επιστρέψει. Η βασική υπόθεση εργασίας της περιόδου εκείνης στηριζόταν σε μια σχετική σταθερότητα, που θα έδινε τη δυνατότητα στον πρωθυπουργό και στους συνεργάτες του να αναδείξουν το διαχειριστικό τους πλεονέκτημα.

Η πανδημία τα σάρωσε όλα. Από τον Μάρτιο του 2020 η Ελλάδα βρίσκεται σε πολυδιάστατη κρίση. Επιπλέον, ο Covid-19 λειτουργεί σαν καταλύτης εξελίξεων και το μέλλον θα διαφέρει από το παρελθόν.

Το ερώτημα είναι τι κάνουμε για να περιορίσουμε το κοινωνικό και οικονομικό κόστος της διαχείρισης της κρίσης, να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την πανδημία και να μπούμε σε μια νέα περίοδο σταθερής και δυναμικής ανάπτυξης.

Λιγότερο άγχος

Τους τελευταίους μήνες κυβερνητικά στελέχη διακατέχονται από πολιτικό άγχος με αποτέλεσμα να αναβάλλουν την αντιμετώπιση σημαντικών προβλημάτων. Κατά τη γνώμη μου, το πολιτικό άγχος ορισμένων κυβερνητικών παραγόντων είναι αδικαιολόγητο. Η κυβέρνηση έχει ένα σημαντικό πολιτικό πλεονέκτημα έναντι των αντιπάλων της και κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος είναι υποχρεωμένος να κάνει μια αρκετά μεγάλης διάρκειας θεραπεία αντιπολίτευσης. Επιπλέον, ο χρονικός ορίζοντας ευνοεί την κυβέρνηση, εφόσον δεν έχει στο άμεσο μέλλον κάποια κρίσιμη αναμέτρηση. Ακόμη κι αν επιταχυνθεί η δημοσκοπική υποχώρηση της ΝΔ που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες, υπάρχει άφθονος πολιτικός χρόνος για να επιβεβαιώσει την κυριαρχία της, υπό την προϋπόθεση ότι θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την πανδημία και θα βάλει την οικονομία σε πορεία δυναμικής ανάπτυξης.

Υπάρχουν βέβαια ορισμένοι που δίνουν υπερβολική σημασία στις δημοσκοπήσεις. Δεν τις αντιμετωπίζουν ως φωτογραφίες της πολιτικής στιγμής, αλλά δεσμεύονται υπερβολικά από αυτές, με αποτέλεσμα να χάνουν τη συνολική εικόνα και τη δυνατότητα χάραξης μεσομακροπρόθεσμης στρατηγικής.

Με βάση την εμπειρία μου στον δημόσιο βίο, η λατρεία των δημοσκοπήσεων οδηγεί συνήθως σε αρνητικά αποτελέσματα.

Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Πρώτον, ορισμένοι υπουργοί έχουν αυτονομηθεί και ανακοινώνουν πρόωρα ανοίγματα σε κλάδους της οικονομίας ή σε διάφορες δραστηριότητες χωρίς να έχουν εξασφαλιστεί οι υγειονομικές προϋποθέσεις.

Δεύτερον, το οικονομικό επιτελείο πάσχει, σε ορισμένες περιπτώσεις, από πρόωρη και υπερβολική αισιοδοξία. Στην προσπάθειά του να στείλει θετικά μηνύματα, πέφτει συνεχώς έξω στους υπολογισμούς του για το μέγεθος της ύφεσης και το ύψος του δημοσιονομικού ελλείμματος και του δημόσιου χρέους.

Αξιόπιστο σενάριο

Η πρώτη πρότασή μου για τη βελτίωση της κυβερνητικής στρατηγικής αφορά την υιοθέτηση ενός ρεαλιστικού σεναρίου για την αντιμετώπιση της πανδημίας και τον προγραμματισμό της οικονομίας.

Το βασικό σενάριο πρέπει να συμπεριλαμβάνει τα εξής:

Την προφανή διαπίστωση ότι ο τουριστικός τομέας δεν μπορεί να λειτουργήσει το 2021 σε σχετικά κανονικές συνθήκες. Το τουριστικό καλοκαίρι θα είναι αναγκαστικά κακό αναγκαστικά κακό όπως και εκείνο του 2020. Η αρχική εκτίμηση των κυβερνητικών αρμοδίων ότι μπορούμε να τριπλασιάσουμε τουρίστες και έσοδα σε σχέση με πέρυσι έχει ξεπεραστεί από τις αρνητικές εξελίξεις.

Όπως είπε ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης, οι εκταμιεύσεις κονδυλίων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης πάνε για τα τέλη του καλοκαιριού. Πρώτα καθυστερήσαμε εξαιτίας των αντιδράσεων Όρμπαν και Κατσίνσκι. Τώρα έχουμε το θέμα του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας. Αντί να έρθουν τα πρώτα κονδύλια στις αρχές του 2021, ή έστω στο α΄ εξάμηνο του έτους, τώρα πηγαίνουμε για το γ΄ τρίμηνο με σοβαρή πιθανότητα να καταλήξουμε στο δ΄ τρίμηνο.

Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της πανδημίας, γνωρίζουμε ότι από τέλη Απριλίου θα επιταχυνθεί το ευρωπαϊκό πρόγραμμα εμβολιασμού και πως μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου θα έχει εμβολιαστεί το 70% του πληθυσμού, με αποτέλεσμα να έχει προετοιμαστεί η επιστροφή σε κάποιου είδους κανονικότητα.

Γνωρίζουμε επίσης ότι αν βασιστούμε κυρίως στον εμβολιασμό και δεν σπάσουμε με ειδικά μέτρα τη δυναμική της πανδημίας, θα αυξήσουμε τις πιθανότητες εμφάνισης μεταλλάξεων, οι οποίες θα περιορίσουν την αποτελεσματικότητα του εμβολιαστικού προγράμματος και θα επιβάλουν στη συνέχεια νέο γύρο εμβολιασμών με εξελιγμένα εμβόλια.

Επομένως, η επιβολή αποτελεσματικών μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας –σε πλήρη αντίθεση με τη χαλάρωση που επικρατεί– επιβάλλεται για δύο λόγους: για να αποτρέψουμε 5.000 επιπλέον θανάτους μέχρι την ολοκλήρωση του εμβολιαστικού προγράμματος και για να περιορίσουμε τις πιθανότητες να ανοίξει ένας νέος κύκλος εμβολιασμών, που θα προκαλέσει οικονομικές και κοινωνικές δυσλειτουργίες και το 2022.

Αυτό είναι το βασικό σενάριο, απόλυτα συγκεκριμένο και ρεαλιστικό, πάνω στο οποίο πρέπει να δουλέψει το κυβερνητικό επιτελείο.

Χρήμα εδώ και τώρα

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης είναι μία από τις μεγάλες διαπραγματευτικές επιτυχίες του Κυριάκου Μητσοτάκη. Η Ελλάδα θα είναι η πιο ωφελημένη χώρα της Ε.Ε. με βάση τα οικονομικά μεγέθη.

Παρά το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα στη σωστή κατεύθυνση, δεν είναι απαλλαγμένο από τους ευρωπαϊκούς περιορισμούς.

Οι διαδικασίες έγκρισης και ενεργοποίησης είναι εξαιρετικά αργές, με βάση την ταχύτητα που μεγαλώνουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Το Ταμείο λειτουργεί επικουρικά, συμπληρώνει δηλαδή μια εθνική προσπάθεια που θα προσδιορίσει σε μεγαλύτερο βαθμό το τελικό αποτέλεσμα.

Έτσι, κράτη-μέλη της Ε.Ε. που διαθέτουν τον λεγόμενο δημοσιονομικό χώρο και έχουν συγκριτικά μικρό δημόσιο χρέος, εκφρασμένο ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, μπορούν να κινήσουν την οικονομία τους χωρίς να περιμένουν τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης.

Άλλωστε οι περισσότερες από αυτές τις χώρες δεν στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στα κονδύλια του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και σε αρκετές περιπτώσεις έχουν εκφράσει επιφυλάξεις για τη δημιουργία και τη χρηματοδότησή του.

Κατά την άποψή μου, δεν πρέπει να δεσμευτούμε από τους αργούς ευρωπαϊκούς ρυθμούς, ούτε να δεχτούμε την απόλυτη εξάρτηση της αναπτυξιακής προοπτικής μας από τη διαπραγματευτική επιτυχία του Μητσοτάκη.

Πρέπει να φύγουμε μπροστά σε ό,τι αφορά τον μετασχηματισμό της οικονομίας μας, όπως θα κάνουν τα κράτη-μέλη που έχουν τα οικονομικά μέσα. Η δεύτερη πρότασή μου για τη βελτίωση της στρατηγικής που ακολουθούμε είναι να εξασφαλίσουμε «εδώ και τώρα» 8,5 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) και τις αγορές, τα οποία θα επενδύσουμε σε χρόνο-ρεκόρ στην ανάκαμψη της οικονομίας.

Την πρόταση αυτή την έχω διατυπώσει εδώ και καιρό. Την επαναλαμβάνω, γιατί θεωρώ ότι με το πέρασμα του χρόνου, και τη διαπίστωση ότι τα πράγματα είναι πιο δύσκολα απ’ ό,τι είχε αρχικά εκτιμηθεί, αποκτά μεγαλύτερη σημασία.

Η Ελλάδα πρέπει να προσφύγει στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και να εξασφαλίσει δάνειο, όπως έχει δικαίωμα, ίσο με το 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) με περίπου μηδενικό επιτόκιο. Τα χρήματα αυτά, της τάξης των 3,5 δισ. ευρώ, θα πάνε αποκλειστικά σε επενδύσεις για το ΕΣΥ και το εκπαιδευτικό μας σύστημα, που δέχονται φοβερή πίεση εξαιτίας της πανδημίας.

Ορισμένα κυβερνητικά στελέχη θεωρούν την προσφυγή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας δείγμα αδυναμίας. Ανάλογη είναι η αντιμετώπιση κι από άλλες κυβερνήσεις, γι’ αυτό καμία δεν έχει κάνει μέχρι σήμερα χρήση της ευκολίας που παρέχεται. Ο ΣΥΡΙΖΑ θεωρούσε στην αρχή ότι η προσφυγή στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας ισοδυναμεί με νέο μνημόνιο. Τώρα όμως ορισμένα στελέχη του εκφράζουν λιγότερο αρνητικές απόψεις για το θέμα.

Ανεξάρτητα από τις όποιες επιφυλάξεις, χρειαζόμαστε τα 3,5 δισ. ευρώ για να καλύψουμε τεράστιες ανάγκες στο ΕΣΥ και στο εκπαιδευτικό σύστημα και να κινήσουμε την οικονομία.

Άλλα 5 δισ. ευρώ μπορούμε να εξασφαλίσουμε «εδώ και τώρα», βγαίνοντας στις αγορές με πράσινο ομόλογο του ελληνικού Δημοσίου. Ήταν μία από τις πρώτες κινήσεις που έκανε με επιτυχία ο Ντράγκι στην Ιταλία και ετοιμάζεται να ακολουθήσει η Ισπανία.

Παρά τον εξαιρετικά υψηλό δανεισμό της Ελλάδας –η Ιταλία αντιμετωπίζει ανάλογο πρόβλημα–, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί δεν μπορούν να έχουν αντίρρηση στην έκδοση πράσινου ομολόγου από το ελληνικό Δημόσιο. Η πράσινη μετάβαση είναι πλέον απόλυτη προτεραιότητα για την Ε.Ε., γι’ αυτό το 37% των χρηματοδοτήσεων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτήν. Είναι φανερό ότι η Ελλάδα χρειάζεται πρόσθετη χρηματοδότηση για να κινηθεί γρήγορα και αποτελεσματικά προς αυτή την κατεύθυνση.

Με το χρέος του ελληνικού Δημοσίου να έχει ξεπεράσει το 208% του ΑΕΠ και να σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, η βιωσιμότητά του δεν θα κριθεί από το ύψος του αλλά από το αν η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί γρήγορα και δυναμικά, αυξάνοντας θεαματικά το ΑΕΠ της.

Μέχρι τώρα δανειζόμαστε για να καλύπτουμε τρέχουσες, καταναλωτικές δαπάνες του Δημοσίου. Έφτασε η ώρα να δανειστούμε για να αυξήσουμε εντυπωσιακά τις επενδύσεις.

Στροφή στη βιομηχανία

Η επιστροφή στην οικονομική κανονικότητα δεν μπορεί να στηρίζεται στην επανάληψη του παρελθόντος. Η πανδημία προκαλεί μεγάλες αλλαγές στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, που, σύμφωνα με τις ενδείξεις, θα είναι σε βάρος του τουρισμού και των υπηρεσιών και σε όφελος της βιομηχανίας και της ψηφιακής οικονομίας.

Δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε το συγκριτικό μας πλεονέκτημα στον τουρισμό και στις υπηρεσίες, αλλά πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να εξαλείψουμε το συγκριτικό μας μειονέκτημα στη βιομηχανία, ιδιαίτερα την εξαγωγική, και στην ψηφιακή οικονομία.

Με αυτό το σκεπτικό, έχω προτείνει εδώ και καιρό την ηλεκτροκίνηση των αστικών λεωφορείων και των ταξί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Είχα συμπληρώσει την πρότασή μου με την αξιοποίηση των τουριστικών λεωφορείων στο μεσοδιάστημα, ώστε να περιοριστούν τα φαινόμενα συνωστισμού στις αστικές συγκοινωνίες, τα οποία ενισχύουν τη διασπορά του Covid-19 και επιτρέπουν στην αντιπολίτευση να υποστηρίζει ότι η κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται όσο πρέπει για την υγεία των μη προνομιούχων συμπολιτών μας.

Η κυβέρνηση επέλεξε να αντιμετωπίσει προσωρινά το πρόβλημα των αστικών συγκοινωνιών στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη με την προμήθεια παλαιών λεωφορείων ντίζελ από τη Γερμανία.

Πρόκειται για επιλογή σε βάρος της πράσινης μετάβασης. Αρκεί να σκεφτούμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει παραπέμψει την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την ατμοσφαιρική ρύπανση που απειλεί την υγεία των κατοίκων της Θεσσαλονίκης. Η επιλογή υπέρ του ντίζελ –το οποίο κυριολεκτικά σκοτώνει σε αστικό περιβάλλον– είναι σε εντελώς λάθος κατεύθυνση. Επίσης, η πρότασή μου για την αξιοποίηση των τουριστικών λεωφορείων –τα οποία στερούνται μεταφορικού έργου λόγω της κρίσης στον τουρισμό– έμεινε αναξιοποίητη με το σκεπτικό ότι τα μεταχειρισμένα λεωφορεία με κινητήρα ντίζελ θα έλυναν το πρόβλημα πριν από τα Χριστούγεννα του 2020. Βρισκόμαστε στον Απρίλιο του 2021 και ακόμα δεν έχουν εμφανιστεί.

Κατά την άποψή μου, η ποιότητα του επιτελικού κράτους δεν κρίνεται τόσο από το αν κάνει λάθη –θεωρώ τα λάθη αναπόφευκτα για όλους– όσο από το αν μπορεί να τα διορθώσει.

Η τρίτη μου πρόταση για τη βελτίωση της στρατηγικής που εφαρμόζει η κυβέρνηση έχει να κάνει με τη στροφή 180 μοιρών υπέρ της ηλεκτροκίνησης των λεωφορείων και των ταξί στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.

Η στροφή υπέρ της ηλεκτροκίνησης θα εξουδετερώσει την απειλή του ντίζελ –τα ταξί λειτουργούν με κινητήρες ντίζελ εικοσαετίας–, θα βελτιώσει την ποιότητα ζωής στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα και θα δημιουργήσει τη βάση για τη γρήγορη ανάπτυξη της υποδομής στην οποία στηρίζεται η ηλεκτροκίνηση.

Το κυριότερο, η ηλεκτροκίνηση στα λεωφορεία και στα ταξί της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης θα δημιουργήσει τις βάσεις για την ανάπτυξη νέου τύπου βιομηχανιών στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης. Ένα από τα βασικά μειονεκτήματα της Ελλάδας είναι η έλλειψη αξιόλογης εσωτερικής αγοράς, ικανής να προσελκύσει το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών. Η διαφορά με την Τουρκία είναι διδακτική.

Η Volkswagen απέσυρε το ενδιαφέρον της για μια επένδυση ύψους 2 δισ. ευρώ στην Τουρκία ύστερα από την εισβολή τουρκικών στρατευμάτων στις περιοχές των Κούρδων στη Συρία. Εκδήλωσε όμως ενδιαφέρον για ανάλογη επένδυση, με έμφαση στην ηλεκτροκίνηση, η αυτοκινητοβιομηχανία Ford. Στην Ελλάδα το επενδυτικό ενδιαφέρον είναι συνήθως θεωρητικό και αφορά επιχειρήσεις με σχετικά περιορισμένο δυναμικό. Με τη στροφή στην ηλεκτροκίνηση μπορούμε να δημιουργήσουμε μια αρκετά σημαντική εσωτερική αγορά που θα διευκολύνει σοβαρούς ξένους επενδυτές σε αποφάσεις υπέρ της ελληνικής οικονομίας.

Ευκαιρία για brain gain

Η τέταρτη πρότασή μου για βελτίωση της στρατηγικής που ακολουθείται έχει σχέση με τη διευκόλυνση του brain gain.

Τα προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία έχουν οδηγήσει στη μαζική επιστροφή νέων εργαζομένων από τις αναπτυγμένες χώρες, στις οποίες είχαν βρει απασχόληση, στις χώρες προέλευσής τους. Η πανδημία έκανε την καθημερινότητα και το περιβάλλον στο οποίο εργάζονταν πολύ πιο δύσκολα και διαπίστωσαν ότι χωρίς οικογενειακή υποστήριξη και κοινωνική διασύνδεση δεν άξιζε να συνεχίσουν.

Η κυβέρνηση οφείλει να απευθυνθεί σε όσους έχουν την κατάλληλη εκπαίδευση και επαγγελματική εμπειρία και να τους δώσει τη δυνατότητα να ενισχύσουν τη δημιουργική προσπάθεια στα ΑΕΙ, στην έρευνα, στην τεχνολογία, σε επιλεγμένες δημόσιες υπηρεσίες και φυσικά στον ιδιωτικό τομέα.

Το κέρδος μας μπορεί να είναι διπλό. Όχι μόνο παίρνουμε πίσω την επένδυση που κάναμε στη μόρφωση αυτών των ικανών ατόμων αλλά μπορούμε να αξιοποιήσουμε και τις επαγγελματικές τους γνώσεις και την ειδίκευση.

Από το brain drain μπορούμε να περάσουμε σε ένα εντυπωσιακό brain gain.

Το ζήτημα δεν είναι μόνο οικονομικό, αλλά και κοινωνικό και πολιτικό. Στο Μαξίμου, το κυβερνητικό επιτελείο διαπιστώνει ότι η κυβερνητική πολιτική αντιμετωπίζεται αρνητικά από τους νέους μέχρι 34 ετών. Είχα επισημάνει ότι η απόφαση για τη δημιουργία πανεπιστημιακής αστυνομίας ήταν λάθος επιλογή σε λάθος χρονική στιγμή, που θα προκαλούσε μια εύκολη αντισυσπείρωση σε βάρος της κυβέρνησης. Είχα αντιπροτείνει τα δεκάδες εκατομμύρια ευρώ που θα δίνονται κάθε χρόνο για τους ειδικούς φρουρούς της πανεπιστημιακής αστυνομίας να χρηματοδοτούν, μαζί με άλλα, πολλαπλάσια ποσά, το brain gain υπέρ των ΑΕΙ και γενικότερα.

Το πρόβλημα της κυβέρνησης δεν είναι η ισοπεδωτική αντιπολίτευση που ασκεί ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει στο να κερδίσει την εμπιστοσύνη διαφόρων επαγγελματικών και κοινωνικών στρωμάτων και ιδιαίτερα της νεολαίας. Ο Μητσοτάκης έχει αποδείξει ότι είναι σε θέση, με τις κατάλληλες κινήσεις, να στερεί από την αντιπολίτευση τον κοινωνικό χώρο στον οποίο προσπαθεί να αναπτύξει την πολιτική της. Πρέπει να επαναλάβει τις επιτυχίες του παρελθόντος σε πιο δύσκολες συνθήκες.

Οι προτάσεις που διατυπώνω δίνουν προτεραιότητα στις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ κυβέρνησης και πολιτών. Η ενίσχυση του ΕΣΥ και του εκπαιδευτικού συστήματος με κονδύλια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, η στροφή των αστικών συγκοινωνιών και των ταξί στην ηλεκτροκίνηση, η οργάνωση ενός μεγάλης κλίμακας brain gain, δεν βοηθούν μόνο την οικονομία αλλά βελτιώνουν και τις σχέσεις εξουσίας και κοινωνίας.

Ιδιωτικό χρέος, δεύτερη ευκαιρία

Η πέμπτη πρότασή μου για τη βελτίωση της κυβερνητικής στρατηγικής αφορά την αντιμετώπιση του προβλήματος του ιδιωτικού χρέους και την οργάνωση της λεγόμενης δεύτερης ευκαιρίας. Στην Επιτροπή Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στηρίζω την πρόταση Στουρνάρα για δημιουργία bad bank και την οργάνωση ευρωπαϊκού τύπου δεύτερης ευκαιρίας στην Ελλάδα.

Η κυβέρνηση φαίνεται, προς το παρόν, να κρατάει αποστάσεις από την πρόταση Στουρνάρα. Φαίνεται να την προβληματίζει το κόστος της για το Δημόσιο και οι ενδεχόμενες αντιδράσεις των σοβαρών επενδυτών του εξωτερικού που μέσα από την κρίση του 2015 απέκτησαν πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο στο τραπεζικό μας σύστημα.

Στην αντίληψη των περισσότερων κυβερνητικών παραγόντων η δεύτερη ευκαιρία που προβάλλει η κυβέρνηση ισοδυναμεί με παροχή νέων ευκολιών πληρωμής στους υπερχρεωμένους που αποδεδειγμένα δεν μπορούν να πληρώσουν. Στην Ε.Ε. η δεύτερη ευκαιρία στηρίζεται στην απαλλαγή αυτών που οδηγήθηκαν σε αδιέξοδο, χωρίς φυσικά να υπάρχει δόλος στη συμπεριφορά τους, από τις υποχρεώσεις που δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν, για να μπορέσουν στη συνέχεια να επιστρέψουν στον επαγγελματικό στίβο.

Το ζήτημα του ιδιωτικού χρέους έχει αποκτήσει τεράστιες διαστάσεις και ο τρόπος αντιμετώπισής του θα προσδιορίσει, σε μεγάλο βαθμό, τις οικονομικές εξελίξεις.

Αντιλαμβάνομαι ότι η πέμπτη πρότασή μου είναι η πιο δύσκολη στην εφαρμογή και μπορεί να προκαλέσει τις μεγαλύτερες αντιδράσεις από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Θεωρώ ότι η κυβέρνηση μπορεί να προχωρήσει στην εφαρμογή των τεσσάρων πρώτων στους αμέσως επόμενους μήνες και να ασχοληθεί με την επεξεργασία και την εφαρμογή της πέμπτης πρότασης το καλοκαίρι, όταν θα έχουμε τα πρώτα πολύ καλά νέα για την πανδημία και την οικονομία και θα έχουν βελτιωθεί το κλίμα και η προοπτική.