Προς συμφωνία της τελευταίας ώρας

Σύμφωνα με συγκλίνουσες πληροφορίες από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, θα υπάρξει συμφωνία για την πρώτη θετική αξιολόγηση του τρίτου ελληνικού προγράμματος-μνημονίου, σε διάστημα ημερών. Αυτός τουλάχιστον είναι ο σχεδιασμός των Ευρωπαίων εταίρων και των πιστωτών, ο οποίος μπορεί να ανατραπεί εξαιτίας της ολοένα μεγαλύτερης δυσκολίας που αντιμετωπίζει η κυβερνητική ηγεσία στη διαχείριση της κατάστασης που η ίδια δημιούργησε. 

Με το πέρασμα του χρόνου μεγαλώνει ο οικονομικός και κοινωνικός λογαριασμός, τον οποίο πρέπει να εμφανίσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ στον ελληνικό λαό. Τα δύο κόμματα επικράτησαν σε δύο δύσκολες εκλογικές αναμετρήσεις υποσχόμενα το τέλος ή την παράκαμψη των μνημονίων. Εξαιτίας λαθεμένων χειρισμών και του κλίματος αβεβαιότητας που δημιουργήθηκε πρέπει τώρα να εμφανίσουν μέτρα και προληπτικά μέτρα τα οποία μέχρι πριν από μερικούς μήνες σχεδόν όλοι θεωρούσαν αδιανόητα. 

Πρώτον, η κυβέρνηση πρέπει να ανακοινώσει μέτρα ύψους 5,5 δισ. ευρώ, τα οποία θα εφαρμοστούν στο άμεσο μέλλον και ορισμένα θα έχουν αναδρομική ισχύ, από 1ης Ιανουαρίου του 2016, προκειμένου να επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι που έχουν συμφωνηθεί. 

Δεύτερον, η καθυστέρηση της κυβερνητικής πλευράς έχει προκαλέσει την επιδείνωση βασικών οικονομικών μεγεθών, ενώ το μείγμα οικονομικής πολιτικής που έχει επιλεγεί στέκεται εμπόδιο στην ανάκαμψη και στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Το πιθανότερο σενάριο, λοιπόν, είναι ότι η εφαρμογή των δύσκολων αυτών μέτρων δεν πρόκειται να αποδώσει, στο άμεσο μέλλον, τα αναμενόμενα εξαιτίας λαθεμένων επιλογών και δημιουργίας κακού οικονομικού και επιχειρηματικού κλίματος. Θα υπάρξουν θετικές επιπτώσεις από την ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ και την επικείμενη αναδιάρθρωση του χρέους του ελληνικού Δημοσίου, δύσκολα όμως θα μετατραπούν σε αναπτυξιακή δυναμική. 

Τρίτον και σημαντικότερο, η πολιτική μπλόφα που επιχείρησε ο κ. Τσίπρας προσποιούμενος ότι είχε συμφωνήσει σε όλα με τους Ευρωπαίους εταίρους και πως ο υποτιθέμενος δογματισμός του ΔΝΤ στεκόταν εμπόδιο στην πρώτη θετική αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου οδήγησε στη σκλήρυνση της διαπραγματευτικής στάσης των Ευρωπαίων εταίρων και του ΔΝΤ. Προεξοφλούν τώρα την ασυνέπεια της κυβέρνησης Τσίπρα και την αδυναμία της να επιτύχει πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα ύψους 3,5% του ΑΕΠ το 2018. Γι’ αυτό ζητούν την υπερψήφιση από τη Βουλή προληπτικών μέτρων ύψους 3,5 δισ. ευρώ, τα οποία θα εφαρμοστούν στα τέλη του 2017 και του 2018, σε περίπτωση που παρατηρηθούν αποκλίσεις από τους στόχους που έχουν συμφωνηθεί. 

Είναι η πρώτη φορά που ζητείται από μνημονιακή χώρα η προληπτική υπερψήφιση συγκεκριμένων μέτρων. Το έλλειμμα αξιοπιστίας που χαρακτηρίζει την κυβέρνηση Τσίπρα οδηγεί στην επιβολή πρόσθετων οικονομικών βαρών στον ελληνικό λαό και αλλάζει το περιεχόμενο του εμπροσθοβαρούς τρίτου προγράμματος-μνημονίου. 

Οι αποκλίσεις από τα συμφωνηθέντα και τους οικονομικούς και δημοσιονομικούς στόχους είναι πλέον ο κανόνας για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Οι αποκλίσεις αναμένεται να πάρουν μεγαλύτερες διαστάσεις για λόγους οικονομικής αδυναμίας –είναι χαρακτηριστικό ότι τον Μάρτιο κατέρρευσαν τα φορολογικά έσοδα και αυξήθηκαν θεαματικά οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία– αλλά και εξαιτίας των πολιτικών αναγκών της ίδιας της κυβέρνησης. Στην προσπάθειά της να συντηρήσει τη συνοχή της αποτρέποντας τη μείωση των αμυντικών δαπανών και να καλλιεργήσει την εκλογική πελατεία της αυξάνοντας το μισθολογικό κόστος του Δημοσίου, προετοιμάζει το έδαφος για τα πρόσθετα μέτρα που θα εγκριθούν από τώρα και θα εφαρμοστούν αυτόματα στα τέλη του 2017 και το 2018. 

Δεν έχουμε λοιπόν να κάνουμε με ένα εμπροσθοβαρές μνημόνιο όπου εφαρμόζονται τα δύσκολα μέτρα υφεσιακού χαρακτήρα και στη συνέχεια η οικονομία αναπτύσσει μια νέα δυναμική, αλλά με ένα μνημόνιο το οποίο περιέχει «πακέτα» μέτρων το 2015, το 2016, το 2017 και το 2018. 

Στις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, είναι πολύ δύσκολο να περάσει όλα αυτά τα μέτρα η κυβέρνηση από τη Βουλή χωρίς να υποστεί νέα δημοσκοπική και πολιτική συρρίκνωση και ακόμη πιο δύσκολο να πλησιάσει στο τέλος της τετραετίας. Με τους όρους που της έχουν επιβληθεί υπονομεύεται το επιχείρημα υπέρ των δύσκολων μέτρων που θα φέρουν στη συνέχεια τη βελτίωση της οικονομικής και της κοινωνικής κατάστασης. Το πιθανότερο είναι ότι την εφαρμογή δύσκολων μέτρων θα ακολουθήσει η εφαρμογή δυσκολότερων μέτρων. 

Οι Ευρωπαίοι εταίροι θέλουν να διευκολύνουν την κυβέρνηση στην αποδοχή και στην παρουσίαση μιας εξαιρετικά δύσκολης οικονομικής πολιτικής, δεν πρόκειται όμως να περιορίσουν τις απαιτήσεις τους. Εκτιμούν ότι ο κ. Τσίπρας και οι συνεργάτες του δεν μπορούν να επαναλάβουν τη ρήξη του 2015 χωρίς να βρεθούν αντιμέτωποι με την οργή του ελληνικού λαού. 

Θα ασκήσουν λοιπόν πίεση για την άμεση εφαρμογή των συμφωνηθέντων και την ικανοποίηση του ΔΝΤ και των «σκληρών» της Ευρωζώνης μέσω της υπερψήφισης των προληπτικών μέτρων για το 2018, ενώ παράλληλα  θα στηρίξουν την ελληνική οικονομία μέσω της ΕΚΤ και της αναδιάρθρωσης του χρέους του ελληνικού Δημοσίου. 

Θέλουν να αποφύγουν την επανάληψη της κρίσης του 2015 και μια νέα κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας, γιατί σε αυτή τη φάση τούς απασχολεί το δημοψήφισμα που θα πραγματοποιηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 23 Ιουνίου και οι συνέπειες από ενδεχόμενη επικράτηση του Brexit. Η Αθήνα μπορεί να βασίζεται στην υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στην υποστήριξη των Ευρωσοσιαλιστών και των περισσότερων κυβερνήσεων που ελέγχουν ή επηρεάζουν και στην κατανόηση των Γερμανών, οι οποίοι αισθάνονται υποχρεωμένοι για τη στάση που κράτησε ο κ. Τσίπρας στο προσφυγικό-μεταναστευτικό, αποδεχόμενος το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου και την αναβάθμιση της ευρωτουρκικής συνεργασίας. Ο λογαριασμός είναι γνωστός, θα υπάρξουν όμως διευκολύνσεις στην παρουσίασή του και στα αντισταθμιστικά οφέλη. 

Οι κανόνες του παιχνιδιού είναι απόλυτα σαφείς σε ό,τι αφορά την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν ο κ. Τσίπρας διατηρεί τον πλήρη έλεγχο της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και της κομματικής οργάνωσης του ΣΥΡΙΖΑ ή θα βρεθεί αντιμέτωπος με δυσάρεστες καταστάσεις εξαιτίας του πολύ σκληρού ή και ταπεινωτικού χαρακτήρα των μέτρων που είναι υποχρεωμένη να ψηφίσει και να εφαρμόσει η κυβέρνησή του. 

Εδώ που φτάσαμε με ευθύνη του κ. Τσίπρα και των συνεργατών του, δεν υπάρχουν πλέον καλά σενάρια για την οικονομία, αλλά το λιγότερο κακό είναι αυτό που προτείνουν οι Ευρωπαίοι εταίροι και το ΔΝΤ. Καθυστερημένο κλείσιμο της πρώτης θετικής αξιολόγησης του τρίτου προγράμματος-μνημονίου με εξαιρετικά δύσκολα μέτρα και σε συνθήκες που δεν εγγυώνται ότι οι θυσίες θα αποδώσουν. 

Στις Βρυξέλλες θεωρούν ότι η απάντηση του κ. Τσίπρα θα είναι θετική, για να αποτρέψει μια νέα χρηματοδοτική-πιστωτική ασφυξία που θα αποσταθεροποιούσε την κυβέρνησή του και για να αξιοποιήσει την περίοδο των πασχαλινών διακοπών για να προετοιμάσει την Κοινοβουλευτική του Ομάδα για την υπερψήφιση των αναγκαίων μέτρων.