Σταύρος Τσακίρης: «Η σημερινή πραγματικότητα απαιτεί τη γύμνια της ειλικρίνειας»

Ένας από τους δασκάλους της σύγχρονης ελληνικής θεατρικής σκηνής αναμετράται με τον μύθο του Οιδίποδα, με τον Κώστα Καζάκο στον ρόλο του τραγικού ήρωα. Λίγο πριν από την Επίδαυρο ο Σταύρος Τσακίρης μας εξηγεί γιατί η ενασχόληση με τα μεγάλα κείμενα δεν τελειώνει ποτέ.

Δεν είναι η πρώτη φορά που καταπιάνεστε με τον «Οιδίποδα επί Κολωνώ». Τον έχετε παρουσιάσει ξανά στην Επίδαυρο, με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ στον ρόλο του τυφλού και εξόριστου πρώην βασιλιά της Θήβας. Τι είναι εκείνο που σας ώθησε να ασχοληθείτε με το έργο αυτό; Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα μέσα από αυτό το έργο;

Η ενασχόληση με τα μεγάλα κείμενα δεν τελειώνει ποτέ. Γενικά και ειδικά. Αισθάνομαι τυχερός που μου δίνεται η ευκαιρία να δοκιμαστώ σε μια καινούργια ανάγνωση αυτού του κειμένου και να παρουσιαστεί στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Είμαι ιδιαίτερα τυχερός για τη συνεργασία με τόσους σημαντικούς καλλιτέχνες – ηθοποιούς και συντελεστές. Τα προσωπικά στοιχήματα μέσα από τα έργα, εκτός από την αξία των έργων, τα υπαγορεύει και η εποχή. Νομίζω, διανύουμε μια σημαντική στιγμή μετάβασης σε μια καινούργια εποχή, κατά την οποία χαράσσονται οι ηθικές αξίες από την αρχή. Είναι επιβεβλημένο να συνομιλούμε μέσα από τα έργα μας με το κοινό. Χωρίς προτροπές ή ρητορικές κορόνες. Χαμηλόφωνα και με περίσκεψη. Το έργο του Σοφοκλή προσφέρεται για κάτι τέτοιο. Οι συλλογισμοί πάνω στην ανθρώπινη μοίρα θα μας δώσουν το μέτρο της ζωής κι έτσι ίσως γίνουμε πιο αισιόδοξοι και δημιουργικοί. Στον κόσμο των αριθμών θα αντιτάξουμε την ευφορία των αισθημάτων.

Προτιμήσατε την καινούργια μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη…

Ο Δημήτρης Δημητριάδης δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι τιμή μου που δέχτηκε την πρόσκλησή μου και αποδέχτηκε την πρόκληση να μεταφράσει τη σοφόκλεια τραγωδία παρά την ύπαρξη πολλών έγκυρων μεταφραστικών εγχειρημάτων από τις προηγούμενες γενιές. Το αποτέλεσμά του μου δημιουργεί δέος και μεγαλώνει την ευθύνη μας. Είναι τόσο ακριβές και ταυτόχρονα σύγχρονα ποιητικό.

Επί σκηνής γίνεται χρήση ελάχιστων αντικειμένων. Τι εξυπηρετεί αυτή η λιτότητα;

Δεν πρόκειται περί λιτότητας αλλά περί αναγκαιότητας. Κάτι που προκύπτει από την προσπάθεια που κάνουμε τα τελευταία χρόνια να συναντηθούμε με μια διαφορετική γλώσσα στη σκηνική πράξη, που δεν θα εξαρτιέται από τις «ψευδαισθήσεις» που δημιουργούν τα σκηνικά, ακόμη και τα υπαινικτικά ή τα σχολιαστικά. Η «θεατρική μαγεία» ίσως είναι πολυτέλεια στην εποχή μας και δεν εννοώ για λόγους οικονομίας, ούτε από έλλειψη γούστου. Η σημερινή σκληρή πραγματικότητα απαιτεί τη γύμνια της ειλικρίνειας. Το κείμενο και το αίσθημα του ηθοποιού είναι αρκετά.

«Ένας παλιός μύθος παρουσιασμένος από έναν θίασο σημερινών ανθρώπων, που προσπαθεί να τον φέρει σε ζωντανό διάλογο με το σήμερα». Πώς επιτυγχάνεται αυτός ο διάλογος και γιατί τον θεωρήσατε απαραίτητο;

Οι αρχαίοι μύθοι παρουσιαζόμενοι μέσα από την τραγωδία και την εποχή του Σοφοκλή ήταν τόσο «αρχαίοι» όσο και για την εποχή μας. Χρησιμοποιούνταν ως αισθητικές παραβολές, για να δώσουν απαντήσεις στην καθημερινότητα. Αυτό επιτύγχανε και τη συγκινησιακή συμμετοχή του κοινού. Αυτό προσπαθούμε κι εμείς μέσα από εκλεκτικές συγγένειες. Χωρίς να προδοθεί το θεατρικό είδος και η φόρμα του με αυθαίρετους συσχετισμούς ή αναγωγές, να λειτουργήσει άμεσα στον σημερινό θεατή, προκαλώντας αληθινή συγκίνηση.

Η μουσική του Μίνω Μάτσα έχει συνεχή παρουσία στο έργο. Πώς καταλήξατε σε αυτήν;

Μέσα από την ίδια αντίληψη ενός γόνιμου διαλόγου με το είδος της τραγωδίας. Ο αρχαίος ποιητής δεν έγραφε μόνο το κείμενο αλλά και τη μουσική, που αποτελούσε την προέκταση του κειμένου. Δεν ήταν μια απλή μουσική υπόκρουση. Προέκτεινε τη δράση. Η παρουσία του Μίνω, που είναι μόνιμος συνεργάτης και συνοδοιπόρος, εγγυάται για το αποτέλεσμα ενός τέτοιου εγχειρήματος, που δοκιμάζεται ίσως για πρώτη φορά.

Μιλήστε μας για τη συνεργασία σας με τον Κώστα Καζάκο…

Ο Καζάκος αυτή τη στιγμή είναι ίσως ο σημαντικότερος Έλληνας ηθοποιός αυτής της γενιάς. Πλούσιος σε γνώση και εμπειρίες. Με κυριαρχία στα εκφραστικά του μέσα και έγκυρο λόγο, που μπορεί να εκφράσει με σθένος την υψηλή ποίηση του Σοφοκλή. Είμαι ευτυχής που δέχτηκε αυτή την πρόσκληση και ευτυχής που τον απολαμβάνω σε κάθε πρόβα. Οι θεατές της Επιδαύρου θα παρακολουθήσουν μια σημαντική ερμηνεία.

O Δημήτρης Λιγνάδης επωμίζεται έναν ιδιαίτερο ρόλο, που «ενώνει» το σήμερα με τον μύθο. Πώς προέκυψε;

Δεν προέκυψε. Φτιάξαμε αυτόν τον ρόλο χρησιμοποιώντας τους ρόλους του Ξένου και του Αγγελιοφόρου και από μέρη του Χορού, για να δημιουργηθεί ένας δραματουργικός άξονας που θα έκανε αυτή την κρυπτική τραγωδία κατανοητή και «χρήσιμη» για το πλατύ κοινό.

Η τραγωδία αυτή του Σοφοκλή λειτουργεί και ως λοξή μερική αυτοβιογραφία. Ο Σοφοκλής έγραψε το κύκνειο άσμα του σε ηλικία 92 ετών και επέλεξε ως θέμα του το τέλος του διασημότερου ήρωά του. Στην πραγματικότητα, δηλαδή, έχουμε να κάνουμε με τραγωδία των γηρατειών: υπέργηρος ο ποιητής, γέρος ο Οιδίπους, γέρος ο Θησέας, γέρος ο Κρέων. Οι άνθρωποι φοβόμαστε τα γηρατειά, το τέλος. Ωστόσο, όταν εκείνο πλησιάζει, νομίζετε πως υπάρχει τρόπος να προετοιμαστούμε γι’ αυτό;

Μέσα από πνευματικές διαδικασίες και συνειδητοποίηση της ανθρώπινης μοίρας το μόνο συμπέρασμα που μένει είναι ότι η όποια αυτοβιογραφία είναι και βιογραφία των ανθρώπων. Ούτε φόβος ούτε τρόμος σε αναμονή του μόνου σημαντικού γεγονότος μετά τη γέννησή μας.

INFO

Οιδίπους επί Κολωνώ

Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης

Σκηνοθεσία: Σταύρος Σ. Τσακίρης

Επεξεργασία κειμένου: Σταύρος Σ. Τσακίρης - Δήμητρα Πετροπούλου

Σκηνικά: Κέννυ Μακ Λέλλαν

Κοστούμια: Θάλεια Ιστικοπούλου

Μουσική: Μίνως Μάτσας

Ξένος: Δημήτρης Λιγνάδης

Οιδίπους: Κώστας Καζάκος

Αντιγόνη: Κόρα Καρβούνη

Ισμήνη: Τζέννυ Κόλλια

Θησέας: Άρης Τρουπάκης

Κρέων: Δημήτρης Ήμελλος

Πολυνείκης: Δημήτρης Λάλος

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

7 και 8 Ιουλίου

Ώρα: 21:00