Κωνσταντίνος Μελάς: Η ελληνική οικονομία φαίνεται να έχει εξέλθει από τη φάση στασιμότητας

«Σχετική αλλαγή» στο μείγμα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής εκτιμά ο καθηγητής Οικονομικών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κωνσταντίνος Μελάς ότι σηματοδοτεί το προσχέδιο του προϋπολογισμού που κατέθεσε η κυβέρνηση.

Κατ’ αρχάς, τι θεωρείτε ότι σηματοδοτεί το προσχέδιο του προϋπολογισμού για την οικονομική πολιτική που προτίθεται να ακολουθήσει η κυβέρνηση;

Σηματοδοτεί σχετική αλλαγή στο μέχρι τώρα μείγμα της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής, δίνοντας προτεραιότητα στη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Επίσης, μετά από πολλά έτη, γίνεται η παραδοχή ότι για το 2019-2020 (αλλά και γενικότερα) η εγχώρια ζήτηση είναι ο κινητήριος μοχλός της ελληνικής οικονομίας. Ειδικά η ιδιωτική κατανάλωση. Το αν θα ακολουθήσουν οι επενδύσεις –όπως αναφέρει το προσχέδιο– αποτελεί ένα στοίχημα, αλλά κατά την άποψή μου είναι αρκετά δύσκολο να επιβεβαιωθεί μακροχρονίως, χωρίς την ουσιαστική αύξηση της αγοράς κατοικίας και άλλων κατασκευών.

Το ΥΠΟΙΚ διαβεβαιώνει ότι θα υλοποιήσει όλες τις ελαφρύνσεις για τις οποίες έχει δεσμευτεί. Νομίζετε ότι αυτό αποτυπώνεται στο προσχέδιο;

Αποτυπώνονται οι βασικές προεκλογικές ελαφρύνσεις, ύψους 1,2 δισ. ευρώ. Όμως επανεξετάζονται κάποιες από τις προεκλογικές εξαγγελίες του επόμενου έτους, καθώς το κόστος τους θα ξεπερνούσε κατά πολύ τον δημοσιονομικό χώρο του 2020, και μάλιστα στη σκιά των αποφάσεων του ΣτΕ για το ασφαλιστικό.
Συγκεκριμένα:
• Στο προσχέδιο του προϋπολογισμού δεν γίνεται αναφορά στο ύψος της προσαύξησης του αφορολόγητου ορίου για τα παιδιά. Η κυβέρνηση είχε εξαγγείλει ότι το αφορολόγητο όριο θα προσαυξάνεται κατά 1.000 ευρώ για κάθε παιδί. Δηλαδή, τα 8.636 ευρώ όπου ανέρχεται το αφορολόγητο για τον άγαμο θα έπρεπε να φτάσουν στα 9.636 ευρώ για τις οικογένειες με ένα παιδί. Αυτό μεταφράζεται σε έκπτωση φόρου 867 ευρώ. Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν, θα αλλάξει ο τρόπος υπολογισμού της έκπτωσης, προκειμένου να περιοριστεί το κόστος στον προϋπολογισμό.
• Στο προσχέδιο αναφέρεται η μείωση του πρώτου φορολογικού συντελεστή από το 22% στο 9%. Αφήνεται έτσι ανοιχτό το ενδεχόμενο οι υπόλοιποι συντελεστές και τα κλιμάκια είτε να παραμείνουν στα ίδια επίπεδα είτε να τροποποιηθούν. Επίσης, ακόμα δεν έχει γίνει γνωστό από ποιο ποσό εισοδήματος και πάνω θα αρχίσει να μειώνεται η έκπτωση φόρου.
• Ακόμη, το προσχέδιο του προϋπολογισμού δεν υπεισέρχεται σε λεπτομέρειες για την έκπτωση των δαπανών για αναβαθμίσεις κτιρίων.
• Ανοιχτό παραμένει και το ζήτημα της αναστολής του ΦΠΑ στην οικοδομή. Αρχικά είχε εξεταστεί να εξαιρεθούν από τον ΦΠΑ όλα τα αδιάθετα ακίνητα με οικοδομική άδεια από το 2006 και μετά. Φαίνεται όμως ότι υπήρξε αντίδραση από την Κομισιόν. Πλέον εξετάζεται να ισχύσει μόνο για τα ακίνητα με άδεια οικοδομής από το 2020.
• Η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί προεκλογικά για την αύξηση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στο 1 δισ. ευρώ. Σήμερα είναι 850 εκατ. ευρώ, αλλά στον προϋπολογισμό δεν υπάρχει πρόβλεψη για αύξηση του ποσού κατά 150 εκατ. ευρώ.

Από την άλλη, τι γίνεται με το ζήτημα του αφορολόγητου; Μειώνεται, όπως ισχυρίζεται η αντιπολίτευση, ή παραμένει το ίδιο;

Με βάση την προηγούμενη απάντηση, θα πρέπει να περιμένουμε τις τελικές αποφάσεις της κυβέρνησης που θα ενταχθούν στον προϋπολογισμό.

Πόσο πιθανό θεωρείτε το σενάριο για ανάπτυξη 2,8% και αύξηση των δημοσίων εσόδων;

Οι ρυθμοί μεταβολής του ΑΕΠ που αφορούν στο 2020, 2,8%, είναι πολύ πιο αισιόδοξοι σε σχέση με τις αντίστοιχες προβλέψεις που έχουν δημοσιοποιήσει διεθνείς οργανισμοί (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο), όπου ο μέγιστος ρυθμός εκτιμάται στο 2,2%. Επίσης, η εκτίμηση του υπουργείου Οικονομικών για το 2020 βασίζεται στο ότι ο ρυθμός μεγέθυνσης για το 2019 θα κλείσει στο 2,0%, κάτι που δεν είναι, με τα σημερινά στοιχεία, βέβαιο. Μάλιστα, πιο πιθανό θεωρείται να ανέλθει στο 1,8%. Η μεγάλη αβεβαιότητα συνίσταται στο κατά πόσο θα επιβεβαιωθεί ο ρυθμός αύξησης των επενδύσεων, 13,4%.

Η κυβέρνηση περιλαμβάνει στο προσχέδιο του προϋπολογισμού μέτρα καταπολέμησης της φοροδιαφυγής. Πόσο υλοποιήσιμα τα θεωρείτε;

Στο προσχέδιο αναφέρονται τρία μέτρα για: (α) την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και διεύρυνση της φορολογικής βάσης με προώθηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών, ύψους 642 εκατ. ευρώ, (β) αύξηση εσόδων και νέες μορφές ελέγχου Airbnb, ύψους 60 εκατ. ευρώ, (γ) εξορθολογισμό του συστήματος προσδιορισμού αξίας ακινήτων, ύψους 142 εκατ. ευρώ και (δ) επιτάχυνση επίλυσης φορολογικών διαφορών που εκκρεμούν στα δικαστήρια, ύψους 50 εκατ. ευρώ. Νομίζω ότι το σημείο (α) παρουσιάζει τις μεγαλύτερες πιθανότητες να αποκλίνει από τον στόχο. Επίσης, τα σημεία (β) και (δ) έχουν κι αυτά πολλές δυσκολίες πλήρους υλοποίησης. Θεωρώ ότι το σημείο (γ) μπορεί να υλοποιηθεί.

Το 2020 θα είναι το δεύτερο «μεταμνημονιακό» έτος για την Ελλάδα. Διαπιστώνετε ότι το «τέλος των μνημονίων» αντικατοπτρίζεται στην πορεία της οικονομίας;

Νομίζω ότι η πορεία της οικονομίας και μετά τα μνημόνια ακολουθεί σχεδόν κατά γράμμα το μονοπάτι που είχε χαραχτεί από τις μνημονιακές πολιτικές. Φτάνει κανείς να μελετήσει τα μεσοπρόθεσμα προγράμματα της ελληνικής οικονομίας.

Από την άλλη, τα πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 3,5% του ΑΕΠ διατηρούνται ως στόχος και για το 2020. Γιατί οι δανειστές δείχνουν τόσο άκαμπτοι σε αυτό το ζήτημα;

Τα πρωτογενή πλεονάσματα συνδέονται με τη μέχρι τώρα επιλεγείσα διαχείριση του δημοσίου χρέους. Επομένως, οποιαδήποτε αλλαγή στα πρωτογενή πλεονάσματα συνεπάγεται αλλαγή και στη διαχείριση του δημοσίου χρέους. Κάτι που προφανώς απαιτεί νέες συζητήσεις και αποφάσεις σε επίπεδο κυβερνήσεων. Επίσης, τα πρωτογενή πλεονάσματα ύψους 3,5% καλύπτουν σήμερα το κόστος εξυπηρέτησης του δημοσίου χρέους (τόκοι) και επομένως δεν αυξάνουν από αυτό το κανάλι τον αριθμητή του λόγου ΔΧ/ΑΕΠ. Αν η μείωση του κόστους δανεισμού συνεχιστεί έτσι ώστε το κόστος να πέσει αισθητά από το 3,5%, θα αποτελεί ένα καλό επιχείρημα.

Συνολικά, κατά την άποψή σας, ποιες είναι οι προοπτικές της ελληνικής οικονομίας;

Η ελληνική οικονομία φαίνεται να έχει εξέλθει από τη φάση στασιμότητας στην οποία βρισκόταν τα τελευταία έτη, με τον ρυθμό μεγέθυνσης του πραγματικού ΑΕΠ να είναι πλέον σταθερά θετικός. Η συνολική δυναμική της μεγέθυνσης, όμως, δεν είναι τέτοια ώστε μεσοπρόθεσμα να βρίσκεται σε ένα βιώσιμο μονοπάτι. Η κατάσταση του ιδιωτικού τομέα εξακολουθεί να είναι εύθραυστη και να κινείται ακόμη σε καθεστώς αβεβαιότητας. Παράλληλα, εξακολουθούν να απουσιάζουν οι ενδογενείς μηχανισμοί δημιουργίας εισοδημάτων και ροών ρευστότητας που θα έκαναν τη θετική δυναμική εμφανώς διατηρήσιμη. Αυτό γίνεται εμφανές στη χαρακτηριστική υστέρηση των επενδύσεων.