Ψηφιακή χαρτογραφία στην εκπαίδευση
Μια εικόνα χίλιες λέξεις – ένας χάρτης χίλιες εικόνες. Η ψηφιακή χαρτογραφία και τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών GIS δεν αφορούν μόνον ειδικούς επιστήμονες, μπορούν να ενσωματωθούν με τρόπο ιδιαίτερα διασκεδαστικό σε όλες τις βαθμίδες και σχεδόν σε όλα τα πεδία της εκπαίδευσης, κάνοντας τη γνώση πιο εύληπτη και πιο ελκυστική.
Στη δική μας, ασπρόμαυρη εποχή η γενιά μας συμφιλιώθηκε γρήγορα με τον «Πολιτικό Χάρτη της Ελλάδος», όπως τον βλέπαμε κρεμασμένο δίπλα στον βλοσυρό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, πάνω στον τοίχο της πρώτης τάξης του δημοτικού. Η αλήθεια είναι ότι έκτοτε η χαρτογραφική αντίληψη για τους περισσότερους από εμάς δεν καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα. Σήμερα, όμως, σε ένα περιβάλλον όπου η τεχνολογία κάνει σβέλτα και επιδέξια άλματα προς το μέλλον, η ψηφιακή γεωγραφία έχει εντελώς διαφορετική και πολύ μεγαλύτερη αξία απ’ ό,τι παλιότερα. Τόσο για τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά.
Από τη στιγμή που το παιδί ανοίξει στο κινητό τους google χάρτες, έχει ήδη κάνει τα πρώτα του βήματα στο GIS, καθώς αυτό που απλώνεται στην οθόνη είναι ο ψηφιακός χάρτης της περιοχής του. «Ψηφιακός» θα πει ζωντανός, διαδραστικός, που μπορείς δηλαδή να ζουμάρεις, να πανάρεις, να κάνεις ταπ για να μάθεις πληροφορίες ή να καταγράψεις τις δικές σου. «Ψηφιακός χάρτης», όμως, θα πει Geographic Information System, αυτό που λέμε Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών ή απλά GIS.
Τα σημερινά παιδιά θα πάρουν τις αποφάσεις του αύριο. Είναι η γενιά που θα κατακτήσει τον «γεωγραφικό αλφαβητισμό», την ικανότητα δηλαδή της γεωγραφικής κατανόησης και συλλογιστικής για τη λήψη αποφάσεων, ένα συστατικό προσωπικής και επιστημονικής ολοκλήρωσης. Αλλά και μια κρίσιμη ικανότητα για την αξιοποίηση της ποσοτικά άπειρης πληροφορίας που συλλέγεται καθημερινά και χρειάζεται ορθή κρίση για την αξιοποίησή της με στόχο την αντιμετώπιση των περίπλοκων προβλημάτων σε τοπική ή παγκόσμια κλίμακα.
Αν σήμερα το κλειδί για την εκπαίδευση είναι το STEM –δηλαδή επιστήμη, τεχνολογία, μηχανική και μαθηματικά–, τότε το Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών είναι ένα εργαστήριο όπου ανακατεύονται αρμονικά αυτά τα τέσσερα θεμελιώδη συστατικά. Όμως δεν αφορά μόνο τις θετικές επιστήμες. Στα σχολεία του αύριο τα παιδιά διδάσκονται Ιστορία πάνω σε διαδραστικούς χάρτες, από τους Περσικούς Πολέμους και την εκστρατεία του Μεγαλέξανδρου μέχρι το Χάνι της Γραβιάς, όλα αποκτούν υπόσταση όταν τα βλέπουμε στη θέση τους, στον χρόνο τους, συνδυασμένα και εντέλει «ψηφιακά».
Παλιότερα υπήρχε ο μύθος ότι το GIS είναι εργαλείο για ειδικούς επιστήμονες. Σήμερα το GIS θεωρείται εργαλείο για την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, της δημιουργικότητας και των δεξιοτήτων.
Τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών μπορούν να κλιμακώνονται και να πλάθονται με τρόπο που να προσαρμόζονται σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης και ηλικίας και να απαντούν σε ανάγκες και προβλήματα ανάλογα με τον χρήστη. Τα παιδιά του δημοτικού μπορούν σε μικρές ή μεγάλες ομάδες να δημιουργούν με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού μια αναπαράσταση του μικρόκοσμου της γειτονιάς τους, να συλλέγουν τα σημεία της γειτονιάς τους που τα ενδιαφέρουν, ποιο πεζοδρόμιο είναι χαλασμένο, πού υπάρχει παιδική χαρά, πόσο κοντά είναι το γήπεδο μπάσκετ και ποια είναι η ασφαλέστερη διαδρομή για ποδήλατο…
Τα μεγαλύτερα παιδιά της μέσης εκπαίδευσης μπορούν να επεξεργαστούν έναν δυναμικό, διαδραστικό χάρτη με προσαρμοσμένο περιεχόμενο που μπορούν να βρουν στα ανοιχτά κρατικά δεδομένα και στην Ελληνική Στατιστική Αρχή, για να κατασκευάσουν χάρτες και εντυπωσιακές παρουσιάσεις, αναπτύσσοντας έτσι τις δικές τους, ιδιαίτερες δεξιότητες για το μέλλον.
Τα σημερινά παιδιά που καταπιάνονται νωρίς με τον συναρπαστικό κόσμο της ψηφιακής χαρτογραφίας ικανοποιούν την έμφυτη περιέργειά τους, κατανοούν τον κόσμο στον οποίο θα ζήσουν και καλλιεργούν την ικανότητα του να λύνουν προβλήματα. Μέσα στον απέραντο κόσμο των πληροφοριών όπου εκτίθενται καθημερινά, μαθαίνουν να τις αξιολογούν ταχύτερα και να ξεχωρίζουν τις σημαντικές από τις αδιάφορες.
Ανθρώπινες πόλεις θα αποκτούμε όλο και περισσότερο, όσο τα παιδιά προβληματίζονται για το άμεσο και το ευρύτερο περιβάλλον τους, για τις πολιτικές που ακολουθούνται και για την αποτελεσματικότητα του σχεδιασμού (ή την έλλειψή του). Δίκαιες πόλεις θα αποκτούμε όσο κάνουμε τολμηρά άλματα προς το μέλλον.
