Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη για ελληνική «απογείωση» - Free Sunday
Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη για ελληνική «απογείωση»
Γαλλία, Γερμανία, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δίνουν νέα δυναμική στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση

Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη για ελληνική «απογείωση»

Η γαλλογερμανική πρόταση για τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας και η σχετική πρωτοβουλία που πήρε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βάζουν την Ε.Ε. σε μια νέα εποχή.

Σταματάει η στείρα αντιπαράθεση γύρω από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό που εξελίσσεται από το 2018, βγαίνουμε από μια περίοδο βρετανικού τύπου ευρωσκεπτικισμού χωρίς τους Βρετανούς, περιορίζεται η αντίθεση Βορρά-Νότου και μπαίνουν τα θεμέλια για δυναμική ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας με περισσότερη Ευρώπη από το 2021.

Η Ελλάδα είναι από τους μεγάλους κερδισμένους αυτών των εξελίξεων. Βασικές θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης για την ανάπτυξη της Ε.Ε. υιοθετούνται, ενώ εξασφαλίζεται πλήρως η χρηματοδότηση της ανάκαμψης και στη συνέχεια της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας από το 2021 και πέρα.

 

Τι άλλαξε

Της εντυπωσιακής πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προηγήθηκε η διατύπωση της κοινής γαλλογερμανικής πρότασης για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Οι περισσότεροι αναλυτές περίμεναν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα περιόριζε τα ποσά της δωρεάν οικονομικής ενίσχυσης που προβλέπει η γαλλογερμανική πρόταση για να ικανοποιήσει τους ενδοιασμούς χωρών που θεωρούν ότι δεν πρέπει να αυξηθούν τα κοινά οικονομικά βάρη στην Ε.Ε.. Αντί γι’ αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έφυγε μπροστά. Η πρότασή της βασίζεται στις δωρεάν ενισχύσεις των 500 δισ. ευρώ που προτείνουν Γαλλία και Γερμανία και προσθέτει 250 δισ. ευρώ σε δάνεια που θα στηρίξουν ιδίως τον ιδιωτικό τομέα.

Το ερώτημα είναι γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έφυγε μπροστά, ενώ οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούσαν ότι θα έπαιζε άμυνα.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Φον ντερ Λάιεν, πέρασε μια δύσκολη περίοδο προσαρμογής στο σύνθετο σύστημα των Βρυξελλών και τώρα δείχνει αποφασισμένη να επιβάλει τους όρους της στη διαχείριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και στις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει.

Τα νέα από το μέτωπο της οικονομίας δεν είναι ενθαρρυντικά, εφόσον το ένα αρνητικό σενάριο διαδέχεται το άλλο. Η εαρινή έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τονίζει ότι η σημερινή κρίση είναι πολύ πιο μεγάλη και πιο σύνθετη από αυτήν που αντιμετώπισε η Ευρωζώνη μετά τη διεθνή χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009.

Υπογραμμίζει επίσης ότι οι χώρες η οικονομία των οποίων θα πληγεί περισσότερο είναι η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία. Η Ιταλία είναι η τρίτη σε μέγεθος οικονομία της Ευρωζώνης και η Ισπανία η τέταρτη σε μέγεθος οικονομία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε –πολύ σωστά– ότι η ανεξέλεγκτη πτώση οικονομιών όπως της Ιταλίας και της Ισπανίας μπορεί να δημιουργήσει ανυπέρβλητα προβλήματα στην Ευρωζώνη.

Την επιχειρηματολογία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ενισχύει με τις εκτιμήσεις της η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία προειδοποιεί, σε κάθε ευκαιρία, ότι η Ευρωζώνη πηγαίνει σε μια νέα κρίση υπερχρέωσης και πως μπορεί να αμφισβητηθεί έντονα η βιωσιμότητα του ιταλικού και του ελληνικού χρέους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη σταθερότητα της Ευρωζώνης.

Η επικεφαλής της ΕΚΤ, Λαγκάρντ, υποστηρίζει ότι το «καλό» σενάριο σε ό,τι αφορά τις διαστάσεις της κρίσης έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις, με αποτέλεσμα να πηγαίνουμε για μια ύφεση στην Ευρωζώνη το 2020 με ποσοστά πτώσης του ΑΕΠ από το 8% έως το 12%.

Σε ένα ιδιαίτερα αρνητικό οικονομικό πλαίσιο που έχει διαμορφωθεί, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να κινηθεί δυναμικά για να προλάβει τα χειρότερα, τη μετατροπή της μεγάλης ύφεσης που προκαλεί η πανδημία σε μια νέα υπαρξιακή κρίση της Ε.Ε.

Η εκτίμηση της Φον ντερ Λάιεν και των συνεργατών της είναι ότι οι αντιρρήσεις της Ολλανδίας, της Αυστρίας, της Δανίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας στην πρωτοβουλία που παίρνει θα ξεπεραστούν κυρίως από την πίεση της Γερμανίας και της Γαλλίας. Η Φον ντερ Λάιεν ρισκάρει, αλλά με τις πιθανότητες να είναι με το μέρος της.

Όπως τόνισα σε παρέμβασή μου στην πολιτική ομάδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, πρέπει να στηρίξουμε αποφασιστικά τη γαλλογερμανική πρόταση και την προσπάθεια αύξησης, με διάφορους τρόπους, του ευρωπροϋπολογισμού, γιατί η ανάκαμψη δεν θα είναι τόσο γρήγορη όσο εκτιμούσαμε στην αρχή. Ήδη πολλοί αναλυτές περνάνε από το σχήμα V στο σχήμα U σε ό,τι αφορά την πορεία της οικονομίας.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που θα καθυστερήσουν τις θετικές εξελίξεις. Οι καταναλωτές είναι σε κατάσταση σοκ, ανησυχούν για το οικονομικό τους μέλλον, γι’ αυτό και παρατηρούμε αύξηση της αποταμίευσης των νοικοκυριών παρά τη μείωση του εισοδήματός τους.

Πολλοί επιστήμονες προβλέπουν δεύτερο κύμα κορονοϊού, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται ο προγραμματισμός και να ενισχύονται οι δισταγμοί των υποψήφιων επενδυτών.

Σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, που ενδιαφέρει ιδιαίτερα την Ελλάδα, τα σενάρια των απωλειών του 2020 πηγαίνουν από δύο έως πέντε χρόνια.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών, έχουμε μπροστά μας αρκετές δυσκολίες για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, ενώ η νέα αύξηση του δημόσιου χρέους θα οδηγήσει σε δημοσιονομικούς περιορισμούς τα επόμενα χρόνια.

Η εξέλιξη της πανδημίας είναι διαφορετική από χώρα σε χώρα. Αλλού βρίσκεται σε έξαρση και αλλού σε ύφεση. Αυτό δυσκολεύει τον οικονομικό συντονισμό. Η στενή συνεργασία Ε.Ε.-ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης φαίνεται να ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Εκδηλώνονται σοβαρές εντάσεις στο διεθνές οικονομικό και εμπορικό σύστημα, κυρίως μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι εύκολη η συνεργασία Ε.Ε.-Κίνας.

Η διαπίστωση ότι η ανάκαμψη δεν θα έρθει τόσο γρήγορα όσο ελπίζαμε αρχικά κάνει ακόμη πιο αναγκαίες παρεμβάσεις σαν αυτές της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

 

Η υπέρβαση

Η πρωτοβουλία της Φον ντερ Λάιεν στηρίζεται σε μια διπλή υπέρβαση.

Παρακάμπτει, στο μέτρο του δυνατού, τη στείρα αντιπαράθεση για το ύψος του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού την περίοδο 2021-2027 και εξασφαλίζει αύξηση των δαπανών χωρίς άμεση αύξηση των εσόδων στη βάση της συνεισφοράς των κρατών-μελών.

Ουσιαστικά ζητεί άδεια να αυξήσει προσωρινά την οροφή των δαπανών και να τις χρηματοδοτήσει μέσω δανεισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις διεθνείς αγορές. Τα δάνεια, ύψους πολλών εκατοντάδων δισ. ευρώ, θα εξυπηρετηθούν σε βάθος χρόνου, αφού προηγηθεί η αύξηση των ιδίων πόρων της Ε.Ε.

Η συζήτηση για την αύξηση των ιδίων πόρων της Ε.Ε. συμπληρώνει 25ετία χωρίς να έχει καταλήξει σε συμφωνία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκέφτεται να επιβάλει φορολογία στην κατανάλωση μη ανακυκλώσιμων πλαστικών μιας χρήσης, στα κέρδη ή στον κύκλο εργασιών των πολυεθνικών της ψηφιακής οικονομίας και στις εισαγωγές από τρίτες χώρες προϊόντων που είναι εκτός προδιαγραφών πράσινης μετάβασης σε σχέση με την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου.

Όλες αυτές οι προτάσεις έχουν διατυπωθεί εδώ και καιρό και η εφαρμογή τους προσκρούει σε αντιρρήσεις των άμεσα ενδιαφερόμενων. Είναι βέβαιο ότι ενδεχόμενη φορολογία των ψηφιακών κολοσσών θα προκαλέσει δυναμική αντίδραση των ΗΠΑ, ενώ η επιβολή δασμών σε προϊόντα που επιβαρύνουν το περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει ένα είδος εμπορικού πολέμου.

Επομένως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν προτείνει ολοκληρωμένη λύση, αλλά αλλάζει με εντυπωσιακό τρόπο τη δυναμική. Πρώτα αυξάνει τη χρηματοδότηση και τις δαπάνες και στη συνέχεια αναζητεί τους αναγκαίους πρόσθετους πόρους για την εκπλήρωση των τοκοχρεολυτικών υποχρεώσεων που θα δημιουργήσει.

Γαλλία, Γερμανία και Ευρωπαϊκή Επιτροπή αλλάζουν τους κανόνες του ευρωπαϊκού παιχνιδιού.

Πρώτον, δίνουν το προνόμιο στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να βγει στις διεθνείς αγορές για να δανειστεί.

Δεύτερον, δημιουργείται ένα είδος αμοιβαιοποίησης του χρέους, εφόσον θα δανειστούν οι «27» όλοι μαζί μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να καλυφθούν κυρίως οι ανάγκες κρατών-μελών με μεγάλα οικονομικά προβλήματα.

Τρίτον, σπάνε τα ταμπού της διατήρησης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα και της μη αύξησης των επιχορηγήσεων παρά τις διαστάσεις της οικονομικής κρίσης που προκαλεί η πανδημία.

 

Η θετική διπλωματία

Οι αποφάσεις της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελούν θρίαμβο της θετικής οικονομικής διπλωματίας που εφαρμόζει ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης.

Σε αντίθεση με την προηγούμενη κρίση, η Ελλάδα δεν είναι απομονωμένη ούτε δίνει μάχη οπισθοφυλακής για να αποφύγει την αναγκαία προσαρμογή με τους κανόνες της Ευρωζώνης.

Η σημερινή κρίση είναι συμμετρική, με την έννοια ότι θίγει όλες χωρίς εξαίρεση τις ευρωπαϊκές οικονομίες και δεν περιορίζεται στην οικονομία αδύναμων κρίκων της Ευρωζώνης, όπως ήταν η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία στην προηγούμενη κρίση. Αυτό έχει τεράστια σημασία, γιατί δίνει σε χώρες όπως η Ελλάδα τη δυνατότητα να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κοινού πλαισίου για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Με τον Μητσοτάκη στην πρωθυπουργία ο ρόλος της Ελλάδας έγινε πρωταγωνιστικός, γιατί εφάρμοσε, στο ανώτατο επίπεδο, θετική διπλωματία. Δεν είχαμε τις αντιρρήσεις και τις επιφυλάξεις του παρελθόντος, αλλά θετικές παρεμβάσεις που δημιούργησαν το κατάλληλο κλίμα. Η αξιοπιστία του Μητσοτάκη ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο εξαιτίας της αποτελεσματικής του αντίδρασης στην προσπάθεια Ερντογάν να προκαλέσει, με ανεξέλεγκτες προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές, νέα κρίση τύπου 2015-2016 σε βάρος της Ελλάδας και της Ε.Ε. Οι εντυπωσιακά καλές επιδόσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη στην αντιμετώπιση της πανδημίας ενίσχυσαν κι αυτές το διπλωματικό κεφάλαιο της Ελλάδας στην Ε.Ε.

Η ευρωπαϊκή διαδικασία είναι εξαιρετικά σύνθετη, γιατί συμμετέχουν σε αυτήν πάρα πολλοί. Εκτιμάται ιδιαίτερα η μέθοδος Μητσοτάκη, η οποία στηρίζεται στη θετική προσέγγιση, στη συνεννόηση και στους αναγκαίους συμβιβασμούς για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων, γιατί καταλήγει στις περισσότερες περιπτώσεις σε καταστάσεις όπου όλοι είναι κερδισμένοι.

Η θετική προσέγγιση Μητσοτάκη γίνεται ιδιαίτερα αποτελεσματική εξαιτίας της πολύ καλής πολιτικής του δικτύωσης. Θεωρείται από τους «αστέρες» του ΕΛΚ, έχει στενές σχέσεις με τον Βέμπερ του ΕΛΚ και καλές σχέσεις με τη Μέρκελ, συνεννοείται άριστα στα περισσότερα θέματα με τον Μακρόν και χαίρει εκτίμησης στον χώρο της ευρύτερης ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς και της κεντροαριστεράς.

Έχουμε να κάνουμε με δραστική αλλαγή της μεθόδου και ενίσχυσης των δυνατοτήτων μας σε σχέση με το παρελθόν, το οποίο χαρακτηριζόταν από στείρες αμφισβητήσεις, συνεχείς διαφοροποιήσεις, αντιρρήσεις και πλήθος διεθνοπολιτικών φαντασιώσεων.

Τα αποτελέσματα της θετικής διπλωματίας είναι εντυπωσιακά. Τα ελληνικά ομόλογα εντάχθηκαν αυτή τη φορά στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ παρά το γεγονός ότι δεν έχουν επενδυτική βαθμίδα. Με αυτόν τον τρόπο απαλλαγήκαμε από τη δικτατορία των διεθνών οίκων αξιολόγησης. Η υποβάθμιση της προοπτικής της ελληνικής οικονομίας από τους αξιολογητές τους δεν οδηγεί αυτή τη φορά σε απομόνωση από τις αγορές και σε αναγκαστικά μνημόνια.

Σε αντίθεση με την προηγούμενη κρίση, το ελληνικό Δημόσιο διατηρεί τη δυνατότητα να καλύπτει τις ανάγκες χρηματοδότησής του στις διεθνείς αγορές και με εξαιρετικά ικανοποιητικό επιτόκιο.

Η Ελλάδα μπορεί να συμμετάσχει και σε όλα τα δανειακά προγράμματα της Ε.Ε., ύψους 520 δισ. ευρώ, για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας. Πρόκειται για δανεισμό με προνομιακούς όρους που μας δίνει τη δυνατότητα να ενισχύσουμε, αυτή τη δύσκολη περίοδο, τους εργαζόμενους, τη ρευστότητα των επιχειρήσεων, και να χρηματοδοτήσουμε την αντιμετώπιση των άμεσων ή έμμεσων συνεπειών του κορονοϊού. Σε αυτού του είδους τις χρηματοδοτήσεις μπορεί να ενταχθεί και η ενίσχυση του ΕΣΥ, που κέρδισε διεθνώς τις εντυπώσεις με τις επιδόσεις του στη διάρκεια της πανδημίας.

Αυτή τη φορά η Ελλάδα πρωταγωνιστεί στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πλαισίου για την αντιμετώπιση της κρίσης.

Με τη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, με βάση τις προδιαγραφές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, φτάνουμε στη δικαίωση βασικών ελληνικών θέσεων, όπως είναι η έμφαση στη δωρεάν οικονομική ενίσχυση σε βάρος της δανειοδότησης με προνομιακούς όρους και η αμοιβαιοποίηση του χρέους.

 

Το «πακέτο»

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει επιχορηγήσεις 500 δισ. ευρώ και δάνεια 250 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Στην Ελλάδα αναλογούν –με βάση τις πρώτες εκτιμήσεις της Επιτροπής– 32 δισ. ευρώ, από τα οποία 22,5 δισ. σε επιχορηγήσεις και 9,5 δισ. δάνεια.

Σε απόλυτους αριθμούς, η Ελλάδα θα πάρει τα περισσότερα χρήματα μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωζώνης μετά την Ιταλία, την Ισπανία και τη Γαλλία.

Τα χρήματα του Ταμείου Ανάκαμψης είναι επιπλέον των κονδυλίων του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027, από το οποίο η Ελλάδα διεκδικεί περίπου 19 δισ. ευρώ από τα ταμεία συνοχής και 16 δισ. ευρώ για τον αγροτικό τομέα.

Στα παραπάνω μπορούμε να προσθέσουμε δάνεια με προνομιακούς όρους από το πρόγραμμα SURE (100 δισ. ευρώ για την απασχόληση), δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (200 δισ. ευρώ για στήριξη επιχειρήσεων) και δάνεια συνολικού ύψους 240 δισ. ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) για την αντιμετώπιση των άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων του κορονοϊού.

Από το δανειακό πρόγραμμα των 540 δισ. για την Ε.Ε. των «27» η Ελλάδα μπορεί να εξασφαλίσει σημαντική χρηματοδότηση, ιδιαίτερα αν ξεπεραστούν οι ενδοιασμοί για προσφυγή στον ESM για δανεισμό μέχρι 2% του ΑΕΠ.

Στελέχη της αντιπολίτευσης θεωρούν ότι αυτού του είδους ο οργανισμός μπορεί να οδηγήσει σε νέο μνημόνιο, στην πραγματικότητα όμως ο βαθμός εποπτείας της ελληνικής οικονομίας θα παραμείνει ο ίδιος. Το σημαντικό «πακέτο» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συνδέεται με το ευρωπαϊκό εξάμηνο, τον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής για να μην υπάρξουν μεγάλες αποκλίσεις από τους στόχους, ενώ η εκταμίευση των επιχορηγήσεων περνάει υποχρεωτικά από την υποβολή τεκμηριωμένων προτάσεων και την αξιολόγησή τους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Πρόσθετες δυνατότητες χρηματοδότησης εξασφαλίζει στην ελληνική οικονομία η ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.

Σε ό,τι αφορά το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, οι χρηματοδοτήσεις προς τα κράτη-μέλη θα γίνουν στη βάση τριών πυλώνων που προσδιόρισε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Ο πρώτος πυλώνας, που είναι και ο σημαντικότερος, προβλέπει νέο Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ο οποίος θα εξασφαλίσει χρηματοδότηση έως 560 δισ. για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις, δίνοντας προτεραιότητα στην πράσινη μετάβαση, στην ψηφιακή οικονομία και στην ενίσχυση, μέσω μεταρρυθμίσεων, της ανθεκτικότητας των κρατών-μελών.

Μέχρι το 2022 θα δοθούν 55 δισ. επιπλέον για την ενίσχυση των προγραμμάτων συνοχής και 40 δισ. για την ενίσχυση του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης προς την Κλιματική Ουδετερότητα, για το οποίο δεν είχε προβλεφθεί επαρκής χρηματοδότηση.

Ο δεύτερος πυλώνας δίνει προτεραιότητα στην επανεκκίνηση της οικονομίας μέσω της διευκόλυνσης των ιδιωτικών επενδύσεων. Νέο στοιχείο είναι ένα χρηματοδοτικό μέσο φερεγγυότητας για την ενίσχυση της ρευστότητας και των κεφαλαίων υγιών επιχειρήσεων που βρίσκονται σε δύσκολη θέση εξαιτίας της πανδημίας. Το νέο μέσο στήριξης της φερεγγυότητας θα απορροφήσει 31 δισ., 15,3 δισ. θα δοθούν για το InvestEU, το οποίο αποτελεί συνέχεια του «πακέτου» Γιούνκερ, και 15 δισ. στο πλαίσιο ενός Μηχανισμού Στρατηγικών Επενδύσεων με στόχο την προσέλκυση επενδύσεων 150 δισ. για την ενίσχυση τομέων στρατηγικής σημασίας.

Τέλος, ο τρίτος πυλώνας θα στηρίξει με 94,4 δισ. το πρόγραμμα «Ορίζων» με έμφαση στην έρευνα στον τομέα της υγείας, στην πράσινη μετάβαση και στην ψηφιακή οικονομία.

Δίνονται για πρώτη φορά και 9,4 δισ. για το νέο πρόγραμμα EU4health, με στόχο την ενίσχυση της υγειονομικής ασφάλειας και της συνεργασίας ενόψει μελλοντικών κρίσεων.

 

Το δύσκολο δωδεκάμηνο

Με τις κινήσεις που έχουν γίνει, έχει προετοιμαστεί η χρηματοδότηση της δυναμικής ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας στη διάρκεια των επόμενων χρόνων.

Οι πρώτες χρηματοδοτήσεις θα γίνουν εντός του 2020, αλλά η πλήρης λειτουργία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης θα ξεκινήσει το 2021. Όπως προέβλεψε η καγκελάριος Μέρκελ, έχουμε μπροστά μας δύσκολες διαπραγματεύσεις που δεν θα ολοκληρωθούν στο επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και θα συνεχιστούν κατά τη διάρκεια της γερμανικής προεδρίας του Συμβουλίου, το δεύτερο εξάμηνο του 2020.

Ελπίζεται ότι μέσα στο φθινόπωρο θα υπάρξει έγκριση από τα εθνικά Κοινοβούλια, για να πάμε στη συνέχεια στην τελική έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Όπως είπε η καγκελάριος: «Για μένα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό το πώς θα οικοδομηθεί όλο αυτό, αν πρόκειται για πόρους οι οποίοι με την εκταμίευσή τους εξυπηρετούν το μέλλον, πώς θα μπορούν να γίνουν οι έλεγχοι. Υπάρχουν ακόμη πάρα πολλά ζητήματα να διευκρινίσουμε».

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης είναι μια σύνθετη υπόθεση. Από τη σωστή διαχείρισή του θα εξαρτηθεί το μέλλον της ευρωπαϊκής και της ελληνικής οικονομίας. Οι Ευρωπαίοι εταίροι εμφανίζονται γενναιόδωροι και ξεπερνούν τα όρια που είχαν θέσει, επειδή εκτιμούν ότι η πτώση της οικονομίας στη διάρκεια του 2020 θα είναι πρωτοφανής για τη μεταπολεμική περίοδο.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, έχουμε μπροστά μας ένα εξαιρετικά δύσκολο δωδεκάμηνο μέχρις ότου αρχίσουν να έρχονται σοβαρά ποσά από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης για να χρηματοδοτήσουν την έξοδό μας από την κρίση.

Τις μεγαλύτερες δυσκολίες αναμένεται να αντιμετωπίσουμε το γ΄ τρίμηνο του έτους, εφόσον η τουριστική κίνηση τον Ιούλιο, τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο θα είναι κατά πάσα πιθανότητα υποτονική. Άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες με λιγότερη εξάρτηση από τον τουρισμό και τις υπηρεσίες θα αρχίσουν να βγαίνουν από τη βαθιά ύφεση το γ΄ τρίμηνο, ενώ εμείς θα βυθιζόμαστε σε αυτήν.

Ο χειμώνας 2020-2021 προβλέπεται εξαιρετικά δύσκολος από κοινωνική άποψη, γιατί τότε θα φανεί η απώλεια εσόδων από το φετινό τουριστικό καλοκαίρι. Ο τουρισμός και οι υπηρεσίες, παρά την εποχικότητά τους, περιορίζουν τις κοινωνικές αντιθέσεις στη διάρκεια του χειμώνα που ακολουθεί, κάτι που δεν πρόκειται να συμβεί φέτος.

Υπάρχουν, λοιπόν, δύο λεπτά πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Πώς θα περιοριστεί η προβλεπόμενη πτώση της οικονομίας για το 2020, για να μη φτάσουμε σε ακραίες κοινωνικές καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε έκρηξη διαμαρτυρίας. Πώς τα μελλοντικά κέρδη της οικονομίας θα περάσουν σχετικά γρήγορα στην καθημερινότητα του πολίτη. Υπάρχει κίνδυνος να περάσουμε σε ανάκαμψη και δυναμική ανάπτυξη με ένα μεγάλο τμήμα του ελληνικού πληθυσμού να έχει περιθωριοποιηθεί, φτωχοποιηθεί.

 

Πιο τολμηρά μέτρα

Στον βαθμό που εξασφαλίζει τη χρηματοδότηση της ανάκαμψης και της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας στη διάρκεια των επόμενων χρόνων, η κυβέρνηση πρέπει να γίνει πιο τολμηρή σε ό,τι αφορά τα μέτρα συντήρησης του 2020 και του πρώτου εξαμήνου του 2021.

Οι παρεμβάσεις στην οικονομία είναι σε γενικές γραμμές στη σωστή κατεύθυνση και εύστοχες. Παρατηρούνται όμως σημαντικές ελλείψεις σε συγκεκριμένους τομείς, οι οποίες είναι πιο εύκολο να καλυφθούν τώρα, που η κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση της πολιτικής της.

Με βάση τον δημόσιο διάλογο που αναπτύσσεται, η κυβέρνηση θα μπορούσε να κινηθεί πιο δυναμικά, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες, στους ακόλουθους τομείς.

Το ΕΣΥ χρειάζεται ενίσχυση και εκσυγχρονισμό και η κυβέρνηση κινείται ήδη προς αυτή την κατεύθυνση. Θα μπορούσε να οργανώσει καλύτερα την παρέμβασή της, εξασφαλίζοντας τη σχετική χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Οι πολύ μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις και οι οριακές επιχειρήσεις βρίσκονται εκτός κριτηρίων τραπεζικής χρηματοδότησης, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλος κίνδυνος πολύ μεγάλης αύξησης της ανεργίας. Η κυβέρνηση πρέπει να συνδυάσει την αναγκαία στήριξη του τραπεζικού συστήματος με την πιο ευέλικτη εφαρμογή των κριτηρίων δανειοδότησης προς τις επιχειρήσεις που έχουν μεγάλη ανάγκη και κινούνται στο όριο. Πρέπει να υπάρξει ειδική μέριμνα για μικροδάνεια που θα σώσουν θέσεις απασχόλησης σε συνθήκες κρίσης.

Θεωρώ ότι πρέπει να γίνει σημαντική προσπάθεια για τη χρηματοδότηση του εσωτερικού, κοινωνικού τουρισμού. Δεν τίθεται θέμα να καλυφθεί η απώλεια εσόδων από τους ξένους τουρίστες που δεν θα μας επισκεφθούν, γιατί τα έσοδα του εσωτερικού τουρισμού είναι της τάξης του 10% των συνολικών τουριστικών εσόδων. Χρειάζεται όμως κάποιου είδους κοινωνική αποσυμπίεση για τους συμπολίτες μας με μεγάλα οικονομικά προβλήματα, οι οποίοι θα περάσουν αναγκαστικά από τον εγκλεισμό και την απώλεια εισοδήματος λόγω της πανδημίας σε ένα καλοκαίρι στερήσεων χωρίς διακοπές, για να πάνε στη συνέχεια σε ένα δύσκολο φθινόπωρο και έναν δυσκολότερο χειμώνα.

Είναι φανερό επίσης ότι χρειάζονται περισσότερα κονδύλια για την προσωρινή στήριξη της απασχόλησης και τη σταθεροποίηση, στο μέτρο του δυνατού, των επιχειρήσεων.

Βασικός κανόνας που εφαρμόζει ο Μητσοτάκης είναι ότι αντιμετωπίζει την κρίση βήμα-βήμα, με προσεκτικές κινήσεις και χωρίς να δαπανά χρήματα που δεν υπάρχουν ή δεν μπορούν να αναπληρωθούν στο άμεσο μέλλον. Με την εντυπωσιακή διαπραγματευτική του επιτυχία διευρύνει τα περιθώρια για τις κινήσεις της κυβέρνησης και τη χρηματοδότηση της οικονομίας.