ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ FREE SUNDAY: Ασφάλεια στο Πανεπιστήμιο: Πανεπιστημιακή αστυνομία; του Γ.Τσιάκαλου

Κεντρικό κτίριο του πανεπιστημίου ήταν περισσότερο από εφτά εβδομάδες κατειλημμένο από μερικές δεκάδες φοιτητών, όταν εμφανίστηκε η αστυνομία, δηλώνοντας ότι κλήθηκε από τον πρύτανη για να το εκκενώσει. Για τον σκοπό αυτόν κάλεσε τους καταληψίες να φύγουν μέσα στην επόμενη ώρα. Έτσι κι έγινε. Ήταν η τελευταία από τις καταλήψεις που είχαν γίνει τους προηγούμενους δύο μήνες σε δεκάδες πανεπιστήμια της χώρας. Δεν πάρθηκαν τα στοιχεία κανενός και δεν έγινε καμία προσαγωγή, καθώς αυτό στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν ανήκε στη δικαιοδοσία της αστυνομίας.

Το περιστατικό συνέβη πριν από δέκα μήνες στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, που ιδρύθηκε το 1472 και ανήκει στα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου. Ο πρύτανης κάλεσε την αστυνομία, όταν ζήτησε από τους καταληψίες να απομακρυνθούν, για να μην παρεμποδίζουν κάποιες λειτουργίες του πανεπιστημίου κι εκείνοι δεν ανταποκρίθηκαν. Έκανε αυτό που επιτάσσει η παράδοση των πανεπιστημίων και προβλέπεται από τον νόμο: η αστυνομία μπαίνει στο πανεπιστήμιο μόνον αν κληθεί από τις πανεπιστημιακές αρχές και μόνο για τον σκοπό που κλήθηκε. Φυσικά, όταν ένας πρύτανης καλεί την αστυνομία, παίρνει την ευθύνη της πράξης του και κρίνεται γι’ αυτήν.

«Ακαδημαϊκή δικαιοδοσία» λεγόταν αυτό παλιά και αποτελούσε προνόμιο των πανεπιστημίων ήδη από τον Μεσαίωνα, τότε μάλιστα με πολύ περισσότερες αρμοδιότητες (στις οποίες δεν ανήκε ποτέ η «ακαδημαϊκή ελευθερία», σε αντίθεση με όσα συχνά διαβάζουμε στην Ελλάδα). Η μετάφρασή της στα ελληνικά: «πανεπιστημιακό άσυλο». Μόνο που στη χώρα μας αυτό το δικαίωμα και καθήκον καταργήθηκε, ως αποτέλεσμα ίσως της απροθυμίας των πανεπιστημιακών αρχών να αναλαμβάνουν σε δύσκολες περιπτώσεις το βάρος –και το κόστος!– της ευθύνης. Έτσι, η πολιτική ηγεσία της χώρας μας μπορεί να υπερηφανεύεται ότι –μόνη αυτή στην Ευρώπη!– κατάργησε παντελώς ένα μεσαιωνικό προνόμιο. Νίκη της δημοκρατίας;

Ο σταδιακός περιορισμός της ακαδημαϊκής δικαιοδοσίας ήταν πάντοτε αποτέλεσμα αυταρχικών και αντιδραστικών πολιτικών, με χαρακτηριστική περίπτωση τον «νόμο για τα πανεπιστήμια» της συνδιάσκεψης του Κάρλσμπαντ το 1819, που έγινε με πρωτοβουλία του Μέτερνιχ και αποσκοπούσε στην καταστολή των δημοκρατικών κινημάτων στις χώρες της Γερμανίας. Η δημιουργία αστυνομίας για τα πανεπιστήμια ήταν πάντα η μέθοδος.

Μετά το θλιβερό επεισόδιο στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο η κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να εγκαταστήσει στα ανώτατα ιδρύματα ένα ειδικό σώμα έμπνευσης Μέτερνιχ. Όμως η αρνητική αντίδραση της Συνόδου των Πρυτάνεων, στην οποία τονίζεται η συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για εφαρμογή της πρότασης του πρωθυπουργού. Αυτό σημαίνει ότι η συζήτηση, που αναμφισβήτητα είναι απαραίτητη και επείγει, πρέπει να γίνει σε ακαδημαϊκό και όχι στο πλαίσιο μιας όλο και εντεινόμενης αστυνόμευσης του δημόσιου βίου, που αποτελεί κίνδυνο για τη δημοκρατία.

Στην ανακοίνωσή τους οι πρυτάνεις εξέφρασαν την πεποίθηση ότι τα πανεπιστήμια είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν φαινόμενα ανομίας. Έχουν δίκιο. Το ζητούμενο είναι να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν κάποιες φωνές από το εσωτερικό τους που διεκδικούν για τους πανεπιστημιακούς το αποκλειστικό προνόμιο να μην ενοχλούνται στους χώρους τους από φαινόμενα που ταλανίζουν την κοινωνία και απαιτούν λύση. Το αντίθετο είναι ο σκοπός του πανεπιστημίου: η παραγωγή γνώσης για μια ανθρώπινη κοινωνία και η παροχή προτύπων για τον τρόπο που μπορεί να επιτευχθεί. Γι’ αυτό, σε αντίθεση με εκκλησίες και μοναστήρια, τα πανεπιστήμια ποτέ δεν ήταν φρούρια – και ούτε επιτρέπεται να γίνουν. Αυτό δεν αποκλείει την εφαρμογή της ιδέας των πρυτάνεων για «ελεγχόμενη είσοδο σε χώρους με εξαιρετικά ευαίσθητες υποδομές ή χώρους διοίκησης». Έτσι γινόταν πάντα.

*Ο Γιώργος Τσιάκαλος είναι ομότιμος καθηγητής, πρώην κοσμήτορας της Παιδαγωγικής Σχολής του ΑΠΘ