Ο σφυγμός της κοινωνίας

Δεκέμβριος του 2014 και όλη η Ελλάδα ασχολείται με το περίφημο mail Χαρδούβελη. Ακριβής πληροφόρηση για το περιεχόμενό του δεν υπάρχει, αλλά μια πρωτοφανής για ελληνικά πολιτικά και δικαστικά χρονικά κίνηση δίνει στις φήμες υπόσταση: το κείμενο στα αγγλικά αναρτάται στην ιστοσελίδα του Συμβουλίου της Επικρατείας, προκειμένου να "ενημερωθούν" οι δικαστές για το γεγονός ότι η Κυβέρνηση άλλα λέει στο εσωτερικό (άλλα υπόσχεται στους δικαστές) και άλλα δεσμεύεται προς την Τρόϊκα. Έτσι το email Χαρδούβελη αποκτά σάρκα και οστά  και η τότε Κυβέρνηση Σαμαρά δέχεται ένα μεγαλοπρεπές κλάδεμα. Κλάδεμα ευθέως πολιτικό, προερχόμενο από Δικαστές, αλλά όχι από Δικαστική απόφαση ...

Είναι προφανές ότι εκείνη τη στιγμή ο Πρόεδρος του ΣτΕ ... αφουγκράστηκε το σφυγμό της κοινωνίας ! 

"Το καθεστώς των μνημονίων, που έχει επιβληθεί στη Χώρα μας οδηγεί πλέον, σε αδιέξοδο" Ποιος τα λέει αυτά;  Η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων σε ανακοίνωσή της στις 6-2-2016. Στην ίδια ανακοίνωση το συνδικαλιστικό όργανο των Δικαστών επισημαίνει τα ακόλουθα: "Η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτών έχει ξεπεράσει τα όρια της αυτοθυσίας προς το σκοπό της οικονομικής διάσωσης της χώρας. Ωστόσο συνεχίζεται η επιβολή νέων μέτρων (ασφαλιστικό φορολογικό) που πλέον πλήττουν τον πυρήνα της αξιοπρεπούς διαβίωσης των πολιτών".

Οι δικαστές όχι μόνο αφουγκράζονται το σφυγμό της κοινωνίας, αλλά τον υιοθετούν κιόλας: Το μνημόνιο μας επιβλήθηκε, το μνημόνιο μας οδηγεί σε αδιέξοδο, η αυτοθυσία των Ελλήνων έχει σκοπό της διάσωση της χώρας, λες και είναι διαφορετικό πράγμα η χώρα από τους πολίτες της. Υπάρχει πολιτικός όλου του φάσματος που δεν έχει πει περίπου αυτά;

"Αποδοκιμάζουμε την αντιεπιστημονική ερμηνεία που επικράτησε στη Βουλή σύμφωνα με την οποία η γιγάντωση του Κρατικού Χρέους συνδέεται με το σύστημα της Κοινωνικής Ασφάλισης. Αντιθέτως όπως έχουμε ήδη επισημάνει,  η αλήθεια είναι,  ότι τα ελλείμματα των Ασφαλιστικών Ταμείων δημιουργήθηκαν επειδή διαχρονικά τα αποθεματικά τους αξιοποιήθηκαν με διάφορες τεχνικές για σκοπούς άσχετους με τον προορισμό τους (ιδίως κατάθεση στη Τράπεζα της Ελλάδος με μηδαμινό επιτόκιο για δεκαετίες επένδυση στο Χρηματιστήριο, PSI κλπ.),σε συνδυασμό με την εκτεταμένη εισφοροδιαφυγή και εισφοροαποφυγή. Οι ασφαλισμένοι καλούνται άδικα να πληρώσουν ελλείμματα των Ταμείων για τα οποία δεν ευθύνονται. Η Ένωση Διοικητικών Δικαστών εκφράζει την συμπαράστασή της στις κοινωνικές ομάδες που αντιστέκονται στην προώθηση αυτών των μέτρων" (ανακοίνωση της 13ης.5.2016). Και ο διοικητικός δικαστής ακούει το σφυγμό της κοινωνίας, τουλάχιστον της πλειοψηφίας αυτής, γιατί ο ιδιωτικός τομέας, μάλλον δεν έχει την τιμητική του στην ανακοίνωση αυτή. Το πως η κακοδιαχείριση της εποχής των παχιών αγελάδων μπαίνει στην ίδια ευθεία με τη συνέπειά της (PSI) είναι άλλη συζήτηση.

Το χειμώνα του 2012 - 2013 οι πολιτικοί και διοικητικοί Δικαστές απήργησαν, διαμαρτυρόμενοι για τις αντισυνταγματικές περικοπές των αποδοχών τους. Η απεργία βέβαια των Δικαστών, επίσης απαγορεύεται, ρητά, από το Σύνταγμα. Εδώ δεν άκουσαν την κοινωνία. "Βγήκαν" από το λειτούργημά τους και έγιναν οι ίδιοι κοινωνία. Μα δεν ήταν έτσι κι αλλιώς μέρος της κοινωνίας; Φυσικά ναι!

Με αυτή την απεργία ως αφορμή, ξεκίνησε και ένα πρωτόγνωρο για τα ελληνικά χρονικά φαινόμενο: Μεμονωμένοι δικαστές αρθρογράφησαν σε ενημερωτικούς ιστότοπους και εφημερίδες, μέχρι και παρενέβησαν για σχολιασμό σε ομάδες νομικών στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Εκδηλώθηκε ιδιωτικός δημόσιος λόγος, ο οποίος μέχρι τότε ήταν περίπου ανύπαρκτος. Οι απόψεις των δικαστών διατυπώνονταν έως τότε μόνο μέσω των δικαστικών ενώσεων ή σπανίως, ανώνυμα.

Αν σκαλίσετε λίγο παραπάνω τη δραστηριότητα των δικαστικών ενώσεων θα δείτε διακριτές παρατάξεις και διακριτές, ενίοτε έντονες, διαφωνίες μεταξύ τους, αλλά σαφώς κόσμια έως άριστη διατύπωση των διαφωνιών, σε απόλυτη αντίθετη με τον συνήθη τραχύ συνδικαλιστικό λόγο.

Όχι τυχαία, μέχρι εδώ αναφερόμαστε στο Δικαστή.

Ο Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας επικρίθηκε σφοδρά για τη δήλωσή του ότι το καθήκον των Δικαστών είναι να πιάσουν το σφυγμό της κοινωνίας. Το Δικαστήριο εφαρμόζει το νόμο, ανεπηρέαστο από συγκυρία. Στη θεωρία τουλάχιστον.

Ο Δικαστής δε χρειάζεται να πιάνει το σφυγμό, διότι ο ίδιος είναι μέρος του σφυγμού. Και ο Δικαστής κοινωνία είναι και έχει άποψη. Χρειάζεται να έχει ταλέντο (πλήρης κατάρτιση, ατσάλινη θέληση και απόλυτη αφοσίωση) για να διατυπώνει ορθή κρίση, αντίθετη ακόμη και στα προσωπικά του πιστεύω ή θέλω, τηρώντας το νόμο.

Εφικτότητα υπό μία προϋπόθεση

Είναι εφικτό; Φυσικά ναι. Τι προϋποθέτει;  Ειλικρίνεια !

Ο νόμος και η νομική επιστήμη έχουν συγκεκριμένους κανόνες εφαρμογής οι οποίοι πιστοποιούν στο τέλος την ορθότητα της δικαστικής απόφασης. Στο επίπεδο της συνταγματικότητας των νόμων είναι πιθανό η ιδεολογική και η ευρύτερη κοινωνικοοικονομική θέση του δικαστή να επηρεάσει κάποιες από τις τελικές του κρίσεις.

Παράδειγμα: Είναι συνταγματικός ο αριθμός 4 για το πλήθος των καναλιών; Αν είσαι τοποθετημένος περισσότερο υπέρ της ατομικής ελευθερίας και δράσης έναντι της κρατικής παρέμβασης, η απάντηση μπορεί να είναι όχι. Αν είσαι οπαδός του ρυθμιστικού και παρεμβατικού ρόλου του κράτους η απάντηση μπορεί να είναι ναι. Τα ίδια αναλογικά μπορούν να διατυπωθούν και για το "μεγάλο" παλιότερα θέμα των ιδιωτικών πανεπιστημίων αλλά και για τα περισσότερα τρέχοντα καθημερινά ζητήματα.

Δηλαδή η απάντηση μπορεί να διαφέρει ανάλογα με το αν ο Δικαστής είναι φιλελεύθερος ή σοσιαλιστής (συγχωρείστε μου το σχηματικό της διατύπωσης); Μέχρι ένα σημείο ναι ! Η προσωπική άποψη του Δικαστή θα χρωματίσει την τελική κρίση, αλλά η τελική απόφαση μπορεί να διαφέρει (και διαφέρει κατά καιρούς) ανάλογα και με το αν και η κοινωνία συνολικά είναι φιλελεύθερη ή σοσιαλίστρια. Ο Δικαστής θα τηρήσει το Σύνταγμα, το οποίο εξ ορισμού είναι και πολιτικό κείμενο και εκφράζει και αυτόν ακριβώς τον συσχετισμό μέσα στην κοινωνία.

Έχει τα άκαμπτα σημεία του, έχει και τα ελαστικά, τα επιδεχόμενα ερμηνειών. Το Σύνταγμα είναι "φιλελεύθερο" ή "σοσιαλιστικό" ή ότι άλλο θέλετε, όταν αντίστοιχα η κοινωνία αισθάνεται έτσι. Και όταν μιλάμε για αναθεώρηση Συντάγματος, μιλάμε για το πώς έχει ήδη διαμορφωθεί ο προσανατολισμός της κοινωνίας.

Η δημόσια διατύπωση της προσωπικής γνώμης του Δικαστή, επιφέρει διαφάνεια και η διαφάνεια, τελικά, επιφέρει καλύτερο δημόσιο έλεγχο και καλύτερες αποφάσεις.

Η δικαστική απόφαση όμως δεν πρέπει να καλείται να λύσει πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές. Υποτίθεται ότι λύνει τα προβλήματα εφαρμογής μια δεδομένης πολιτικής και ιδεολογικής κατεύθυνσης, που έχει ήδη καταγραφεί και στο Σύνταγμα.

Η κοινωνία που περιμένει από τη Δικαστική απόφαση να της δώσει ιδεολογικό προσανατολισμό και κατεύθυνση, είναι κοινωνία ανερμάτιστη ή βαθιά διχασμένη. Σε αυτή την περίπτωση, η προσωπική γνώμη του Δικαστή, αποκτά ίσως μεγαλύτερο βάρος. Αλλά αυτό... είναι πρόβλημα της κοινωνίας !