Σημείο εκκίνησης

Τέλη Αυγούστου. Στην άκρη του καλοκαιριού. Έβρος. Στην άκρη της χώρας. Το τέλος της ημέρας με βρίσκει να στέκομαι στην άκρη του έρημου σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης όπου μεγάλωσα. Δεν ήταν έτσι πριν από είκοσι τρία χρόνια, όταν τον άφησα πίσω μου, όμως η εξέλιξη των έργων υποδομής της χώρας στο μεσοδιάστημα κατέστησε την άλλοτε ακμαία επιβατική αμαξοστοιχία του ΟΣΕ δευτερεύουσα επιλογή μετακίνησης. 

Κλειστό γραφείο εισιτηρίων, άδεια παγκάκια, χορταριασμένες ράγες. Και όμως, η εικόνα αυτή δεν γεννούσε οίκτο, ούτε ανακούφιση για τις επιλογές ζωής μου μακριά από την πόλη αυτή, ούτε καν σκέψεις για την παρακμή της ελληνικής επαρχίας. Η εικόνα του συμβόλιζε για μένα το σημείο εκκίνησης της ενήλικης ζωής μου.

Μέρες σαν κι αυτές κάθε χρόνο, στους σταθμούς των τρένων ή των υπεραστικών λεωφορείων, σε λιμάνια ή αεροδρόμια, χιλιάδες απόφοιτοι λυκείων της ελληνικής επαρχίας περνούν δίπλα από συνομηλίκους τους που κάνουν το αντίστροφο ταξίδι από την πρωτεύουσα σε κάποια μικρή πόλη, σε ένα πανεπιστημιακό τμήμα της οποίας πέτυχαν την εισαγωγή τους. Μοιράζονται την ίδια ανακούφιση για το τέλος μιας δύσκολης χρονιάς και τις ίδιες αγωνίες για τη νέα τους αρχή. 

Όμως ανάμεσά τους υπάρχει μια σημαντική διαφορά: οι πρώτοι εκκινούν ένα ταξίδι με χαμηλή πιθανότητα επιστροφής στον τόπο καταγωγής τους, ενώ οι δεύτεροι εισέρχονται σε μια παρένθεση στη ζωή τους στη μεγάλη πόλη. Αυτή η διαφορά στη μελλοντική προβολή της ζωής τους διαφοροποιεί και την εικόνα που προσλαμβάνουν από αυτόν τον ίδιο σταθμό όπου συναντιούνται τούτες τις μέρες. Για τα «παιδιά της επαρχίας» είναι ένα στιγμιότυπο της πρώτης τους νοσταλγίας. Για τα «παιδιά της πρωτεύουσας» είναι ένα στιγμιότυπο των ελλειμμάτων εμπειρίας που σταδιακά θα διαπιστώσουν ότι συνεπάγεται η ζωή στην ελληνική επαρχία.

Πώς όμως φτιάχνεται η νοσταλγία για την ιδιαίτερη πατρίδα; Και πώς διαπιστώνεται το έλλειμμα εμπειριών της ζωής στην ελληνική επαρχία; Οι σπουδές στη «μεγάλη πόλη» δίνουν τις πιο πολλές φορές την ευκαιρία εμπειριών επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής που τελικά κρατούν τους νέους ενήλικες μακριά από τη «μικρή επαρχιακή πόλη» τους. Ο δρόμος της ζωής τους είναι κάποιες φορές πολύ μακρινός και το πεδίο δράσης τους είναι τόσο εκτεταμένο, που ο τόπος καταγωγής τους δεν καταφέρνει να κερδίσει παρά μόνο ελάχιστες μέρες του χρόνου. 

Η σπανιότητα των επισκέψεων σε συνδυασμό με τη φυσική και κοινωνική απόσταση της ζωής του ενηλικιωμένου πλέον «παιδιού της επαρχίας» είναι αυτές που σμιλεύουν το συναίσθημα της νοσταλγίας. Όσο μεγαλύτερες είναι αυτές οι αποστάσεις, τόσο πιθανότερη είναι και η εξιδανίκευση της παιδικής και εφηβικής ζωής και η απόδοση κομβικού ρόλου για τη μετέπειτα πορεία κάποιου στην εφηβική επιθυμία του να ζήσει τις εμπειρίες που του στέρησε η ζωή στην επαρχία. Το έλλειμμα εμπειριών μετατρέπεται έτσι σε κινητήριο μοχλό και η πρότερη ζωή του «παιδιού της επαρχίας» μετατρέπεται σε βατήρα εκκίνησης.

Από την άλλη πλευρά, ο φοιτητής ενός περιφερειακού τμήματος, κατά τη διάρκεια των λίγων ετών της παραμονής του στην ελληνική επαρχία, βιώνει τις ανεπάρκειες κτιριακών και εργαστηριακών υποδομών, τις δυσκολίες συνεργασίας με το διδακτικό προσωπικό, που συχνά περνά μέρος της εβδομάδας μακριά από την έδρα του τμήματος, αλλά κυρίως την αιφνίδια μείωση των επιλογών ψυχαγωγίας και κοινωνικής συναναστροφής ως συνέπεια της μετακίνησής του σε έναν μικρότερο τόπο. 

Οι εμπειρίες αυτές, ακόμα και όταν συμψηφίζονται με την ξενοιασιά της ζωής μακριά από την πατρική εστία, συνθέτουν με το πέρασμα του χρόνου την εικόνα ενός πλέγματος ελλειμμάτων της ζωής στην επαρχία, η οποία και διατηρείται διαχρονικά. Για τα «παιδιά της πρωτεύουσας», η εικόνα αυτή ίσως δεν επιδρά στη μετέπειτα ενήλικη ζωή τους με τον τρόπο που το κάνει η ίδια εικόνα για τα «παιδιά της επαρχίας» για τον απλούστατο λόγο ότι για τα πρώτα η ζωή στη μικρή πόλη είναι απλώς μια παρένθεση.

Ακούγεται ίσως συμπλεγματικό, όμως είναι πραγματικά ένα αξιοζήλευτο συναίσθημα να βλέπεις, μετά από χρόνια, στον φθαρμένο και σχεδόν ερειπωμένο σιδηροδρομικό σταθμό της μικρής σου πόλης το σημείο εκκίνησης.