Η μισθωτή εργασία στην αγορά του… Αλ-Χαλίλι

Το 2017 φαίνεται πως θα σηματοδοτήσει το οριστικό πέρασμα από το μεταπολιτευτικό στο μετα-μνημονιακό καθεστώς των εργασιακών σχέσεων στη χώρα μας.

Τα μέτρα ύφεσης και μεταρρύθμισης ανέτρεψαν άρδην το παλαιότερο καθεστώς και προώθησαν περαιτέρω την ευελιξία στην αγορά εργασίας, την κατάργηση πολλών εργασιακών δικαιωμάτων και τη συμπίεση του μισθολογικού και μη κόστους.

Την τελευταία εξαετία επιβλήθηκαν ρηξικέλευθα μέτρα, όπως είναι το πάγωμα ή/και μείωση μισθών, η θέσπιση ανώτατου ορίου στις μισθολογικές ρυθμίσεις των συλλογικών συμβάσεων, η νομοθετική υπονόμευση των κλαδικών ρυθμίσεων, ο προσανατολισμός των συμβάσεων προς το επίπεδο της επιχείρησης και της ατομικής διαπραγμάτευσης, η μερική απίσχνανση των μηχανισμών μεσολάβησης και διαιτησίας (ΟΜΕΔ) κ.λπ.

Τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων αυτών είναι ανάγλυφα. Οι αλλαγές στην αγορά εργασίας που αποσκοπούσαν στην εσωτερική υποτίμηση και στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας δεν οδήγησαν στα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Η επιβολή αυστηρών περιοριστικών μέτρων στον κρατικό προϋπολογισμό συμπίεσε δραστικά την αγοραία ζήτηση και αύξησε την ανεργία, αλλά και την ευκαιριακή απασχόληση. Παράλληλα, η οικονομική αβεβαιότητα απέτρεψε ή/και επιβράδυνε την αύξηση των επενδύσεων και των εξαγωγών, ενώ η δραματική συρρίκνωση της κοινωνικής προστασίας επέτεινε την εισοδηματική ανισότητα και θρυμμάτισε το μεταπολιτευτικό κράτος πρόνοιας.

Φαίνεται όμως πως δρομολογούνται επιπλέον μεταβολές. Οι τελευταίες συστάσεις εργατικής πολιτικής από τους «θεσμούς» περιλαμβάνουν αναθεώρηση του θεσμικού πλαισίου αναφορικά με τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, τις ομαδικές απολύσεις, τον κατώτατο μισθό και τη συνδικαλιστική δράση.

Μολαταύτα, τα σχετικά ερωτήματα που αναδύονται στη δημόσια συζήτηση είναι:

• Οφείλει η Ελλάδα να ακολουθεί τα πρότυπα κοινωνικής εταιρικότητας της Ε.Ε. και της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας ή θα αφήσει τον προσδιορισμό των όρων αμοιβής και εργασίας στην αγορά ή/και σε κάποιες κρατικές ρυθμίσεις των ελαχίστων όρων;
• Θα υφίσταται κυβερνητικός έλεγχος των ομαδικών απολύσεων ή θα μπορούν οι κοινωνικοί εταίροι με συμφωνία τους ή μονομερώς να καθορίζουν τα επιτρεπόμενα όρια;
• Θα μπορούν οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι να θεσπίζουν από κοινού εξαιρέσεις από τον εθνικό κατώτατο μισθό και, αν ναι, σε ποιο επίπεδο (εθνικό/κλαδικό/επιχειρησιακό);
• Θα επιτραπεί σε ειδικές κατηγορίες μισθωτών (νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας, μακροχρόνια άνεργοι κ.λπ.) να αποκλίνουν από τον εθνικά καθοριζόμενο κατώτατο μισθό;
• Θα πρέπει να εκσυγχρονιστεί ή/και εξορθολογιστεί το νομικό πλαίσιο της συνδικαλιστικής δράσης με την αντιμετώπιση των «υπερβολών», κυρίως στον προστατευόμενο τομέα (ΔΕΚΟ κ.λπ.);

Το επόμενο χρονικό διάστημα η Ελλάδα θα κληθεί να συναντήσει την πρόκληση της ανάπτυξης που ενδεχομένως θα συνοδευτεί από τη δημιουργία κάποιων θέσεων εργασίας και τη βελτίωση των συνθηκών αμοιβής και εργασίας του εργατικού δυναμικού.

Αν όμως αυτό δεν συμβεί… Αν οι νέες ευέλικτες εργασιακές σχέσεις συνεχίσουν να εγκλωβίζονται στη μέγκενη της εξατομίκευσης, αν η επισφαλής εργασία παραμείνει εν πολλοίς εκτός της εμβέλειας του εργατικού δικαίου και αν δεν αφυπνιστούν τα εργατικά συνδικάτα, οι Έλληνες μισθωτοί θα εργάζονται στο εγγύς μέλλον σε ένα τοπίο που θα θυμίζει λιγότερο τις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας και περισσότερο την αγορά του Αλ-Χαλίλι.