Στη χώρα όπου όλα μπορεί να συμβούν

Ο πρωθυπουργός πιστεύει ότι η δεύτερη αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος θα ολοκληρωθεί σύντομα και, τυπικά, ισχύει το ορόσημο του Eurogroup της 5ης Δεκεμβρίου. Όμως έχει ξανασυμβεί να αισιοδοξεί ο Αλέξης Τσίπρας, να προαναγγέλλεται συμφωνία από υπουργούς και τελικά η διαπραγμάτευση να συνεχίζεται, με την οικονομία να πέφτει και τον λογαριασμό των μέτρων να μεγαλώνει.

Η πρώτη προθεσμία, που ήταν το EuroWorking Group της επόμενης Δευτέρας, χάνεται ήδη, αφού δεν έχουν κατατεθεί στη Βουλή καν τα δύο πολυνομοσχέδια με τα προαπαιτούμενα και υπάρχουν ακόμη εκκρεμότητες. Η κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι η μάχη δίνεται βασικά για τα εργασιακά του ιδιωτικού τομέα, όμως η εικόνα είναι μάλλον πιο περίπλοκη. 

Το ΔΝΤ για να μπει στο πρόγραμμα απαιτεί μειώσεις κύριων συντάξεων, το νέο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μέχρι το 2020 βρίσκεται στον αέρα λόγω των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων που ζητούν οι πιστωτές, ενώ φέρονται να επιδιώκουν κατάργηση όλων των φοροαπαλλαγών και αυστηρές παρεμβάσεις στον δημόσιο τομέα, τόσο ως προς τη μισθολογική δαπάνη όσο και ως προς τον αριθμό των υπαλλήλων.

Στην πραγματικότητα, δεν ξέρουμε και πολλά για το περιεχόμενο της διαπραγμάτευσης, γιατί τηρείται εχεμύθεια, ενώ δίνονται επιλεκτικά πληροφορίες μέσω διαρροών που συχνά είναι αντιφατικές. Είναι ενδεικτικό ότι για το Washington Group (συνάντηση των ΥΠΟΙΚ των πέντε μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρωζώνης με εκπροσώπους του ΔΝΤ και της ΕΚΤ) που θα συνεδρίαζε στο Βερολίνο την Παρασκευή μάθαμε από τον γερμανικό Τύπο, όπως και ότι τελικά αναβλήθηκε λόγω αντίδρασης του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο οποίος δεν θέλει τώρα καμία συζήτηση για το ελληνικό χρέος. 

Η διάρκεια και η ένταση της επιμονής του είναι ο άγνωστος Χ της ελληνικής εξίσωσης, δεδομένου ότι ο πρωθυπουργός έχει ξεκαθαρίσει ότι βλέπει το κλείσιμο της αξιολόγησης πακέτο με τις αποφάσεις για το χρέος και την ένταξη στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Ο σχεδιασμός του Μεγάρου Μαξίμου παραμένει σταθερός. Δεν θέλουν εκλογές παρά μόνο στο τέλος της τετραετίας, το 2019, με την ελπίδα ότι θα περάσουμε στον κύκλο της ανάκαμψης και αυτό θα αμβλύνει την κοινωνική δυσθυμία σε βάρος της κυβέρνησης. Όμως γνωρίζουν ότι πολλά δεν εξαρτώνται από τον δικό τους προγραμματισμό. Γι’ αυτό τον λόγο ο πρωθυπουργός μιλώντας στους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ για πρώτη φορά αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών στην περίπτωση που αποτύχει η διαπραγμάτευση, κάτι το οποίο, όπως υποστήριξε, εύχεται η ΝΔ, η οποία και θα υπογράψει το τέταρτο μνημόνιο, σύμφωνα με την ανάλυση του πρωθυπουργού.

Στα κομματικά επιτελεία κυριαρχεί η εκτίμηση ότι εκλογές θα γίνουν μέσα στο 2017 και το βασικό επιχείρημα συνδέεται κυρίως με την κακή κατάσταση της οικονομίας και τις δυσκολίες της καθημερινότητας, που αφορούν την κοινωνική πλειοψηφία.

Η αλήθεια είναι ότι τα κλειδιά της κάλπης τα κρατάει ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών. Αν θελήσει να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση, μπορεί να το κάνει πολύ εύκολα, εμποδίζοντας τη διαμόρφωση ενός σαφούς οδικού χάρτη για την απομείωση του χρέους και κάνοντας δύσκολη την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, βάζοντας συνεχώς στο τραπέζι νέες απαιτήσεις τις οποίες δεν μπορεί να αντέξει ο ΣΥΡΙΖΑ.

Επομένως, υπάρχουν δύο σενάρια. Είτε θα γίνει αυτό που θέλουν η κυβέρνηση, η Κομισιόν και η ΕΚΤ, να υπάρξει γρήγορα συμφωνία με πολλούς αστερίσκους για τους επόμενους μήνες (δηλαδή με πολλές δεσμεύσεις που δεν θα υλοποιηθούν αμέσως) και σχεδόν ταυτόχρονα να αποφασιστούν τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους με ανακοίνωση ενός σχεδίου μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων παρεμβάσεων που θα επιτρέψει την άμεση ένταξη της χώρας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης του Μάριο Ντράγκι, την προσέλκυση επενδύσεων και, σταδιακά, την άρση των capital controls. Είτε θα προκύψει εμπλοκή στη διαπραγμάτευση και θα προκηρυχθούν εκλογές σε συνθήκες ρήξης με τους πιστωτές, με το δημόσιο ταμείο άδειο και το κλίμα αντιευρωπαϊσμού σε έξαρση.

Η ΝΔ ζητάει εκλογές-πολιτική αλλαγή χωρίς να ξεκαθαρίζει αν αυτό θέλει να γίνει με την αξιολόγηση σε εκκρεμότητα και σε καμία περίπτωση δεν εξηγεί τι ακριβώς θα κάνει αν συμβεί αυτό που εύχεται, δηλαδή αν πάμε σε εκλογές τον επόμενο μήνα, χωρίς συμφωνία με τους πιστωτές.

Κανείς δεν ξέρει αν έχει περισσότερες πιθανότητες το κακό ή το λιγότερο κακό σενάριο. Την επόμενη εβδομάδα θα έρθει στην Αθήνα ο επίτροπος Πιερ Μοσκοβισί που σταθερά στηρίζει τις ελληνικές προσπάθειες και αναμένεται να επαναλάβει τη βεβαιότητά του ότι όλα θα πάνε καλά. Όμως η εμπειρία έχει δείξει πως όταν διαφωνεί η Κομισιόν με το Βερολίνο, στο τέλος κερδίζει το Βερολίνο. Και όταν διαφωνεί το Βερολίνο με το ΔΝΤ, όπως συμβαίνει τώρα για το χρέος και τα πρωτογενή πλεονάσματα, στο τέλος βρίσκεται ένας συμβιβασμός που ικανοποιεί όλους εκτός από εμάς.

Στην κυβερνητική ιδιόλεκτο επανεμφανίζονται πάλι οι όροι «πολιτική συμφωνία» και «διαπραγμάτευση κορυφής», όπως ακριβώς συνέβη το 2015, όταν κάθε καταφυγή στην Ά. Μέρκελ δεν απέδιδε παρά την παραπομπή στο επόμενο Eurogroup, όπου παίρνει τον λόγο όποιος θέλει, για να αποφασίσει, τελικά, ο Σόιμπλε.

Οι θεσμικοί πιστωτές ζητούν συνεχώς νέα μέτρα ενώ η φοροδοτική ικανότητα έχει εξαντληθεί, ενώ ήδη είναι προγραμματισμένοι για το 2017 περισσότεροι έμμεσοι και άμεσοι φόροι, ενώ η απασχόληση συρρικνώνεται και οι εργασιακές συνθήκες όσων παραμένουν στη δουλειά επιδεινώνονται. Έτσι, δείχνουν να μην ενδιαφέρονται για το κοινωνικό δράμα ούτε για τη διάλυση του κράτους πρόνοιας, ούτε καν για τη δημοσιονομική υγεία της χώρας, αφού το αποτέλεσμα είναι να βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο. Είναι σαν να έχουν παρατήσει την ελληνική υπόθεση, να έχουν πειστεί ότι η χώρα είναι απροσάρμοστη και αμεταρρύθμιστη και να κάνουν μόνο όσα ταιριάζουν με το νεοφιλελεύθερο δόγμα, όσα εξυπηρετούν δικά τους συμφέροντα και όσα ικανοποιούν την κοινή γνώμη δανειστριών χωρών.

Έτσι κι αλλιώς είναι σαν να βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο. Ανακοινώνεται κοινωνικό μέρισμα στους ασθενέστερους τα Χριστούγεννα, ανοίγει Γραφείο Πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη, οι πολιτικοί αρχηγοί της αντιπολίτευσης κάνουν περιοδείες σε όλη τη χώρα, ο πρόεδρος της ΝΔ ξαναμοιράζει την εσωκομματική τράπουλα και καλεί ΠΑΣΟΚ-Ποτάμι σε συστράτευση, οι αντιπαραθέσεις σε επίπεδο ηγεσιών αποκτούν όλο και μεγαλύτερη οξύτητα.

Η πόλωση εντείνεται σε μια συγκυρία στην οποία γίνονται όλο και πιο αναγκαίες η ενότητα και η συνεννόηση. Το Κυπριακό βρίσκεται σε εξαιρετικά ευαίσθητη καμπή, οι ευρωτουρκικές σχέσεις κλυδωνίζονται, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν διολισθαίνει σε αναθεωρητικό και αντιδημοκρατικό παραλήρημα, ενώ μέχρι και ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα κατασκευάζει μονομερείς διεκδικήσεις σε βάρος μας. 

Όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που χάνεται ο έλεγχος στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, με τον υπουργό Μεταναστευτικής Πολιτικής Γ. Μουζάλα να αντιδικεί με την τοπική αυτοδιοίκηση στα νησιά όπου επικεντρώνεται το πρόβλημα, να καταλογίζει στην αξιωματική αντιπολίτευση ευθύνες για την υποκίνηση επεισοδίων και να μη δίνει απαντήσεις για σοβαρές καταγγελίες που έχουν διατυπωθεί σε σχέση με τα οικονομικά του προσφυγικού και το έλλειμμα σχεδιασμού.

Η χώρα μας είναι τόσο ευάλωτη οικονομικά, τόσο αδύναμη θεσμικά και τόσο εκτεθειμένη στην αστάθεια και στην επικινδυνότητα του γεωπολιτικού περίγυρου, που προκαλεί απορία, αν όχι σοκ, ο τρόπος με τον οποίο το κυρίαρχο πολιτικό σύστημα επαναλαμβάνει μοντέλα και μεθόδους που διαμορφώθηκαν στον δρόμο προς τη χρεοκοπία, συντέλεσαν στη θλιβερή μας κατάληξη και αντέχουν ακόμη.