Τα διαγνωστικά κριτήρια της ΔΕΠΥ

Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής ή/και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μία από τις πιο συχνά εμφανιζόμενες συμπεριφορικές διαταραχές και η συχνότερη νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Η ΔΕΠΥ εκδηλώνεται στο 5%-7% των παιδιών και απαντάται σε όλες τις εθνότητες, φυλετικές ομάδες και κοινωνικές τάξεις.

Τα διαγνωστικά κριτήρια της ΔΕΠΥ, σύμφωνα με την τελευταία έκδοση (5η) του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, συντμ. DSM-5) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, διαμορφώνονται ως εξής:

1. Απροσεξία / Ελλειμματική Προσοχή

Για παιδιά ηλικίας έως 16 ετών: Έξι (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα είναι παρόντα για τουλάχιστον έξι μήνες σε έναν βαθμό που είναι ασυμβίβαστος με το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και επηρεάζει αρνητικά τις κοινωνικές και ακαδημαϊκές του δραστηριότητες.

Σημείωση: Τα συμπτώματα δεν είναι απλώς μια εκδήλωση αντιθετικής συμπεριφοράς, ανυπακοής, εχθρότητας ή αδυναμία κατανόησης εργασιών ή οδηγιών.

Για εφήβους και ενήλικες (ηλικίας 17 ετών και άνω): Τουλάχιστον πέντε από τα συμπτώματα είναι απαραίτητα.

• Συχνά αποτυγχάνει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις λεπτομέρειες και κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, στην εργασία του ή σε άλλες δραστηριότητες.

• Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή του σε δραστηριότητες ή παιχνίδια.

• Συχνά φαίνεται ότι δεν ακούει όταν του απευθύνονται.

• Συχνά αδυνατεί να ακολουθήσει οδηγίες και δεν ολοκληρώνει τις σχολικές του εργασίες ή άλλες υποχρεώσεις ή καθήκοντα στον χώρο εργασίας του.

• Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει σχολικές εργασίες και δραστηριότητες.

• Συχνά αποφεύγει, αντιπαθεί ή είναι διστακτικό να εμπλακεί σε εργασίες που απαιτούν πνευματική κόπωση για μεγάλο χρονικό διάστημα.

• Συχνά χάνει τα πράγματα που είναι απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες.

• Συχνά διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.

• Συχνά ξεχνά πράγματα στις καθημερινές του δραστηριότητες.

2. Υπερκινητικότητα/Παρορμητικότητα:

Για παιδιά ηλικίας έως 16 ετών: Έξι (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα είναι παρόντα για τουλάχιστον έξι μήνες σε έναν βαθμό που είναι ασυμβίβαστος με το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και επηρεάζει αρνητικά τις κοινωνικές και ακαδημαϊκές του δραστηριότητες.

Σημείωση: Τα συμπτώματα δεν είναι απλώς μια εκδήλωση αντιθετικής συμπεριφοράς, ανυπακοής, εχθρότητας ή αδυναμία κατανόησης εργασιών ή οδηγιών.

Για εφήβους και ενήλικες (ηλικίας 17 ετών και άνω): Τουλάχιστον πέντε από τα συμπτώματα είναι απαραίτητα.

• Συχνά κινεί νευρικά τα χέρια του ή τα πόδια του ή στριφογυρίζει.

• Συχνά εγκαταλείπει τη θέση του σε περιπτώσεις που απαιτούν παραμονή στη θέση του (όπως το θρανίο, το γραφείο εργασίας κ.λπ.).

• Συχνά τρέχει ή σκαρφαλώνει σε καταστάσεις όπου δεν αρμόζει (σε εφήβους ή ενήλικες μπορεί να περιορίζεται σε αίσθημα ανησυχίας).

• Συχνά αδυνατεί να παίξει ή να συμμετάσχει σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες ήσυχα.

• Συχνά φαίνεται να είναι κουρδισμένο.

• Συχνά μιλά υπερβολικά.

• Συχνά απαντά χωρίς να περιμένει την ερώτηση.

• Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.

• Συχνά διακόπτει τους άλλους.

Πρόσθετα κριτήρια που πρέπει να πληρούνται για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ:

• Αρκετά συμπτώματα απροσεξίας ή υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας εμφανίστηκαν πριν από την ηλικία των 12 ετών.

• Αρκετά συμπτώματα παρατηρούνται σε δύο ή περισσότερους χώρους (π.χ. σχολικό περιβάλλον, σπίτι, εργασιακός χώρος κ.λπ.).

• Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι τα συμπτώματα παρεμποδίζουν ή μειώνουν την ποιότητα της κοινωνικής, ακαδημαϊκής ή επαγγελματικής λειτουργικότητας του ατόμου.

• Τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται αποκλειστικά κατά την εξέλιξη της σχιζοφρένειας ή άλλης ψυχωτικής διαταραχής και δεν εξηγούνται καλύτερα από την ύπαρξη άλλης διαταραχής (π.χ. αγχώδης διαταραχή, διαταραχή της διάθεσης κ.λπ.).

Για να αποφευχθεί το φαινόμενο της υπερδιάγνωσης, οι ειδικοί δεν θα πρέπει να στηρίζουν τη διάγνωση της ΔΕΠΥ σε μια απλή κλινική εντύπωση που σχηματίζεται κατά τη διάρκεια μίας και μόνο συνεδρίας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί πως η διάγνωση της ΔΕΠΥ θα πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένη παιδοψυχιατρική ομάδα μέσα από προσεκτική, εκτενή, διαχρονική, συστηματική και πολύπλευρη αξιολόγηση.