Ταμείο Ανάκαμψης: Μεγάλο το «πακέτο», μεγάλα και τα προβλήματα - Free Sunday
Ταμείο Ανάκαμψης: Μεγάλο το «πακέτο», μεγάλα και τα προβλήματα
Τι πρέπει να προσέξουμε.

Ταμείο Ανάκαμψης: Μεγάλο το «πακέτο», μεγάλα και τα προβλήματα

Η απόφαση της συνόδου κορυφής των Βρυξελλών μπορεί να χαρακτηριστεί ιστορική για μια σειρά λόγους.

Είναι η πρώτη φορά που προσφέρεται ένα τόσο γενναιόδωρο «πακέτο» ανάκαμψης στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., που αντιμετωπίζουν μεγάλο οικονομικό πρόβλημα εξαιτίας της νέας κρίσης που προκάλεσε ο κορονοϊός. Από τη δημοσιονομική πειθαρχία της προηγούμενης κρίσης περάσαμε σε 390 δισ. επιχορηγήσεων για να αντιμετωπιστεί αυτή η κρίση.

Με την απόφαση των «27» γίνεται ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση της αμοιβαιοποίησης του χρέους. Η πρόταση του Νότου και της Ελλάδας για την έκδοση ευρωομολόγου δεν πέρασε, εξουσιοδοτήθηκε όμως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να βγει στις αγορές και να δανειστεί 750 δισ. ευρώ, τα οποία στη συνέχεια θα αποπληρώσει μέχρι τα τέλη του 2058 αξιοποιώντας ευρωπαϊκούς πόρους. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε παρεμβάσεις υπέρ των κρατών-μελών με χρήματα που θα δανειστούν όλοι μαζί και θα πληρώσουν όλοι μαζί. Πρόκειται για εξαιρετικά σημαντική αλλαγή σε σχέση με το παρελθόν.

Έξι προβλήματα

Παρά τις καλές εντυπώσεις που άφησε η συμφωνία σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, αντιμετωπίζουμε προβλήματα που ενδεχομένως ξεπερνούν και τις διαστάσεις του εντυπωσιακού «πακέτου».

Πρώτον, η ευρωπαϊκή οικονομία εξελίσσεται χειρότερα από τις αρχικές προγνώσεις. Υπάρχουν χώρες που εντυπωσιάζουν με τις κακές οικονομικές επιδόσεις τους, όπως, για παράδειγμα, η Γαλλία, η οποία έχει τη δεύτερη σημαντικότερη οικονομία στην Ευρωζώνη και βρίσκεται αντιμέτωπη με πτώση του ΑΕΠ που μπορεί να ξεπεράσει το 10% το 2020.

Δεύτερον, αποδεικνύεται ότι ο τουρισμός και οι υπηρεσίες δεν μπορούν να λειτουργήσουν και να ανακάμψουν σε συνθήκες κορονοϊού. Η διαπίστωση αυτή έχει τεράστια σημασία για τον ευρωπαϊκό Νότο και ειδικά για την Ελλάδα.

Τρίτον, σχεδόν όλοι προεξοφλούν την εμφάνιση δεύτερου κύματος της πανδημίας στην Ε.Ε., πιθανότατα τον χειμώνα 2020-2021. Εάν συμβεί αυτό, θα μεγαλώσει κι άλλο η ύφεση το 2020, ενώ θα είναι πιο αβέβαιη η ανάκαμψη το 2021.

Τέταρτον, τα 750 δισ. ευρώ της ευρωπαϊκής ανάκαμψης, εκ των οποίων τα 32 δισ. αναλογούν στην Ελλάδα, αποτελούν οικονομική στήριξη σε βάθος χρόνου. Η δέσμευση των σχετικών κονδυλίων πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2023 και η εφαρμογή των προγραμμάτων που θα συμφωνηθούν για την καταβολή των χρημάτων θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2026.

Το ερώτημα είναι τι γίνεται στο άμεσο μέλλον, εφόσον μας χωρίζει ένα σημαντικό χρονικό διάστημα από την προγραμματισμένη έναρξη της ανάκαμψης και τα προβλήματα αποδεικνύονται μεγαλύτερα απ’ ό,τι είχε αρχικά υπολογιστεί.

Πέμπτον, η ευρωπαϊκή αντίδραση μπορεί να είναι εντυπωσιακή σε σχέση με το παρελθόν της Ε.Ε., εξακολουθεί όμως να υστερεί εντυπωσιακά σε σχέση με την οικονομική αντίδραση των ΗΠΑ, οι οποίες αποτελούν και τον σημαντικότερο οικονομικό ανταγωνιστή της Ε.Ε.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμφώνησαν σε μια παρέμβαση 750 δισ. ευρώ σε βάθος εξαετίας, ενώ στις ΗΠΑ προωθούν ένα ακόμη πακέτο τρισεκατομμυρίων δολαρίων για το άμεσο μέλλον.

Η βασική ευρωπαϊκή αντίδραση στην κρίση εξακολουθεί να είναι σε επίπεδο κρατικών προϋπολογισμών, με τα κράτη-μέλη να έχουν διαφορετικές δυνατότητες, ανάλογα με το επίπεδο της δημοσιονομικής διαχείρισης και του δημόσιου χρέους.

Έκτον, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης δημιουργήθηκε, σε μεγάλο βαθμό, σε βάρος του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου 2021-2027. Η απόσταση που χωρίζει τις προτάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς της περιόδου 2021-2027 από τις θέσεις που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι της τάξης των 300 δισ. ευρώ.

Οι προτάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού από 1% σε 1,3% του ΑΕΠ των 27 κρατών-μελών υποβλήθηκαν πριν από την εκδήλωση της πανδημίας, με το σκεπτικό ότι έπρεπε να χρηματοδοτηθούν επαρκώς νέες πολιτικές, όπως είναι η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση, χωρίς να μειωθεί η χρηματοδότηση παραδοσιακών πολιτικών.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δεν ανταποκρίθηκε, αντίθετα «ψαλίδισε» τους ισχνούς προϋπολογισμούς της περιόδου 2021-2027 στα πλαίσια του πολιτικού συμβιβασμού με τις κυβερνήσεις που αντιδρούσαν στις επιχορηγήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης. Για να βάλουν την υπογραφή τους, μείωσαν τις επιχορηγήσεις από 500 σε 390 δισ. ευρώ, «ψαλίδισαν» τους ευρωπαϊκούς προϋπολογισμούς 2021-2027 αντί να προχωρήσουν σε σημαντική αύξησή τους και προέβλεψαν επιστροφές κονδυλίων με τη μέθοδο Θάτσερ σε Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία, Σουηδία και Δανία, για να μην αυξηθεί πολύ η καθαρή συνεισφορά τους στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντέδρασε σε αυτές τις μεθοδεύσεις και καταψήφισε με μεγάλη πλειοψηφία, στη βάση της συνεργασίας του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, των Σοσιαλιστών, των Φιλελευθέρων, των Πρασίνων και της Αριστεράς, τις μειώσεις των ευρωπαϊκών προϋπολογισμών που αποφάσισε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Ελληνικά εμπόδια

Τα εμπόδια που θα αντιμετωπίσει η Ελλάδα για την πλήρη αξιοποίηση των 32 δισ. ευρώ που της αναλογούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης είναι κατά την άποψή μου εξαιρετικά σημαντικά.

Το ποσό είναι σημαντικό, αλλά το επενδυτικό έλλειμμα της χώρας είναι τεράστιο. Είχε υπολογιστεί σε βάθος πενταετίας στα 100 δισ. ευρώ, ενώ θα υπάρξει πρόσθετη απώλεια επενδύσεων 15 δισ. ευρώ εξαιτίας της πανδημίας. Είναι φανερό ότι τα 19 δισ. επιχορηγήσεων και τα 13 δισ. δανείων με προνομιακούς όρους πρέπει να λειτουργήσουν σαν καταλύτης για να δημιουργηθεί επενδυτική, αναπτυξιακή δυναμική.

Οι ηγέτες των «27» αποφάσισαν ότι το 70% των επιχορηγήσεων που προσφέρονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να έχουν δεσμευτεί στη διάρκεια του 2021 και του 2022, με το υπόλοιπο 30% των δεσμεύσεων να αφορά το 2023. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κινηθούμε γρήγορα και αποτελεσματικά.

Έχουμε υποχρέωση να υποβάλουμε τις προτάσεις μας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία πρέπει να τις εγκρίνει ή να τις απορρίψει εντός δύο μηνών από την ημερομηνία υποβολής τους. Οι προτάσεις που θα υποβάλουμε πρέπει να σέβονται τις δεσμεύσεις μας στα πλαίσια του ευρωπαϊκού εξαμήνου και της ενισχυμένης εποπτείας για την επίτευξη συγκεκριμένων δημοσιονομικών στόχων και μεταρρυθμίσεων, όπως επίσης τους περιορισμούς που συνδέονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Για παράδειγμα, 30% των συνολικών δαπανών στα πλαίσια του Ταμείου Ανάκαμψης και του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου πρέπει να εξυπηρετούν τους στόχους για την αποτροπή της κλιματικής αλλαγής. Αυτό κάνει πιο σύνθετο τον σχεδιασμό και εξηγεί την αντίδραση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο «ψαλίδισμα» των ευρωπαϊκών προϋπολογισμών της περιόδου 2021-2027. Τα χρήματα είναι εντελώς αναγκαία για να προωθήσουμε τις νέες πολιτικές και η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης μπορεί να μας φέρει σε εξαιρετικά δύσκολη θέση εξαιτίας των δεσμεύσεων που έχουμε αναλάβει.

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αντιτίθεται και στην ανάμειξη των κυβερνήσεων στις αποφάσεις για τα ευρωπαϊκά κονδύλια. Με βάση τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, μετά την έγκριση των προτάσεων των κρατών-μελών από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα χρειάζεται και η έγκριση, με ειδική πλειοψηφία, της… έγκρισης της Επιτροπής από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και σε διάστημα που δεν θα ξεπερνά τις τέσσερις εβδομάδες. Εάν κριθεί από την Επιτροπή Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων του Συμβουλίου ότι δεν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι και η αναγκαία πρόοδος για να γίνουν οι πληρωμές, τότε το ζήτημα θα παραπέμπεται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που θα πρέπει να αποφανθεί σε διάστημα τριών μηνών.

Ενισχύεται έτσι ο διακρατικός χαρακτήρας του ελέγχου της διαχείρισης και της εκταμίευσης των κονδυλίων σε βάρος των ευρωπαϊκών θεσμών και υπέρ του γραφειοκρατικού φαινομένου και του πολιτικού πάρε-δώσε.