Προετοιμασία για εκλογές με τρία κομματικά συνέδρια
Το συνέδριο που πραγματοποιεί η ΝΔ είναι το ξεκίνημα μιας σύνθετης πολιτικής αντιπαράθεσης που μπορεί να καταλήξει σε πρόωρες εκλογές, το φθινόπωρο.
Ο χρόνος των εκλογών
Ο χρόνος των εκλογών είναι πρακτικά αδύνατο να προβλεφθεί, σε τελική ανάλυση, από το σενάριο που θα υιοθετήσει ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης.
Πριν λίγους μήνες έγινε από το Μαξίμου μια προσπάθεια εκλογικού αιφνιδιασμού με το σκεπτικό ότι θα μπορούσαν να προλάβουν τη διαφαινόμενη φθορά της κυβέρνησης και να μην επιτρέψουν στα κόμματα της αντιπολίτευσης να οργανώσουν καλύτερα τις δυνάμεις τους.
Η ανάλυση των δημοσκοπήσεων οδήγησε στην εγκατάλειψη αυτών των σχεδίων, εφόσον η ΝΔ υποχώρησε προς το 30% με πτωτική τάση. Σε διάστημα ενός εννεαμήνου έχει χάσει, ανάλογα με τη δημοσκόπηση, 6 ως 8 μονάδες.
Το νέο βασικό σενάριο πάνω στο οποίο δουλεύουν στο Μαξίμου είναι εκλογές το φθινόπωρο ύστερα από ένα πολύ καλό τουριστικό καλοκαίρι και προτού βυθιστούν νοικοκυριά και επιχειρήσεις στη δύσκολη καθημερινότητα του φθινοπώρου.
Η καμπύλη της λαϊκής δυσαρέσκειας πέφτει - παραδοσιακά - το καλοκαίρι, εκτός κι αν συμβεί κάποιου είδους καταστροφή.
Πέφτει και η καμπύλη των θανάτων από COVID-19 λόγω των καιρικών συνθηκών και του γεγονότος ότι ο κόσμος δεν κλείνεται στα σπίτια ή σε εσωτερικούς χώρους. Αν δούμε την εξέλιξη των θανάτων από COVID-19 το 2021 θα παρατηρήσουμε ύφεση την περίοδο Ιουνίου ως τέλη Αυγούστου και στη συνέχεια μια νέα δυναμική της πανδημίας.
Ακόμη και τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση για τον περιορισμό των επιπτώσεων από τον συνδυασμό διεθνούς ενεργειακής κρίσης και κερδοσκοπίας του λόμπι στον ενεργειακό τομέα ταιριάζουν με το σενάριο για εκλογές το φθινόπωρο. Η κυβέρνηση αναβάλει την εφαρμογή των περισσότερων από αυτά για την 1η Ιουλίου, με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις να αρχίσουν να ανακουφίζονται κάπως από Αύγουστο έως Σεπτέμβριο.
Έλλειψη αντοχής
Οι πολιτικοί υπολογισμοί είναι σύνθετοι, εφόσον συνδυάζονται διάφοροι παράγοντες. Στις πρώτες εκλογές θα ισχύσει σύστημα απλής αναλογικής και ή θα υπάρξουν συνεργασίες οι οποίες σήμερα δεν δηλώνονται, ή θα πάμε σε δεύτερες εκλογές με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής. Επιπλέον, η οικονομική και ενεργειακή κρίση τείνουν να ξεφύγουν από κάθε έλεγχο. Ο ετήσιος πληθωρισμός στην Ελλάδα είναι ήδη 9,4%, δύο ολόκληρες μονάδες πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης και με ανοδική τάση για τους επόμενους μήνες.
Βασικά οικονομικά μεγέθη έχουν ανατραπεί και μεγαλώνουν τον κίνδυνο να πέσει η ελληνική οικονομία στην παγίδα του στασιμοπληθωρισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο συνδυασμός υψηλού πληθωρισμού και αυξανόμενου εμπορικού ελλείμματος έσπασε απότομα την αναπτυξιακή δυναμική της οικονομίας των ΗΠΑ. Το τέταρτο τρίμηνο του 2021 η αμερικανική οικονομία αναπτύχθηκε με ετήσιο ρυθμό που ξεπερνούσε το 6%, για να παρατηρηθεί στη συνέχεια μείωση του ΑΕΠ - σε ετήσια βάση - κατά 1,5% το πρώτο τρίμηνο του 2022.
Τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα για την ελληνική οικονομία, εφόσον συνδυάζει πληθωρισμό 9,4% και όχι απλή αύξηση, αλλά πολλαπλασιασμό του εμπορικού της ελλείμματος. Το εμπορικό έλλειμμα του Ιανουαρίου 2022 ήταν διπλάσιο σε σχέση με το εμπορικό έλλειμμα του Ιανουαρίου 2021 και τον Φεβρουάριο του 2022 τριπλάσιο απ’ ότι τον Φεβρουάριο του 2021.
Πρόκειται για συνδυασμό στασιμοπληθωρισμού, που αν τελικά εκδηλωθεί θα έχει φοβερές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες. Η ελληνική οικονομία έχει ρεκόρ στο δημόσιο χρέος, ρεκόρ στο ασφαλιστικό έλλειμμα, ρεκόρ στην αύξηση του εμπορικού ελλείμματος. Έχει επίσης το δεύτερο μεγαλύτερο δημοσιονομικό έλλειμμα στην Ευρωζώνη, ενώ εξακολουθεί να μένει τραγικά πίσω στις επενδύσεις, σαν ποσοστό επί του ΑΕΠ.
Όλα αυτά είναι οικονομικές νάρκες έτοιμες να εκραγούν, οι οποίες μπορεί να περιορίσουν το διάστημα που μας χωρίζει από τις εκλογές.
Από την άλλη, ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης - όπως φάνηκε από το κουκούλωμα του σκανδάλου Novartis και από την εξυπηρέτηση του λόμπι του φυσικού αερίου σε βάρος του δημόσιου συμφέροντος - μπορεί να θέλει να εξαντλήσει την τετραετία έχοντας αναλάβει δεσμεύσεις για συγκεκριμένες υπογραφές.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι πολιτικές αντοχές της κυβέρνησης είναι περιορισμένες και στηρίζονται κυρίως στις αδυναμίες και τις ελλείψεις των κομμάτων της αντιπολίτευσης.
Συνέδριο ελέγχου και συσπείρωσης
Το συνέδριο που πραγματοποιεί η ΝΔ Παρασκευή ως Κυριακή 6 ως 8 Μαΐου, είναι ουσιαστικά συνέδριο οργανωτικού ελέγχου από την πτέρυγα Μητσοτάκη και εκλογικής συσπείρωσης.
Ο Μητσοτάκης χρειάζεται τον πλήρη οργανωτικό έλεγχο του κόμματος για να αποφύγει την απομάκρυνσή του από την ηγεσία σε περίπτωση κακού εκλογικού αποτελέσματος.
Η εμπειρία διδάσκει ότι ο οργανωτικός έλεγχος δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στην πολιτική δυναμική όταν αυτή εκδηλωθεί, αλλά αυτός είναι ο παραδοσιακός τρόπος σκέψης και δράσης των κομματικών μηχανισμών.
Η περίοδος του Πάσχα ήταν τραυματική για τα στελέχη και τους βουλευτές της ΝΔ. Όποιο μέρος της Ελλάδας και να επισκέφτηκαν, υπέστησαν ένα μπαράζ παραπόνων και αρνητικών σχολίων, ακόμη και από ψηφοφόρους και μέλη της ΝΔ.
Με τις έξι θεματικές ενότητες που προβάλλει το συνέδριο, η ΝΔ προσπαθεί να στείλει το μήνυμα στην ευρύτερη κοινή γνώμη ότι είναι κοντά στη νεολαία και στην καθημερινότητα του πολίτη, ότι βρίσκεται στον δρόμο της δίκαιης οικονομικής ανάπτυξης, ότι εκσυγχρονίζει το κράτος σε όφελος του πολίτη, πως ενισχύει τη διεθνή εικόνα της χώρας και άλλα εντυπωσιακά που ελάχιστη ή καμία σχέση δεν έχουν με την πραγματικότητα.
Για παράδειγμα, τα νέα ζευγάρια έχουν αποκλειστεί, λόγω ασύδοτης κερδοσκοπίας με χρυσές βίζες και Airbnb από την αγορά ακινήτων, ακόμα και από την ενοικίαση στέγης. Το brain drain συνεχίζεται ακάθεκτο, ενώ η «αναβάθμιση» των ΑΕΙ οδήγησε σε νέα υποβάθμιση στους πίνακες διεθνούς αξιολόγησης.
Και στο θέμα της ασφάλειας, που τόσο προβάλλει η κυβέρνηση, η εικόνα είναι απογοητευτική. Η δολοφονία του δημοσιογράφου Καραϊβάζ παραμένει ανεξιχνίαστη. Ο πόλεμος του οργανωμένου εγκλήματος μαίνεται με την κυβέρνηση και την ΕΛΑΣ σε ρόλο παρατηρητών. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει σπάσει ρεκόρ στις προσλήψεις αστυνομικών, συνοριοφυλάκων κλπ. αυξάνοντας το αριθμητικό πλεονέκτημα μας σε αστυνομικούς, σε σχέση με τον πληθυσμό, στην Ε.Ε. των «27». Οι περισσότεροι από αυτούς προωθούνται σε άνετες και άχρηστες θέσεις με πολιτικό μέσο.
Η κυβέρνηση και η ΕΛΑΣ βαρύνονται και με αθλιότητες για τις οποίες οφείλουν εξηγήσεις στην Ελλάδα και διεθνώς. Χαρακτηριστική η περίπτωση ενός Ρομά, ο οποίος γαζώθηκε από πυρά αστυνομικών επειδή είχε μετατρέψει το αυτοκίνητο που υποτίθεται ότι οδηγούσε σε «επιθετικό όπλο» κατά ομάδας αστυνομικών. Η έρευνα που έγινε έδειξε ότι αδικοχαμένος νέος καθόταν στη θέση του συνοδηγού. Από την όλη υπόθεση παραμένει η δημόσια στήριξη του αρμόδιου υπουργού στους άνδρες της ΕΛΑΣ που είχαν ανάμειξη στο θανατηφόρο επεισόδιο, ενώ βέβαια δεν τίθεται θέμα συγνώμης από την κυβέρνηση, τον υπουργό και την ΕΛΑΣ προς την οικογένεια του αδικοχαμένου.
Σε όλες τις θεματικές ενότητες του συνεδρίου της ΝΔ είναι τεράστια η απόσταση που χωρίζει την κυβερνητική, κομματική προπαγάνδα από τη σκληρή πραγματικότητα που διαμορφώνεται με τη συμβολή της κυβερνητικής πολιτικής.
Τα εσωτερικά του ΣΥΡΙΖΑ
Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκονται και οι συνεδριακές διαδικασίες του ΣΥΡΙΖΑ, με διαφορετική όμως στόχευση από εκείνες της ΝΔ.
Στον ΣΥΡΙΖΑ έχουμε την προσπάθειά του προέδρου του - Αλέξη Τσίπρα - να περιορίσει δραστικά την επιρροή κυρίως αριστερόστροφων στελεχών, πολλά από τα οποία αναδείχθηκαν μέσα από τους αγώνες του ΣΥΡΙΖΑ του 4%.
Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να επιτυγχάνει τον στόχο του. Περιθωριοποιεί άλλοτε ισχυρά στελέχη και θα ελέγξει, μέσα από μια διαδικασία άμεσης εκλογής, την πλειοψηφία της Κεντρικής Επιτροπής.
Θεωρεί ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να κινηθεί πιο ελεύθερα προς τον χώρο της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς για να αξιοποιήσει καλύτερα τη φθορά της κυβέρνησης και να εμποδίσει την παραπέρα ανάπτυξη των δυνάμεων του Κινήματος Αλλαγής (ΚΙΝΑΛ).
Ο κ. Τσίπρας στηρίζεται στην προσωπική του δημοτικότητα, η οποία έχει αρχίσει να ανακάμπτει και ξεπερνάει ξανά τα δημοσκοπικά ποσοστά του ΣΥΡΙΖΑ.
Η κυριαρχία Τσίπρα όμως μπορεί να έχει μεγάλο κόστος. Τα στελέχη που θέλουν να περιορίσουν τα ηγετικά του προνόμια, χαρακτηριστικό το παράδειγμα του κ. Τσακαλώτου, δείχνουν να επιμένουν στην προσπάθεια παρά το γεγονός ότι δεν τα ευνοεί ο εσωκομματικός συσχετισμός δυνάμεων.
Ο εσωκομματικός εμφύλιος περιορίζει την αξιοπιστία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης και προσφέρει πολιτικές ανάσες στην κυβέρνηση και στη ΝΔ. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν έχει απαντηθεί η κυβερνητική θέση, σύμφωνα με την οποία ο ΣΥΡΙΖΑ έφερε την οικονομική καταστροφή το 2015 και θα την ξαναφέρει αν επανέλθει στην εξουσία. Οι ευθύνες του ΣΥΡΙΖΑ για την κρίση του 2015 δεν μπορεί να αμφισβητηθούν και είναι απόλυτα τεκμηριωμένες. Μετά όμως από την αναγκαστική φιλοευρωπαϊκή στροφή, οι οικονομικές επιδόσεις της κυβέρνησης Τσίπρα την περίοδο 2017-2019 ήταν πολύ καλύτερες από τις οικονομικές επιδόσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη.
Τότε είχαμε πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα, τώρα έχουμε τεράστιο πρωτογενές έλλειμμα.
Τότε είχαμε περίπου μηδενισμό του ελλείμματος στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, τώρα έχουμε μεγάλη αύξηση του εμπορικού ελλείμματος και επιστροφή στα επικίνδυνα δίδυμα ελλείμματα.
Τότε είχαμε αξιόλογες κοινωνικές παροχές από πλεόνασμα, τώρα έχουμε μικρότερα βοηθήματα από έλλειμμα και ρεκόρ υπερχρέωσης.
Όλα αυτά περνάνε περίπου απαρατήρητα, γιατί έχει χαθεί η στοιχειώδης πολιτική ενότητα μεταξύ βασικών στελεχών που είχαν τότε κυβερνητικές ευθύνες, όπως ο Τσίπρας και ο Τσακαλώτος.
Η προσπάθεια Ανδρουλάκη
Και το συνέδριο του ΚΙΝΑΛ μπορεί να έχει προεκλογικά χαρακτηριστικά. Επιδίωξη του Νίκου Ανδρουλάκη είναι να ανανεώσει τη σχέση του κόμματος με την παράδοση του ΠΑΣΟΚ και να του δώσει μια νέα δυναμική, στη βάση μιας σοσιαλδημοκρατικής πολιτικής ευρωπαϊκού τύπου, για να αναδειχθεί τελικά σε τρίτο πόλο της πολιτικής μας ζωής.
Ο Ν. Ανδρουλάκης προβάλλει δύο βασικές πολιτικές θέσεις δεχόμενος τα πυρά από τη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ.
Η πρώτη θέση του, η οποία στηρίζεται στην ευρωπαϊκή πρακτική, είναι ότι όποια κυβέρνηση συνεργασίας πρέπει να προκύψει μέσα από προγραμματική σύγκλιση και όχι από το γνωστό άθροισμα «κουκιών» που έχει δώσει αξιοπερίεργα αποτελέσματα, όπως η συνεργασία Τσίπρα και Καμμένου.
Η δεύτερη θέση του, πιο τολμηρή και φιλόδοξη, είναι ότι Μητσοτάκης και Τσίπρας δεν πρόκειται να είναι πρωθυπουργοί σε μια κυβέρνηση στην οποία θα συμμετέχει το Κίνημα Αλλαγής. Για τον πρόεδρο του ΚΙΝΑΛ, Μητσοτάκης και Τσίπρας αποτελούν μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης. Σε περίπτωση που αναδειχθούν στην πρωθυπουργία δεν θα υπάρχει η αναγκαία ευρύτερη συσπείρωση γύρω από την κυβέρνηση συνεργασίας.
Επί Ανδρουλάκη, το ΚΙΝΑΛ έχει περίπου διπλασιάσει τις δυνάμεις του και καταγράφει δημοσκοπικά ποσοστά της τάξης του 13%-15%. Οι δυνάμεις του δεν δείχνουν τόσο μεγάλες για να επιβάλει τους όρους του σε ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Από την άλλη, το ΚΙΝΑΛ κυριαρχεί στον χώρο του Κέντρου και της κεντροαριστεράς, που είναι στρατηγικής σημασίας για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού.
Στο κομματικό συνέδριο, ο κ. Ανδρουλάκης - ένα από τα ισχυρά σημεία του οποίου είναι η οργανωτική δουλειά και η καλή επαφή με τη βάση - αναμένεται να κυριαρχήσει μαζί με τους υποστηρικτές του, να αναδείξει Κεντρική Επιτροπή φιλική προς αυτόν και να κάνει προσεκτικά ανοίγματα σε παλαιά και νέα στελέχη.
Σε αυτούς που βιάζονται και του ζητούν να κάνει πιο εντυπωσιακά ανοίγματα για να ενισχύσει την εικόνα κυβερνησιμότητας του κόμματός του, απαντά ότι όλα θα γίνουν αλλά με πολιτικούς όρους και όχι όρους εντυπωσιασμού που μπορεί να οδηγήσουν σε δυσάρεστες εκπλήξεις.
Το πιο λεπτό σημείο στη στρατηγική Ανδρουλάκη είναι το ενδεχόμενο δεύτερων βουλευτικών εκλογών με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής. Αν δεν υπάρξει κυβερνητική λύση ύστερα από την πρώτη εκλογική αναμέτρηση, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να συμπιεστεί το εκλογικό ποσοστό του ΚΙΝΑΛ με το σκεπτικό της χρήσιμης ψήφου που θα δώσει τέλος στην πολιτική αστάθεια.
Η μάχη για την ενέργεια
Τα κομματικά συνέδρια συνδυάζονται με την πολιτική μάχη για την ενέργεια.
Η κυβέρνηση έπεσε έξω σε όλες τις εκτιμήσεις της για την εξέλιξη του ενεργειακού ζητήματος. Από το περασμένο φθινόπωρο θεωρούσε ότι τα ακριβότερα καύσιμα και η ακριβότερη ενέργεια θα είχαν μικρή διάρκεια και δεν θα επηρέαζαν τις οικονομικές εξελίξεις.
Η ενεργειακή κρίση πήρε τεράστιες διαστάσεις πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και είναι πλέον εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί σε συνθήκες τόσο μεγάλης διεθνοπολιτικής έντασης, που μπορεί να οδηγήσουν στη χρονική και εδαφική επέκταση του πολέμου.
Μπήκαμε στην ενεργειακή κρίση χωρίς να υπάρχει ενεργειακή στρατηγική. Η απολιγνιτοποίηση αποδείχθηκε πρόωρη και οικονομικά ασύμφορη. Η μεγάλη εξάρτηση από το φυσικό αέριο γονάτισε νοικοκυριά, επιχειρήσεις και οικονομία. Οι εμπορικές μας σχέση με τη Ρωσία αναπτύχθηκαν σε εντελώς μονομερή βάση, με τις εισαγωγές μας - κυρίως πετρέλαιο και φυσικό αέριο - να φτάνουν τα 1,2 δισ. ευρώ το πρώτο δίμηνο του 2022 και τις εξαγωγές μας να περιορίζονται σε… 28 εκ. ευρώ.
Ανύπαρκτος ο East Med, ανύπαρκτο το ενδιαφέρον της Total και της Exxon για τα δυνητικά κοιτάσματα στα οποία αναφέρεται ο πρωθυπουργός, ανύπαρκτος και ο ρόλος ενεργειακού κόμβου της Ελλάδας.
Από τον περασμένο Σεπτέμβριο, οπότε επιβλήθηκε η λεγόμενη ρήτρα αναπροσαρμογής, έχουν δημιουργηθεί υπερκέρδη δισεκατομμυρίων για τις εταιρείες στον χώρο της ενέργειας με τον λογαριασμό να πηγαίνει στα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και την οικονομία.
Η κυβέρνηση προσπαθεί τώρα, υπό μεγάλη δημοσκοπική και πολιτική πίεση, να περιορίσει την ενεργειακή ακρίβεια και την ενεργειακή φτώχεια.
Τα μέτρα που ανακοίνωσε είναι στη σωστή κατεύθυνση, αλλά εντελώς ανεπαρκή. Οι καταναλωτές δεν αποζημιώνονται για το πρώτο τετράμηνο των ενεργειακών αυξήσεων. Τα σημαντικότερα μέτρα θα ισχύσουν από 1ης Ιουλίου του 2022, ενώ οι ανατιμήσεις τρέχουν από τον Σεπτέμβριο του 2021.
Οι επιστροφές χρημάτων που ανακοινώνονται μοιάζουν περισσότερο με προεκλογικά βοηθήματα παρά με σοβαρή προσπάθεια μείωσης του ενεργειακού κόστους.
Το κυριότερο, δεν αμφισβητείται ο κερδοσκοπικός χαρακτήρας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, τα «ουρανοκατέβατα» κέρδη στα οποία αναφέρεται η Ε.Ε. υποβαθμίζονται από την κυβέρνηση σε «υπερέσοδα» προφανώς για να μειωθεί ή και να αποτραπεί η φορολόγησή τους. Συνεχίζονται οι επιδοτήσεις δισεκατομμυρίων προς το λόμπι του φυσικού αερίου από τα χρήματα του ταμείου της πράσινης μετάβασης και τα αυξημένα φορολογικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού.
ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ έχουν κάνει ρεαλιστικές προτάσεις σε ευρωπαϊκό πλαίσιο για αποτελεσματικότερη διαχείριση της ενεργειακής κρίσης και έλεγχο στην κερδοσκοπία του λόμπι. Οι περισσότερες κυβερνήσεις της Ε.Ε. έχουν πάρει ανάλογες πρωτοβουλίες, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις κυβερνήσεις της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη υποστηριζόμενη από το 80%-90% των ΜΜΕ - ποσοστό υποστήριξης που ξεπερνάει και τις επιδόσεις του Όρμπαν - προσπαθεί να πείσει ότι βρήκε τη λύση στο ενεργειακό πρόβλημα που γιγαντώθηκε εξαιτίας των δικών της λαθών και παραλείψεων. Θα δοθεί σκληρή επικοινωνιακή και πολιτική μάχη γύρω από το ζήτημα, με τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να εξακολουθούν να βρίσκονται αντιμέτωπα με υπερβολικά υψηλούς λογαριασμούς ηλεκτρικού και την ελληνική οικονομία να μένει ολοένα πιο πίσω στον εσωτερικό ανταγωνισμό της Ε.Ε. και στη διεθνή ανταγωνιστικότητά της, εξαιτίας του υπέρογκου και διαρκώς αυξανόμενου ενεργειακού κόστους.
