Οι φόβοι των τραπεζιτών για τα capital controls
Οι δηλώσεις του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, Γιάννη Δραγασάκη, περί κεφαλαιακής ενίσχυσης των τραπεζών, το γεγονός ότι έχει καθυστερήσει ο «διάδοχος» του νόμου Κατσέλη που θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των κόκκινων δανείων, αλλά και το ενδεχόμενο ο Αλέξης Τσίπρας –ενόψει εκλογών– να προχωρήσει σε άρση των capital controls συνθέτουν ένα άκρως προβληματικό σκηνικό.
Κι αυτό γιατί τα βιαστικά βήματα με πολιτικές σκοπιμότητες που δεν λαμβάνουν υπόψη τις αντοχές του ελληνικού τραπεζικού συστήματος μπορούν να δώσουν τη χαριστική βολή στις τράπεζες και κατά συνέπεια στην ελληνική οικονομία.
Στους κόλπους των τραπεζιτών είναι κοινό μυστικό πως εάν δεν αντιμετωπιστεί δραστικά και αποτελεσματικά το θέμα των κόκκινων δανείων, αργά ή γρήγορα κάθε άλλο παρά μπορεί να αποκλειστεί μια ενδεχόμενη κεφαλαιακή ενίσχυση. Υπενθυμίζεται ότι έχουν γίνει τρεις ανακεφαλαιοποιήσεις (2013: 28,5 δισ. ευρώ, 2014: 8,3 δισ. ευρώ και 2015: 10,7 δισ. ευρώ), ενώ αν χρειαστεί τέταρτη, δύσκολα θα βρεθεί ιδιώτης να βάλει νέα κεφάλαια, τη στιγμή που η κρατική ενίσχυση αποκλείεται.
Η συμφωνία
Πάντως, κυβέρνηση και τραπεζίτες κατέληξαν –έπειτα από πολύωρη σύσκεψη– σε συμφωνία για τον νέο νόμο Κατσέλη.
Το νέο πλαίσιο, σύμφωνα με πληροφορίες, θα καλύπτει δανειολήπτες των οποίων οι πρώτες κατοικίες είναι υποθηκευμένες σε αντικειμενική αξία έως 250.000 ευρώ, ενώ το υπόλοιπο του δανείου, για την ένταξη στον νόμο, δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 130.000 ευρώ.
Στον νέο νόμο υπάγονται όλες οι πρώτες κατοικίες, ανεξαρτήτως της κατηγορίας του δανείου για το οποίο δόθηκαν υποθήκη (συμπεριλαμβανομένων των επιχειρηματικών κ.λπ.).
Το Δημόσιο φέρεται να αναλαμβάνει την επιδότηση του 33% της δόσης των ευάλωτων δανειοληπτών, με συνολικό ποσό έως 200 εκατ. ευρώ.
Το εισοδηματικό κριτήριο για την ένταξη στον νόμο, σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, θα αφορά εισόδημα 12.500 ευρώ για άγαμο, συν 5.000 ευρώ για κάθε παιδί, και για αξία ακινήτου 250.000 ευρώ.
Σημειώνεται ότι η κοινή πρόταση θα διαβιβαστεί στους εποπτικούς θεσμούς του τραπεζικού συστήματος με στόχο η διαδικασία νομοθέτησης να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου.
Το «σφυροκόπημα»
Η UBS σε έκθεσή της για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, περιγράφοντας τους λόγους για το «σφυροκόπημα» που δέχονται οι τραπεζικές μετοχές (έχουν υποχωρήσει κατά 10% μέσα στο 2019), τονίζει τις ανησυχίες των επενδυτών για την πολιτική αβεβαιότητα και την αυστηρότητα της ΕΚΤ σε ό,τι αφορά τους δείκτες κάλυψης. Είναι χαρακτηριστικό ότι έπειτα από μία αρκετά ισχυρή εκκίνηση στο 2018, οι μετοχές ορισμένων τραπεζών έχουν αγγίξει κατ’ εξακολούθηση ιστορικά χαμηλά και ολοκλήρωσαν το έτος με απώλειες 40%-75%, που είναι πολύ χειρότερη επίδοση από τις ευρωπαϊκές τράπεζες, παρά το sell-off στον ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο, τη βελτίωση των μακροοικονομικών δεικτών, τα ικανοποιητικά αποτελέσματα των stress tests και τις επιτυχημένες πωλήσεις δανείων.
Ωστόσο, η UBS επισημαίνει ότι αν και η διαδικασία μείωσης των κόκκινων δανείων θα προκαλέσει πιστωτικές ζημιές στο τραπεζικό σύστημα, δεν αναμένεται να προκαλέσει γενικευμένη ανακεφαλαιοποίηση. Ειδικότερα, οι αναλυτές της ελβετικής τράπεζας εκτιμούν ότι ο συνολικός αντίκτυπος στα κεφάλαια των τραπεζών από τη μεταφορά των NPEs σε κεντρικό όχημα ειδικού σκοπού την περίοδο 2019-2020 θα είναι της τάξης των 6 δισ. ευρώ, αλλά ο κλάδος μπορεί να τον απορροφήσει χωρίς ανακεφαλαιοποίηση.
Τα capital controls
Έντονος προβληματισμός επικρατεί στον τραπεζικό κλάδο και για το ενδεχόμενο η κυβέρνηση να προχωρήσει σε άρση των capital controls, ώστε να ενισχυθεί η επιχειρηματολογία του Αλέξη Τσίπρα ότι οδήγησε τη χώρα εκτός κρίσης και πίσω στην κανονικότητα.
Στο θέμα αναφέρθηκε και η γερμανική εφημερίδα «Handelsblatt», που επισημαίνει πως «τα capital controls ήταν η ζώνη ασφαλείας που έσωσε τις ελληνικές τράπεζες από την καταστροφή το καλοκαίρι του 2015. Τη νύχτα της 27ης προς την 28η Ιουνίου ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας “έκλεισε την κάνουλα” των χρημάτων στους Έλληνες. Οι τράπεζες κατέβασαν ρολά για τρεις εβδομάδες και στα ΑΤΜ υπήρχαν διαθέσιμα μόνο 60 ευρώ την ημέρα για κάθε κατάθεση».
Από την πλευρά τους, οι τραπεζίτες προειδοποιούν ότι βιαστικές αποφάσεις μπορεί να έχουν συνέπειες και τάσσονται υπέρ της διατήρησης των περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίου εκτός της Ελλάδας, ενώ εκφράζουν φόβους για μια νέα διαρροή χρήματος, αντίστοιχη με εκείνη του 2015. Τότε που ο Αλέξης Τσίπρας και ο Γιάνης Βαρουφάκης ήρθαν σε αντιπαράθεση με τους δανειστές, οδηγώντας τη χώρα στα όρια της χρεοκοπίας.
«Η ανησυχία είναι εύλογη αν σκεφτεί κανείς πως κατά την πολυετή κρίση της χώρας οι τράπεζες έχασαν σχεδόν το ήμισυ των καταθέσεών τους – από 237,5 δισ. ευρώ στα μέσα του 2009, έναν χρόνο πριν από την κρίση, σε μόλις 122,2 δισ. ευρώ το 2015. Παρ’ ότι σήμερα έχουν αυξηθεί, φτάνοντας τα 134,5 δισ. ευρώ, τραπεζικοί κύκλοι εκτιμούν ότι οι Έλληνες εξακολουθούν να έχουν περίπου 28 δισ. ευρώ σε μετρητά σε θυρίδες» επισημαίνεται στο δημοσίευμα της γερμανικής εφημερίδας.
Η «Handelsblatt» κάνει αναφορά και στις δηλώσεις Δραγασάκη, επισημαίνοντας ότι «έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για δεύτερη φορά μέσα σε λίγες μέρες, υπογραμμίζοντας ότι οι τράπεζες, οι οποίες έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί τρεις φορές μέσα στην κρίση, ενδέχεται να χρειαστούν νέα κεφάλαια, αν σκεφτεί κανείς ότι οι μετοχές τους έχουν ήδη χάσει το 80% της αξίας τους από την τελευταία ανακεφαλαιοποίηση στο τέλος του 2015. Αν το σενάριο αυτό πραγματοποιηθεί, κανείς δεν γνωρίζει από πού θα βρεθούν τα χρήματα αυτά. Ωστόσο, η πιθανότητα να πληρώσουν οι μέτοχοι των τραπεζών αμφισβητείται. Θα μπορούσαν βέβαια οι Ευρωπαίοι εταίροι της Ελλάδας να χορηγήσουν στη χώρα νέες ενισχύσεις. Στη χειρότερη περίπτωση, θα μπορούσε να γίνει ένα bail-in ή να χρησιμοποιηθούν τα χρήματα όσων διαθέτουν καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ».
Η ευρωπαϊκή οδηγία για το bail-in
Από το 2016 έχει τεθεί σε ισχύ η πανευρωπαϊκή οδηγία για τη διάσωση με ίδια μέσα (το γνωστό bail-in). Συγκεκριμένα, προβλέπει πως αν μια τράπεζα βρεθεί σε σημείο πτώχευσης, οι μέτοχοι είναι οι πρώτοι που θα καλύπτουν το κόστος αναδιάρθρωσης. Στη συνέχεια, ζητείται από τους πιστωτές να συνεισφέρουν, ενώ τελευταίοι συμβάλλουν εκείνοι που έχουν μη καλυπτόμενες καταθέσεις (ποσά μεγαλύτερα των 100.000 ευρώ).
Επί του παρόντος, όμως, Έλληνες αξιωματούχοι «ξορκίζουν» αυτό το σενάριο. Εξάλλου ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος, Γιάννης Στουρνάρας, επανέλαβε, πρόσφατα, ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι επαρκώς κεφαλαιοποιημένες, με υψηλότερους μάλιστα των απαιτούμενων ελάχιστων δεικτών, και μόλις πέρυσι πέρασαν μία ακόμη δοκιμασία stress test.
Οι καταθέσεις επιχειρήσεων και νοικοκυριών στις τράπεζες, ύστερα από χρόνια διαρκούς συρρίκνωσης, πέρυσι αυξήθηκαν κατά 8,1 δισ. ευρώ, φτάνοντας τα 134,5 δισ. ευρώ. Στο ερώτημα εάν διατρέχουν κίνδυνο, αρμόδιες πηγές απαντούν κατηγορηματικά αρνητικά, υπό τις παρούσες συνθήκες.
