Κ.Φίλης: «Η απόφαση της Ε.Ε. είναι ένας συμβιβασμός με θετικά και αστερίσκους»

Παρά το γεγονός ότι η Ε.Ε. δεν συμπεριέλαβε τον όρο «κυρώσεις» και το μήνυμα προς την Τουρκία δεν ήταν τόσο καθαρό και τόσο αποφασιστικό όσο θα θέλαμε, η Τουρκία δεν είναι ικανοποιημένη, γιατί η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τής βάζει όρια και καλούπια, επισημαίνει ο διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου, Κωνσταντίνος Φίλης.

Έχει περάσει μία εβδομάδα από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Θα έπρεπε να έχει γίνει κάτι στο μεταξύ;

Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έθεσε ένα χρονικό όριο στην Τουρκία για να αλλάξει τη στάση της απέναντι σε Ελλάδα και Κύπρο, την έβαλε σε μια συνθήκη παρακολούθησης μέχρι τον Δεκέμβρη, προφανώς επειδή μέχρι τότε θα έχουμε και μια σαφέστερη εικόνα για τις διερευνητικές με την Ελλάδα, για το πού αυτές μπορεί να οδηγήσουν εάν, όταν και εφόσον ξεκινήσουν.

Υπάρχει κινητικότητα όμως. Για παράδειγμα, έγινε η περιοδεία Στόλτενμπεργκ…

Υπάρχει μια πίεση από τον διεθνή παράγοντα να έχουμε μια προσέγγιση μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, για να οδηγηθεί αυτή η κατάσταση και σε ένα ξεπάγωμα των ευρωτουρκικών σχέσεων, που ενδιαφέρουν την Τουρκία αλλά και πολλά κράτη-μέλη.

Δεν έχει υπάρξει κάτι την τελευταία εβδομάδα σε θετική κατεύθυνση. Το αντίθετο! Βλέπουμε μέρα με τη μέρα μια απόκλιση από πλευράς της Τουρκίας.

Είναι αυτός ο τρόπος με τον οποίο ο κ. Ερντογάν αντιδρά στην απόφαση;

Δεν του αρέσει του Ερντογάν να παίζει με κανόνες, πολλώ δε μάλλον να μπαίνει σε καλούπια και σε όρια. Αυτή η απόφαση έβαλε όρια στην Τουρκία και κάποιους κανόνες στον διάλογο με την Ελλάδα, όπως, για παράδειγμα, το ότι προσδιόρισε οι διερευνητικές να γίνουν μόνο για θέματα θαλασσίων ζωνών.

Ήταν ένα σαφές μήνυμα;

Παρά το γεγονός ότι δεν συμπεριέλαβε τον όρο «κυρώσεις» και παρά το γεγονός ότι το μήνυμα ήταν θολό προς την Τουρκία, δηλαδή δεν ήταν τόσο καθαρό και τόσο αποφασιστικό όσο θα θέλαμε, η Τουρκία, στη λογική του «πάρ’ τα όλα», του άσπρου-μαύρου που διατρέχει και διακατέχει την ηγεσία της, δεν είναι ικανοποιημένη και βλέπουμε σοβαρές αντιδράσεις, διότι η Ε.Ε. επιχείρησε να τη βάλει σε κάποια καλούπια. Η Τουρκία θεωρεί σήμερα ότι είναι πολύ μεγάλη και πολύ ισχυρή για να μπαίνει σε καλούπια και να δέχεται αυτά που άλλοι τής επιβάλλουν. Αλλά αυτό δυσκολεύει πολύ τον διάλογο.

Το «μεγάλη» είναι αντικειμενικό μέγεθος. Το «ισχυρή», όμως, δεν προκύπτει από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται τον τελευταίο καιρό.

Όχι, ο Ερντογάν πιστεύει ότι η Τουρκία είναι πολύ ισχυρή, ότι η Τουρκία είναι μια χώρα που την πολεμούν επειδή δίνει τον δικό της αγώνα ανεξαρτησίας, ο οποίος είναι ο μεγάλος αγώνας ανεξαρτησίας του Ερντογάν, 97 χρόνια μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης και τον αγώνα ανεξαρτησίας του Κεμάλ.

Μήπως είναι ένα εσωτερικό παιχνίδι του Τούρκου Προέδρου απέναντι στο δικό του εκλογικό ακροατήριο;

Προφανώς υπάρχει μια εσωτερική διάσταση που έχει να κάνει με την προσπάθεια του Ερντογάν να αποκαθηλώσει τον Κεμάλ και να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη από τα εσωτερικά της προβλήματα, που δεν είναι άλλα από την οικονομία.

Παίζει πολύ έντονα το εθνικιστικό χαρτί, μαζί με το ισλαμικό, για να μπορέσει να παγιώσει μια πλειοψηφία στο εσωτερικό της χώρας του. Όμως, ανεξάρτητα από αυτά, πιστεύει σήμερα ότι η Τουρκία είναι μια μεγάλη και ισχυρή χώρα, που έχει τεράστια δυναμική και είναι ισότιμος συνομιλητής των ΗΠΑ, της Ρωσίας, της Κίνας, της Ε.Ε.

Όμως έχει ανοίξει πολλά μέτωπα…

Το πιστεύει ότι η Τουρκία μπορεί να έχει πολλά μέτωπα ταυτόχρονα, τα οποία να τα συντηρεί. Πιστεύει ότι μέσα από αυτά καταδεικνύει την ισχύ της, διότι ποια χώρα μπορεί να έχει τόσα μέτωπα αν δεν είναι μεγάλη και ισχυρή. Και μέσα από αυτά τα μέτωπα προσπαθεί να ισχυροποιηθεί διαπραγματευτικά, πιστεύοντας ότι όσο περισσότερα είναι τα μέτωπα και πιο εκκρεμή, τόσο περισσότερες δυνατότητες έχει να κάνει διαπραγματευτικό παιχνίδι.

Είναι ένα τέτοιο το άνοιγμα των Βαρωσίων;

Η Τουρκία έχει τρεις λόγους για ό,τι έκανε στα Βαρώσια. Ο πρώτος είναι τακτικός και έχει να κάνει με την ενίσχυση του δικού της υποψηφίου στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής. Στόχος ήταν να δείξει ότι στηρίζει τον υποψήφιό της και να του κάνει ένα δώρο, έτσι ώστε να το χρησιμοποιήσει στο πιο ακραίο και εθνικιστικό κομμάτι των Τουρκοκυπρίων έναντι του Ακιντζί. Γι’ αυτό και ο Ακιντζί αντέδρασε με σφοδρότητα.

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι θέλει να εγκλωβίσει τον Ακιντζί σε περίπτωση επανεκλογής του σε μια πολιτική που θα είναι τέτοια που δεν θα έχει διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια του έναντι των Ελληνοκυπρίων. Διότι το μεγάλο διαπραγματευτικό χαρτί των Τουρκοκυπρίων όλα τα τελευταία χρόνια ήταν η επαναφορά των Βαρωσίων και γενικότερα της Αμμοχώστου στους Ελληνοκύπριους. Αυτό δεν θα υπάρχει πλέον.

Ο τρίτος λόγος είναι να δείξει ότι για μία ακόμη φορά είναι σε θέση να γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων του τις συμφωνίες και τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και να προχωράει σε μια λογική «business as usual».

Μπορούν οι Τουρκοκύπριοι να απεξαρτηθούν από την Άγκυρα;

Ο βαθμός δυσκολίας είναι ανυπέρβλητος. Υπό προϋποθέσεις θα μπορούσε να γίνει σε μια ενωμένη Κύπρο, αλλά αυτή τη στιγμή που μιλάμε είναι ένα σενάριο πολύ μακριά από την πραγματικότητα.

Πώς ερμηνεύτηκε η απόφαση της συνόδου κορυφής από τις άλλες ενδιαφερόμενες χώρες της περιοχής, την Αίγυπτο, το Ισραήλ;

Οι περιφερειακές χώρες ξέρουν ποια είναι τα όρια της Ε.Ε. Δεν δίνουν μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι αρμόζει σε αυτές τις αποφάσεις. Καταλαβαίνουν ότι οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση συνολικά βρίσκονται σε δοκιμασία, για να μην πω νευρικό κλονισμό. Αυτό όμως δεν επηρεάζει τους σχεδιασμούς της Αιγύπτου ή του Ισραήλ. Ξέρουν ότι η Ε.Ε. είναι ένας οργανισμός που από τη φύση του πρέπει να συμβιβάζεται, πρέπει να γίνονται συμβιβασμοί στο εσωτερικό του. Αυτό ήταν και η απόφαση της περασμένης Πέμπτης. Ένα συμβιβασμός με θετικά για την Ελλάδα, αλλά και με αστερίσκους.