Β.Γεωργιάδου: «Τα οικονομικά στηρίγματα της Χρυσής Αυγής έμειναν σε μια γκρίζα περιοχή»

Στην εκτόνωση της οργής και της διάθεσης για ρεβάνς που επικράτησε σε ένα μέρος του εκλογικού σώματος μεσούσης της κρίσης, στη θεσμική κινητοποίηση, στη δίκη, που ανέδειξε το περιεχόμενο της δράσης της, και στην αναστολή της κρατικής χρηματοδότησης, που της στέρησε αναγκαίους πόρους, αποδίδει η καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Βασιλική Γεωργιάδου την υποχώρηση της πολιτικής και εκλογικής επιρροής της Χρυσής Αυγής.

Διευκόλυνε τη δικανική κρίση η αποτυχία της Χρυσής Αυγής να μπει στη Βουλή;

Δεν έχουμε λόγους να εικάσουμε κάτι τέτοιο. Όταν ξεκίνησε η όλη διαδικασία, η Χρυσή Αυγή διέθετε κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, κατέχοντας μάλιστα, από τον Ιανουάριο του 2015, την τρίτη θέση, από άποψη κοινοβουλευτικής δύναμης, στην Ελληνική Βουλή. Θα αντέστρεφα το επιχείρημα και θα ισχυριζόμουν ότι η έναρξη της δικαστικής διαδικασίας περιόρισε την εκλογική δυναμική της Χρυσής Αυγής, που, με βάση τα δημοσκοπικά δεδομένα, υπήρξε εντυπωσιακά ανοδική μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2013. Αλλά και τα εκλογικά ποσοστά της Χρυσής Αυγής έπεφταν σημαντικά καθώς προχωρούσε η δίκη και έρχονταν στο φως τεκμήρια για το προφίλ και τη δράση της. Μέχρι τότε, υπήρχε δυσπιστία στο εκλογικό σώμα, έστω σε ένα τμήμα του, όσον αφορά τα ναζιστικά «πιστεύω» και τον βίαιο τρόπο δράσης της Χρυσής Αυγής. Η δυσπιστία αυτή περιορίστηκε με την εξέλιξη της δίκης, γεγονός που τελικά ενσωματώθηκε στην κρίση του εκλογικού σώματος.

Επηρέασε την κρίση του δικαστηρίου η συγκέντρωση έξω από αυτό την ημέρα της απόφασης;

Θεωρώ πως δεν υπήρξε ένας τέτοιος επηρεασμός. Η δικαστική απόφαση που έκρινε ενόχους τους κατηγορουμένους υπήρξε η απόληξη της όλης διαδικασίας στα πεντέμισι χρόνια διάρκειας της δίκης. Εξάλλου η απόφαση είχε ληφθεί από το δικαστήριο πριν από την πραγματικά μεγάλη συγκέντρωση που έλαβε χώρα την ημέρα της ανακοίνωσης της δικαστικής απόφασης. Η πορεία της δίκης συνέπεσε με στιγμές εγρήγορσης της κοινωνίας των πολιτών αλλά και με διαστήματα σιωπής ή και αδιαφορίας εκ μέρους της για όσα λάμβαναν χώρα μέσα στη δικαστική αίθουσα. Ανεξαρτήτως του κλίματος, η διαδικασία εξελισσόταν με τον ίδιο τρόπο στο εσωτερικό της.

Ακούστηκε επανειλημμένα ότι τα δικαστήρια κρίνουν πράξεις και όχι ιδεολογίες. Μπορεί να υπάρξει ιδεολογία Χρυσής Αυγής χωρίς πράξεις Χρυσής Αυγής;

Οι νεοναζιστικές ιδέες αναβιώνουν, χωρίς απαραίτητα να συνοδεύονται από πράξεις βίαιου εξτρεμισμού. Είναι σοκαριστική, επί παραδείγματι, η διάχυση του αντισημιτισμού στις μέρες μας. Μιλώντας πιο γενικά, οι ιδέες μπορεί να αυτονομηθούν από το εγχείρημα, να γίνει πράξη ό,τι αυτές εκφράζουν. Ωστόσο, στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής οι ναζιστικές της ιδέες μετατράπηκαν σε κινητήριο μοχλό για τον τρόπο και την επιλογή των μέσων δράσης της. Από τις αρχές του 1990 μέχρι σήμερα το modus operandi της Χρυσής Αυγής και οι ιδέες της βρίσκονταν σε συμφωνία. Αν αφαιρέσουμε τον βίαιο ακτιβισμό, αυτό που απομένει δεν δείχνει να είναι ικανό να συντηρήσει τη Χρυσή Αυγή πολιτικά και εκλογικά. Εξάλλου πήραμε μια γεύση στις βουλευτικές εκλογές του 2019, όταν μην μπορώντας να ασκήσει εκτεταμένο βίαιο ακτιβισμό, κυρίως λόγω των δεδομένων της δίκης και της έλλειψης πόρων, η Χρυσή Αυγή συρρικνώθηκε και περιθωριοποιήθηκε.

Δεν είναι τα μέσα τους το μήνυμά τους;

Πολύ σωστά. Χωρίς τα μέσα της βίαιης δράσης τους, η ιδεολογία τους παραμένει περιορισμένη σε έναν στενό πυρήνα. Η διάχυση συντελείται μέσω της πράξης, στην οποία εστίασε η Χρυσή Αυγή. Ακόμη και όταν δεν έκανε πράξη τις ιδέες της, έχοντας ως modus operandi τον βίαιο ακτιβισμό, ο λόγος της αποσκοπούσε στο να κινητοποιήσει το κοινό στο οποίο απευθυνόταν και να διατηρήσει σε εγρήγορση τους οπαδούς της. Είναι η λογική του κόμματος-πολιτοφυλακή. Η ύπαρξη και επιβίωσή του στηρίζεται στη δράση του.

Οι νομικοί ερίζουν για το κατά πόσο θα ήταν ωφέλιμος ένας προκαταβολικός έλεγχος της συμβατότητας ενός κόμματος που ζητά συμμετοχή στις εκλογές με το Σύνταγμα…

Νομίζω ότι ένας τέτοιος έλεγχος δεν είναι δυνατό να γίνει από θεσμική/συνταγματική σκοπιά. Η ελληνική πολιτεία δεν θεμελιώθηκε πάνω στο πρότυπο μιας αμυνόμενης δημοκρατίας, όπως συνέβη στη Γερμανία, προκειμένου να είναι δυνατός ένας τέτοιος προκαταρκτικός έλεγχος και αδειοδότηση ή απαγόρευση κομμάτων. Επιπλέον, αν κάτι τέτοιο ήταν δυνατό να συμβεί, θα αντιδρούσαν άλλες πολιτικές δυνάμεις, προβάλλοντας λόγους που εδράζονται στο ιστορικό παρελθόν, σε απαγορεύσεις κομμάτων και συνθήκες που επικρατούσαν στην «καχεκτική δημοκρατία» της μετεμφυλιακής περιόδου. Νομικοί υποστηρίζουν, ωστόσο, ότι θα μπορούσε να ουσιαστικοποιηθεί ο έλεγχος από τον Άρειο Πάγο κατά την ανακήρυξη των συνδυασμών ενόψει εκλογών. Από τη σκοπιά της πολιτικής επιστήμης και της πολιτικής ανάλυσης επιχειρηματολογώντας, θα έλεγα ότι όποιες και όσες θεσμικές δικλείδες κι αν δημιουργηθούν, σε τελευταία ανάλυση είναι η εκλογική ζήτηση και η θέληση των πολιτών αυτή που θα κρίνει τη μορφολογία του κομματικού ανταγωνισμού και τη σύνθεση της κομματικής σκηνής.

Ήταν αποτελεσματική εγκληματική οργάνωση η Χρυσή Αυγή; Η οικονομική της διάρθρωση αποκαλύφθηκε;

Δυστυχώς, ναι, ήταν αποτελεσματική, μιλώντας με όρους ποσοτικούς, αν κρίνουμε δηλαδή από τον αριθμό των εγκληματικών πράξεων στις οποίες ενεπλάκη το δυναμικό της. Τα οικονομικά στηρίγματα ήταν αφανή κι εκείνοι που σπονσονάριζαν τη Χρυσή Αυγή έμειναν σε μια γκρίζα περιοχή, όπως και το πού διοχετεύτηκαν οι πόροι που προέκυψαν από δημόσιο χρήμα (βουλευτικές αποζημιώσεις και κρατική χρηματοδότηση). Υπήρξαν, επιπλέον, καταγγελίες από το εσωτερικό της Χρυσής Αυγής και συγκεκριμένα από πρώην ευρωβουλευτή της που αφορούν τα οικονομικά της. Αυτό το σκέλος δεν έχει αποκαλυφθεί πλήρως.

Γιατί απέτυχε πολιτικά και έμεινε εκτός Βουλής; Υποχώρησε η οργή της οικονομικής κρίσης ή η πραγματικότητα έδειξε ότι ήταν κατώτεροι των περιστάσεων;

Η πολιτική και εκλογική υποχώρηση της Χρυσής Αυγής οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων. Η εκτόνωση της οργής και της διάθεσης για ρεβάνς που επικράτησε σε ένα μέρος του εκλογικού σώματος μεσούσης της κρίσης είναι ένας τέτοιος παράγοντας. Η θεσμική κινητοποίηση, η δίκη, επίσης συνέβαλε, καθώς ανέδειξε το περιεχόμενο της εγκληματικής δράσης της συγκεκριμένης οργάνωσης. Η αναστολή της κρατικής χρηματοδότησης λειτούργησε προς αυτή την κατεύθυνση, καθότι στέρησε πόρους από την οργάνωση, που ήταν ωστόσο αναγκαίοι για την παρουσία και δράση της. Ο βίαιος εξτρεμισμός της Χρυσής Αυγής δεν μπορούσε να συντηρηθεί σε ένα καθεστώς δημοκρατικής πολιτείας. Όσο η πόλωση κυριαρχούσε, μια τέτοια παρουσία έβρισκε τρόπο έκφρασης. Η εκτόνωση της πόλωσης και αυτό που ονομάστηκε «κανονικοποίηση» της πολιτικής σκηνής συνέβαλαν στην περιθωριοποίηση της Χρυσής Αυγής.

Σας ενοχλεί η θεωρία των άκρων;

Οι πολιτικές και κομματικές δυνάμεις κρίνονται με τρόπο διακριτό και διαφοροποιημένο. Το «όλοι ίδιοι είναι» δεν ισχύει, σε καμία εκδοχή του. Σε μια δημοκρατική πολιτεία όλοι αξιολογούνται γι’ αυτό που είναι και κάνουν, χωρίς να πρέπει να τηρούνται κάποιες ισορροπίες στην ελεύθερη και διαφοροποιημένη έκφραση της κρίσης των πολιτών.