Δύσκολο αλλά ελπιδοφόρο το 2018

Αφήνουμε πίσω μας το 2017 με ορισμένες θετικές εξελίξεις, όπως η καθυστερημένη επιστροφή στην ανάκαμψη και στα τουριστικά ρεκόρ, αλλά και μεγάλες δυσκολίες, ιδιαίτερα στον κοινωνικό τομέα, για να υποδεχτούμε ένα ελπιδοφόρο αλλά δύσκολο και από πολλές απόψεις σύνθετο 2018.

Η πορεία της Ε.Ε.

Η ποιότητα του 2018 θα προσδιοριστεί σε μεγάλο βαθμό από τη δυνατότητα της Ε.Ε. να αντιμετωπίσει τις μεγάλες πολιτικές εκκρεμότητες. Το Brexit προχωράει μετ’ εμποδίων και έχει μπει στη δεύτερη φάση της συζήτησης της μελλοντικής σχέσης Ηνωμένου Βασιλείου και Ε.Ε., η πολιτική αναμέτρηση στην Καταλονία θα επηρεάσει τις εξελίξεις στην Ισπανία και στην Ε.Ε., στη Γερμανία αποδεικνύεται δύσκολη η αναζήτηση του νέου κυβερνητικού συνασπισμού, Ολλανδία και κυρίως Αυστρία στέλνουν μηνύματα δεξιόστροφης αυστηρότητας και σκλήρυνσης και η Ιταλία μπαίνει σε περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας και θα πρέπει να περιμένουμε τις βουλευτικές εκλογές για να δούμε εάν θα κυριαρχήσουν οι φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις ή ένα περίεργο μείγμα ευρωσκεπτικιστών και αντιευρωπαίων.

Το πιθανότερο είναι ότι το ευρωπαϊκό περιβάλλον που θα διαμορφωθεί θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για την προώθηση θεμάτων μεγάλου ελληνικού ενδιαφέροντος, όπως είναι η γενναιόδωρη αναδιάρθρωση του χρέους του ελληνικού Δημοσίου ή η κοινή αποτελεσματική αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού.

Πίσω από τα ρεκόρ

Η δεύτερη μεγάλη αβεβαιότητα έχει σχέση με την πορεία της διεθνούς οικονομίας και με την Ευρωζώνη. Το τελευταίο διάστημα σημειώνονται ρεκόρ στην οικονομική ανάπτυξη, στους χρηματιστηριακούς δείκτες, στα κέρδη και στην κεφαλαιοποίηση μεγάλων πολυεθνικών ομίλων, ιδιαίτερα στον τομέα της ψηφιακής οικονομίας, στην αξία των λεγόμενων κρυπτονομισμάτων και στην πτώση των επιτοκίων δανεισμού για το Δημόσιο των κρατών της Ευρωζώνης αλλά και των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων.

Ειδικά η Ευρωζώνη βρίσκεται στον πέμπτο χρόνο σταθερής οικονομικής ανάπτυξης, έχει απορροφήσει πλήρως την ανεργία που δημιουργήθηκε με την κρίση του 2008 και καταγράφει το καλύτερο οικονομικό και επιχειρηματικό κλίμα από το 2000. Η Ελλάδα έχασε πολύτιμο χρόνο εξαιτίας της ανευθυνότητας και των πειραματισμών του ΣΥΡΙΖΑ και βρίσκεται μόλις στο τέταρτο τρίμηνο μιας ασταθούς οικονομικής ανάκαμψης, που στηρίζεται κυρίως στα τουριστικά ρεκόρ, τα οποία επιτυγχάνονται σε πείσμα της υπερφορολόγησης του κλάδου από την κυβέρνηση.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν θα προλάβουμε την εξαιρετικά ευνοϊκή ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομική συγκυρία ή θα αλλάξει αυτή προς το χειρότερο το 2018, προτού βγούμε οριστικά από τη δική μας κρίση.

Οι αλλαγές στην Ευρωζώνη

Από τον συνδυασμό του νέου πολιτικού τοπίου στην Ε.Ε. και της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας οικονομικής συγκυρίας θα εξαρτηθεί, σε μεγάλο βαθμό, η προώθηση των αναγκαίων αλλαγών στην Ευρωζώνη.

Ο Γάλλος Πρόεδρος κ. Μακρόν έχει διατυπώσει φιλόδοξες προτάσεις, αποφεύγοντας όμως να τις υποστηρίξει οικονομικά. Σε αυτή τη φάση δυσκολεύεται να βρει συνεργάτες για την προώθησή τους, εφόσον δεν έχει σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση συνασπισμού στη Γερμανία, η Ισπανία και η Ιταλία βρίσκονται αντιμέτωπες με μεγάλες πολιτικές εκκρεμότητες και οι κυβερνήσεις της Ολλανδίας και της Αυστρίας δεν δείχνουν πρόθυμες να κινηθούν στην κατεύθυνση που περιγράφει.

Τεράστιας σημασίας για την Ελλάδα είναι ο προσδιορισμός των πόρων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού για την επταετία που ξεκινάει μετά το 2020. Χωρίς πρόσθετη αναπτυξιακή και οικονομική ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας από την Ε.Ε., πολύ δύσκολα θα αντέξουμε το βάρος της μελλοντικής διαχείρισης του δημόσιου χρέους. Τα μηνύματα που έρχονται από την Ε.Ε. για τη μελλοντική χρηματοδότηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού είναι προς το παρόν αρνητικά και θα πρέπει να κινητοποιηθούμε για να υπάρξουν ευρωπαϊκές αποφάσεις το 2018 που θα ικανοποιούν, ως έναν βαθμό, τα καλώς εννοούμενα συμφέροντά μας.

Τα stress tests των τραπεζών

Σημαντική εκκρεμότητα που θα ρυθμιστεί το πρώτο τετράμηνο του 2018 είναι τα τεστ αντοχής των ελληνικών τραπεζών που θα γίνουν με πρωτοβουλία της ΕΚΤ. Όλα δείχνουν ότι οι ελληνικές τράπεζες θα διευκολυνθούν, σε επίπεδο σεναρίων που θα δοκιμάσουν την αντοχή τους, για να περάσουν τη δοκιμασία χωρίς πρόσθετες αναταράξεις για την ελληνική οικονομία.

Η κατάσταση όμως θα παραμείνει δύσκολη, γιατί οι τράπεζες θα αναλάβουν την υποχρέωση να προχωρήσουν σε δυναμική διαχείριση των κόκκινων δανείων και κλιμάκωση των πλειστηριασμών ακινήτων μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2018, ενώ η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας θα παραμείνει περιορισμένη και με πολύ σκληρούς όρους για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις εξαιτίας των δυσκολιών που δημιουργούν στις τράπεζες τα ποσοστά-ρεκόρ, της τάξης του 45%, των κόκκινων δανείων.

Έξοδος από το πρόγραμμα

Η λεγόμενη καθαρή έξοδος από το δανειακό πρόγραμμα μέχρι τον Αύγουστο του 2018 πρέπει να θεωρείται βέβαιη, γιατί είναι υποχρεωτική. Οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν έχουν διάθεση να συνεχίσουν την προνομιακή χρηματοδότηση του ελληνικού Δημοσίου με επιτόκια κατώτερα του 1% και δεν θέλουν να υποστούν την πολιτική φθορά που συνδέεται με αυτή την επιλογή. Θέλει δεν θέλει, η ελληνική κυβέρνηση θα βγει στις διεθνείς αγορές για να καλύψει τις ανάγκες δανεισμού του ελληνικού Δημοσίου με πολλαπλάσιο επιτόκιο και κόστος εξυπηρέτησης των νέων δανείων.

Ο κ. Τσίπρας και οι συνεργάτες του συγχέουν σκόπιμα την έξοδο των πιστωτών από το δανειακό πρόγραμμα, η οποία είναι υποχρεωτική για την Ελλάδα και μαθηματικά βέβαιη, με την έξοδο του ελληνικού λαού από τα μνημονιακού τύπου μέτρα. Το μνημόνιο λήγει επισήμως μαζί με το δανειακό πρόγραμμα, το οποίο συμπληρώνει, συνεχίζεται όμως, τουλάχιστον μέχρι το 2020, εξαιτίας των υπογραφών που ήδη έχει βάλει ο κ. Τσίπρας. Οι συμπολίτες μας έχουν μπροστά τους τους μαζικούς πλειστηριασμούς ακινήτων, τη μεγάλη μείωση των παλαιών κύριων συντάξεων και τη μεγάλη μείωση του αφορολόγητου ορίου για το ετήσιο εισόδημα.

Η οικονομία και η καθημερινότητα

Η αύξηση του ΑΕΠ  το 2017 εκτιμάται σε ένα ποσοστό 1,5%-1,6%, με αρχική πρόγνωση το 2,5%-2,6%. Ακόμη και το 2017, οπότε παρατηρείται καθυστερημένη ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, αναπτυσσόμαστε με μικρότερο ρυθμό από την Ευρωζώνη (2,2%) και είμαστε η μόνη οικονομία στην Ευρωζώνη για την οποία η αρχική πρόγνωση αναθεωρήθηκε προς τα κάτω.

Το ερώτημα είναι εάν θα αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες που προσφέρουν η Ευρωζώνη και η παγκόσμια οικονομία το 2018 ή θα επαναληφθεί το 2017, οπότε οι εξαιρετικά αισιόδοξες αρχικές προγνώσεις ψαλιδίστηκαν με το πέρασμα του χρόνου εξαιτίας των κυβερνητικών λαθών και παραλείψεων.

Όποια και να είναι η πορεία της ελληνικής οικονομίας το 2018, η βελτίωση θα περάσει εν μέρει μόνο στην πραγματική οικονομία και την κοινωνία. Η συνέχιση της κρίσης για τόσα χρόνια έχει δημιουργήσει φοβερές εκκρεμότητες και υποχρεώσεις σε επίπεδο νοικοκυριών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να μη φτάνει μια συγκρατημένη αύξηση του ΑΕΠ για να φανεί η διαφορά στην οικονομική και κοινωνική καθημερινότητα. Επιπλέον, η βελτίωση βασικών οικονομικών δεικτών, όπως είναι, για παράδειγμα, η μείωση της ανεργίας, γίνεται με απαράδεκτους κοινωνικούς όρους, που στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει να κάνει με τη δημιουργία της λεγόμενης γενιάς των 360 ευρώ. Οι έρευνες διεθνών ινστιτούτων και οργανισμών καταγράφουν επιδείνωση της κοινωνικής κατάστασης την τελευταία τριετία στους τομείς της υγείας, της στέρησης βασικών αγαθών και της φτώχειας για τους εργαζόμενους. Αυτές οι τάσεις πολύ δύσκολα θα αλλάξουν μέσα στο 2018.

Τα μέτρα και οι εκλογές

Είναι πολύ πιθανό το 2018 να εξελιχθεί σε χρονιά πρόωρων βουλευτικών εκλογών. Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση δεν αντέχει το πολιτικό σοκ από την προγραμματισμένη μείωση των δαπανών για το ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό κατά 3,5 δισ. ευρώ μέχρι το 2019 και αν δεν μπορέσει να την καθυστερήσει κατά ένα εξάμηνο θα προτιμήσει, πιθανότατα, να πάει σε πρόωρες εκλογές το 2018 παρά να υποστεί το πολιτικό κόστος της εφαρμογής του μέτρου που υπέγραψε.

Όποτε και να γίνουν οι βουλευτικές εκλογές, το πιθανότερο είναι ότι θα έχουμε ελπιδοφόρα αλλαγή του πολιτικού σκηνικού, με τη ΝΔ να περνάει στην πρώτη θέση, τον ΣΥΡΙΖΑ στη δεύτερη και το Κίνημα Αλλαγής να καταγράφει αξιοπρεπή ποσοστά. Άγνωστος Χ που μπορεί να επηρεάσει τις εξελίξεις είναι οι επιδόσεις των αντιμνημονιακών δυνάμεων, οι οποίες μπορεί να μη συνεννοούνται μεταξύ τους, έχουν όμως ισχυρή παρουσία, από το ΚΚΕ και την εκτός ΣΥΡΙΖΑ ριζοσπαστική Αριστερά μέχρι την άκρα Δεξιά.