Η επόμενη μέρα

Πάει μήνας που βρισκόμαστε σε καθεστώς καραντίνας και φαίνεται ότι η περίοδος της «ανεμελιάς» τελειώνει ανεπιστρεπτί. Δεν αναφέρομαι στα οικονομικά, φυσικά. Γνωρίζαμε από την αρχή, ή έστω συνειδητοποιήσαμε γρήγορα, ότι οικονομικά θα δυσκολευτούμε πολύ ως δραματικά από δω και πέρα. Η «ανεμελιά» προέκυψε αναγκαστικά από το γεγονός ότι, με την απειλή έξω, καθίσαμε σπίτι και άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο απολαύσαμε πράγματα που είχαμε χαμένα επί χρόνια. Αίσθηση ασφάλειας, λίγο παραπάνω ύπνος, λίγο συμμάζεμα του οίκου, λίγο παραπάνω χρόνος με τα μέλη της οικογένειας, περισσότερη συζήτηση με τον γείτονα στο διπλανό μπαλκόνι, λιγότερη φθορά. Όσο ο ιός κυκλοφορεί, η ασφάλεια του σπιτιού δεν παύει να είναι μια ωραία όαση. Για τα οικονομικά, θέλοντας και μη, δεν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι κλεισμένοι μέσα. Πλησιάζει η ώρα που θα χρειαστεί να βγούμε έξω να αντιμετωπίσουμε την απειλή. Πλησιάζει η ώρα του εφαρμοσμένου φόβου.

Ο φόβος μάς μάζεψε μέσα και μοιάζει, αλλά δεν είναι, εντυπωσιακή η ευκολία με την οποία έγινε αυτό. Υποτίθεται ότι είμαστε ελεύθερα πνεύματα, απείθαρχοι, μποέμηδες και όλα τούτα τα ωραία. Στην πραγματικότητα, είμαστε, ειδικά τα τελευταία χρόνια, καταταλαιπωρημένοι, με έντονους ρυθμούς ζωής, όχι πάντα αποδοτικούς, με χαμένη την αίσθηση του χρόνου και την επαφή με τους ανθρώπους γύρω μας. Η πανδημία μάς έδωσε το περιθώριο να τα δούμε όλα αυτά, να συνειδητοποιήσουμε λίγο καλύτερα αυτό που μας συνέβαινε και συνειδητά ή ασυνείδητα να το αξιολογήσουμε. Αξίζει να σημειώσουμε και το γεγονός ότι όσες χώρες επέλεξαν να μην κλειστούν, για να μη ζημιωθούν οικονομικά, αντιμετώπισαν υψηλότατο αριθμό θανάτων και την ίδια (αν όχι χειρότερη) οικονομική καταστροφή με τις υπόλοιπες. Ας συνυπολογίσουμε ότι κάθε πρόωρος θάνατος, έστω και υπερήλικα, φέρνει πρόσθετα προβλήματα στο περιβάλλον του θανόντος, ψυχολογικά, οργανωτικά και οικονομικά. Όταν οι θάνατοι είναι συνολικά πολλοί, έχουν δραματικά μεγαλύτερη επίπτωση στην κοινωνία και στο κράτος. Δεν θα συνέλθουν εύκολα οι πόλεις και τα χωριά στα οποία σημειώθηκαν μαζικοί θάνατοι.

Το διάστημα της καραντίνας είναι το εύκολο κομμάτι της πανδημίας. Το δυσκολότερο θα έρθει όταν, χωρίς εγκεκριμένη θεραπεία και χωρίς εμβόλιο, θα αρχίσουμε να κυκλοφορούμε, και τότε θα πρέπει να αντιπαλέψουμε τον φόβο μας. Η παρούσα γενιά γεννήθηκε και μεγάλωσε χωρίς τον φόβο της υγειονομικής επιβίωσης. Εμβόλια, θεραπείες, τεχνολογία, συνέβαλαν ώστε εδώ και δεκαετίες να θεωρούμε βέβαιο ότι ο άνθρωπος θα μεγαλώσει και θα αναπτυχθεί απρόσκοπτα, χωρίς να φοβάται πρόωρο θάνατο από κάποια αρρώστια. Δεν ήταν βέβαια έτσι στις αρχές του περασμένου αιώνα. Μπορεί να είμαστε βέβαιοι ότι θα βρεθεί φάρμακο, αλλά ως τότε θα πρέπει να ζήσουμε περίπου όπως οι πρόγονοί μας. Μετρημένα και με προφυλάξεις. Ίσως με αυτή την ευκαιρία αντιστραφούν και κάποιες αφελείς μυθολογίες ότι τα εμβόλια συνιστούν μια παγκόσμια συνωμοσία ελέγχου του πληθυσμού. Η δεδομένη και άκοπη υγειονομική ασφάλεια μας έκανε μαλθακούς και άσκεφτους. Πλέον, ορισμένοι αναγκάζονται να αναμετρηθούν και με τις δοξασίες τους.

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας των υπολογιστών και μέσω αυτής των μεταφορών άνοιξε ανεπιστρεπτί τα σύνορα και ανακάτεψε ανθρώπους από κάθε γωνιά του πλανήτη σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Αυτή η συνολική ανάπτυξη, λένε οι ειδικοί, κατέστρεψε μεγάλο μέρος της χλωρίδας και της πανίδας και έφερε τον άνθρωπο πολύ κοντά και με τα πλάσματα του πλανήτη με τα οποία δεν θα έπρεπε να βρίσκεται. Το συνολικό ανακάτεμα προκάλεσε παλιότερα επιδημίες και πλέον την τρέχουσα πανδημία. Με τη βεβαιότητα ότι θα υπάρξει και επόμενη. Με άλλη διατύπωση, τα ίδια πράγματα που μας έκαναν «πανίσχυρους» και πολλούς πάνω στον πλανήτη μάς έκαναν και σημαντικά ευάλωτους. Η ισορροπία της φύσης σε κάθε περίπτωση λειτουργεί.

Είναι χωρίς αντικείμενο το να συζητάμε για αντιστροφή της παγκοσμιοποίησης. Ουδείς από μας θέλει να πετάξει το κινητό και τον υπολογιστή του, ούτε φυσικά το αυτοκίνητό του. Πολύ περισσότερο, ουδείς διανοείται να καταργήσει το αεροπλάνο. Από την ώρα που ο άνθρωπος μπορεί να επικοινωνεί και να μετακινείται, θα το κάνει. Θα αναμειγνύεται με τους ομοίους του σε όλο τον κόσμο και μόνο καλό μπορεί να προκύπτει απ’ όλο αυτό. Το μέλλον δεν βρίσκεται στην επιστροφή στις κλειστές και πρωτόγονες κοινωνίες, αλλά στον εξορθολογισμό της αλόγιστης επέκτασής μας πάνω στον πλανήτη. Και σίγουρα στον μεγαλύτερο σεβασμό της φύσης και των ισορροπιών της.

Μέχρι τότε, πρέπει να βγούμε στον δρόμο, με τον «αόρατο εχθρό» να καραδοκεί. Αναπόφευκτα, θα σκληρύνουμε. Θα σφίξουμε τα δόντια και θα προχωρήσουμε. Το έκαναν γενιές ολόκληρες πριν από εμάς, καλούμαστε πλέον να το κάνουμε κι εμείς. Πρέπει να μάθουμε να προφυλάσσουμε τον εαυτό μας και μέσω αυτού τους δικούς μας ανθρώπους. Μπορεί να γίνει, με συνεπή συμπεριφορά, σύνεση και προπάντων με ψυχραιμία.

Είναι σημαντικές οι οδηγίες που θα δοθούν από τους ειδικούς, όπως σημαντική είναι και η ικανότητά μας να συμμορφωθούμε με αυτές. Ακόμη σημαντικότερη, όμως, θα είναι η αποφασιστικότητά μας να προσαρμοστούμε στις νέες συνθήκες, να προχωρήσουμε και να δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό. Εξακολουθούμε να έχουμε τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε ένα καλύτερο, και ίσως πιο ορθολογικό, μέλλον, με σεβασμό στον πλανήτη που μας φιλοξενεί.

Δεν είναι η οικονομική ανάγκη που θα μας σπρώξει έξω. Είναι η έμφυτη ανάγκη να ζήσουμε και να προχωρήσουμε παρακάτω. Θα το κάνουμε με νέους όρους, μακροπρόθεσμα, όχι απαραίτητα κακούς. Οι βάσεις για πιο ουσιαστική ανθρώπινη λειτουργία φαίνεται πως έχουν τεθεί. Σίγουρα μάθαμε να εκτιμούμε καλύτερα αυτούς που έχουμε γύρω μας, για τους οποίους και λάβαμε προφυλάξεις. Με την ίδια λογική, θα μάθουμε να μη φοβόμαστε τον απώτερο συνάνθρωπό μας, γιατί και ο ίδιος έχει δικούς του ανθρώπους να προφυλάξει.

Μια νέα συνθήκη αλληλεγγύης μπήκε στη ζωή μας. Οι παλιότεροι φοβούνταν το άγριο ζώο που βρισκόταν έξω από το σπίτι. Σήμερα πρέπει να μάθουμε να μη φοβόμαστε τον άνθρωπο που κυκλοφορεί έξω από το σπίτι.