Η στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης

Η πράσινη μετάβαση οργανώνεται σε επίπεδο Ε.Ε. και είναι μέρος της στρατηγικής της βιώσιμης ανάπτυξης που έχει υιοθετηθεί από τα Ηνωμένα Έθνη και φυσικά την Ε.Ε.

Ατζέντα 2030

Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών του 2015 για τη λεγόμενη Ατζέντα 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals – SDGs) έδωσαν μια νέα ορμή σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο στην επιδίωξη της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η Ε.Ε. έχει δημιουργήσει ένα προωθημένο σύστημα παρακολούθησης, το οποίο στηρίζεται στους 17 Στόχους για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και σε 99 σχετικούς δείκτες. Τριάντα επτά από αυτούς τους δείκτες είναι πολυδιάστατοι και σχετίζονται με περισσότερους στόχους.

Οι 17 Στόχοι για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που προσδιορίστηκαν από τον ΟΗΕ και παρακολουθούνται και προωθούνται από την Ε.Ε. είναι:

1. Όχι στη φτώχεια

2. Εξάλειψη της πείνας

3. Καλή υγεία και ευεξία

4. Ποιοτική εκπαίδευση

5. Ισότητα των φύλων

6. Καθαρό νερό και συνθήκες υγιεινής

7. Οικονομικά προσβάσιμη και καθαρή ενέργεια

8. Αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη

9. Καινοτομία της βιομηχανίας και υποδομή

10. Περιορισμός των ανισοτήτων

11. Βιώσιμες πόλεις και κοινότητες

12. Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή

13. Δράση για το κλίμα

14. Η ζωή κάτω από το νερό

15. Η ζωή στη γη

16. Ειρήνη, δικαιοσύνη και ισχυροί θεσμοί

17. Συμπράξεις για τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης

Μεγάλες αλλαγές

Κατά την άποψή μου, υπάρχουν πέντε βασικοί λόγοι που εξηγούν την έμφαση που δίνεται στη βιώσιμη ανάπτυξη στην Ε.Ε., γεγονός που δεσμεύει και την Ελλάδα.

Πρώτον, στην Ε.Ε. αντιμετωπίσαμε με επιτυχία την οικονομική κρίση που κορυφώθηκε το 2012. Παρ’ όλα αυτά, έχουμε μείνει πίσω σε πολλά κοινωνικά θέματα και πρέπει να αυξήσουμε τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις στη βασική υποδομή και στην προετοιμασία του μέλλοντος. Οι Στόχοι για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη αποτελούν πλέον βασική προτεραιότητα και αυτό εξηγεί την πολύ καλή δουλειά της Eurostat στην παρακολούθηση των σχετικών δεικτών. Στην Ε.Ε. έχουμε αυστηρούς κανόνες που αφορούν την οικονομική πολιτική και μεθόδους να παρεμβαίνουμε για να γίνονται σεβαστοί. Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο όπου το λεγόμενο ευρωπαϊκό εξάμηνο –μία μέθοδος οικονομικού συντονισμού και προσαρμογής που πρωτοεφαρμόστηκε το 2010– πρέπει τώρα να συμπληρωθεί από ανάλογη μέθοδο συντονισμού και προσαρμογής για την επίτευξη των Στόχων για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Δεύτερον, το πολιτικό και θεσμικό περιβάλλον έχει αλλάξει στην Ε.Ε. σε όφελος μιας διαφορετικής αντίληψης, που προωθεί την ανάπτυξη στη βάση των Στόχων για Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Τρίτον, η Ε.Ε. είναι αποφασισμένη να ηγηθεί με το παράδειγμά της. Ο πρόεδρος Τραμπ περιορίζει τον ρόλο των ΗΠΑ στο πολυμερές σύστημα διεθνούς συνεργασίας που δημιουργήθηκε κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Αρνείται να συνεργαστεί στην εφαρμογή της συμφωνίας των Παρισίων για την πρόληψη της κλιματικής αλλαγής.

Η Ε.Ε. δεν έχει την πολιτική επιρροή ούτε τις στρατιωτικές δυνατότητες για να καλύψει το κενό που αφήνει η απόσυρση των ΗΠΑ από διάφορες περιοχές του κόσμου, στρατηγικής σημασίας. Έχει όμως τα μέσα και την πολιτική βούληση να ηγηθεί σε παγκόσμιο επίπεδο στη βιώσιμη ανάπτυξη.

Τέταρτον, η Ελλάδα δεν τα πηγαίνει πολύ καλά στην επίτευξη των περισσότερων Στόχων για Βιώσιμη Ανάπτυξη. Υπάρχει όμως η θέληση να μετατρέψουμε τα αδύνατα σημεία μας σε πρόσθετες ευκαιρίες.

Η Ελλάδα έχει το υψηλότερο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ε.Ε. και αυτό δημιουργεί ένα σοβαρό οικονομικό μειονέκτημα. Το υψηλό κόστος έχει σχέση με την εξάρτηση από τον λιγνίτη, την υποχρεωτική αγορά δικαιωμάτων ρύπων, που ακριβαίνουν με το πέρασμα του χρόνου, και την ελλιπή διασυνδεσιμότητα.

Πέμπτον, η κρίση που συνδέεται με την πανδημία οδήγησε σε δύο βασικά συμπεράσματα που προετοιμάζουν μια επιταχυνόμενη και μεγάλης κλίμακας πράσινη μετάβαση. Πρώτον, η επιστημονική κοινότητα συνδέει τις πανδημίες με τη συστηματική υποβάθμιση έως καταστροφή του περιβάλλοντος. Δεύτερον, η εξασφάλιση πρόσθετων πόρων για την οργάνωση της ανάκαμψης μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης από το 2021 δημιουργεί πρόσθετες δυνατότητες για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης, αλλά κάνει και πιο συγκεκριμένες και αυστηρές τις προϋποθέσεις εκταμίευσης των κονδυλίων.

Ευκαιρίες και προκλήσεις

Η νέα κατάσταση που δημιουργείται σε ό,τι αφορά την πράσινη μετάβαση και τη στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης δημιουργεί μεγάλες ευκαιρίες, αλλά και σοβαρές προκλήσεις για την Ελλάδα.

Έχοντας στη διάθεσή μας επιπλέον 22 δισ. ευρώ σε δωρεάν οικονομικές ενισχύσεις και 9 δισ. ευρώ σε δάνεια με προνομιακούς όρους για την περίοδο 2021-2024, μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε επενδυτικά σχέδια που θα αλλάξουν, κυριολεκτικά, την εικόνα της ελληνικής οικονομίας.

Στην Ε.Ε. έχουν αντιληφθεί ότι η ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει τα μεγαλύτερα διαρθρωτικά προβλήματα σε συνθήκες πανδημίας και πρέπει να ενισχυθεί με κάθε τρόπο. Για να επιτύχουμε στην πράσινη μετάβαση πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ακόλουθες προκλήσεις.

Δεν πρέπει να χάσουμε τον έλεγχο της δημοσιονομικής διαχείρισης, ιδιαίτερα στο ασφαλιστικό-συνταξιοδοτικό. Μια τέτοια αρνητική εξέλιξη θα εμπόδιζε την καλή συνεννόηση με τους εταίρους και θα μετέτρεπε την επενδυτική στρατηγική που έχουμε ανάγκη σε μία ακόμη προβληματική τρέχουσα διαχείριση εκκρεμοτήτων και ελλειμμάτων.

Πρέπει να έχουμε σωστή στόχευση στα επενδυτικά προγράμματα, γιατί, παρά τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης και τα κονδύλια του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, το επενδυτικό μας έλλειμμα είναι τεράστιο. Είχε υπολογιστεί στα 100 δισ. σε βάθος πενταετίας, ενώ εκτιμάται ότι η πανδημία θα εξαφανίσει επενδύσεις 15 δισ.

Οι στρατηγικές επιλογές μας πρέπει να είναι ξεκάθαρες. Στροφή στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) με όλα τα οικονομικά, επενδυτικά μέσα και σοβαρό ξεκίνημα στην ηλεκτροκίνηση με υποχρεωτικά ηλεκτροκίνητα λεωφορεία και ταξί σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Τα γνωστά γραφειοκρατικά εμπόδια και η παραδοσιακή έλλειψη συνεννόησης –όπως, για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά τα αιολικά πάρκα– πρέπει να ξεπεραστούν σε χρόνο ρεκόρ.

Τέλος, κατά την άποψή μου, δεν πρέπει να περιμένουμε τη γενική βελτίωση του δημοσιονομικού, επενδυτικού περιβάλλοντος, που λόγω της πανδημίας θα αργήσει δυο-τρία χρόνια, αλλά να προχωρήσουμε σε ειδικές κλαδικές λύσεις και κίνητρα στα πλαίσια της πράσινης μετάβασης.