Η Ισπανία σε ασταθή ισορροπία
Οι βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στην Καταλονία στις 14 Φεβρουαρίου επιβεβαίωσαν την εικόνα της ασταθούς ισορροπίας που χαρακτηρίζει την Ισπανία.
Οι Σοσιαλιστές διαχειρίζονται, σε όφελός τους, μια κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστες εξελίξεις. Σε μια περίοδο κατά την οποία η Ιταλία προσπαθεί να βρει τον δρόμο της υπό την ηγεσία του Ντράγκι, στην Ισπανία ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός Σάντσεθ επιδίδεται σε τακτικούς ελιγμούς, οι οποίοι φαίνεται να αποδίδουν δημοσκοπικά, αλλά μεγαλώνουν το ρίσκο.
Το αποτέλεσμα των εκλογών
Το αποτέλεσμα των εκλογών στην Καταλονία έδειξε μια σαφή μετατόπιση του εκλογικού σώματος υπέρ των αυτονομιστών και υπέρ της Αριστεράς.
Πρώτο σε ψήφους ήρθε το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Καταλονίας με 23% και κατέλαβε 33 έδρες στο τοπικό Κοινοβούλιο. Ο Σάντσεθ έστειλε τον πρώην υπουργό Υγείας, Ίγια, να ηγηθεί της προσπάθειας των Σοσιαλιστών. Το αποτέλεσμα δικαίωσε την επιλογή του, εφόσον το κόμμα πέτυχε την καλύτερη εκλογική επίδοση από το 2006.
Η επιτυχία των Σοσιαλιστών συνδυάστηκε με την επικράτηση των αυτονομιστών. Τα τρία κόμματα που διεκδικούν δημοψήφισμα για να γίνει η Καταλονία ανεξάρτητο κράτος και έχουν δεσμευτεί ότι δεν θα συνεργαστούν με τους Σοσιαλιστές –οι οποίοι επιδιώκουν τη διατήρηση της ενότητας της Ισπανίας– έχουν την πλειοψηφία σε έδρες στην τοπική Βουλή και για πρώτη φορά και την πλειοψηφία στο εκλογικό σώμα. Το κόμμα ERC (Καταλανική Ρεπουμπλικανική Αριστερά) εξασφάλισε 21,3% των ψήφων και 33 έδρες, όπως οι Σοσιαλιστές. Το κόμμα Μαζί για την Καταλονία (Junts per Catalunya) εξασφάλισε 20% των ψήφων και 32 έδρες. Μαζί με το αριστερό δογματικό κόμμα CUP οι αυτονομιστές μπορεί να διατηρήσουν τον έλεγχο του Κοινοβουλίου, επιτυγχάνοντας και την πλειοψηφία στον λαό.
Το κόμμα Podemos της Καταλονίας διατήρησε τις 8 έδρες του, ενώ σημειώθηκαν εντυπωσιακές ανακατατάξεις στον χώρο της Κεντροδεξιάς και της Δεξιάς.
Οι Ciudadanos (Πολίτες), το φιλελεύθερο κόμμα που έκανε την έκπληξη στις εκλογές του 2017 εξασφαλίζοντας την πρωτιά, κυριολεκτικά κατέρρευσε και έμεινε με 6 έδρες. Στο περιθώριο οδηγήθηκε και το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα, που έχασε ακόμη 1 έδρα και έμεινε με μόλις 3. Αντίθετα, ενίσχυσε τη θέση του και αναδείχθηκε σε τέταρτο κόμμα στην Καταλονία το ακροδεξιό Vox, το οποίο είναι ήδη η τρίτη δύναμη στην ισπανική Βουλή.
Οι αλλαγές που έφεραν οι κάλπες στην Καταλονία συνοψίζονται ως εξής:
Πρώτον, ενίσχυση των αυτονομιστών σε έδρες και σε εκλογικό ποσοστό.
Δεύτερον, πρωτοκαθεδρία μεταξύ των αυτονομιστών του κεντροαριστερού ERC σε βάρος του δεξιού Junts per Catalunya, που μέχρι τώρα καθοδηγούσε το αυτονομιστικό κίνημα. Η Κεντροαριστερά της Καταλονίας έχει καλύτερες σχέσεις με τη Μαδρίτη απ’ ό,τι η Δεξιά, που από πολλούς αναλυτές αντιμετωπίζεται ως εθνικιστική και αδιάλλακτη.
Τρίτον, οι Σοσιαλιστές αναδεικνύονται, στη θέση των Ciudadanos, ως η μεγάλη πολιτική δύναμη της Καταλονίας που αγωνίζεται για την ενότητα της Ισπανίας.
Τέταρτον, οι δυνάμεις της Κεντροδεξιάς, Ciudadanos και Λαϊκό Κόμμα, υπέστησαν δεινή εκλογική ήττα, με αποτέλεσμα να αναδεικνύεται το ακροδεξιό Vox ως η βασική δεξιόστροφη δύναμη της Καταλονίας που είναι υπέρ της ενότητας της Ισπανίας.
Οι εκλογές της 14ης Φεβρουαρίου έγιναν, λόγω πανδημίας, σε εντελώς διαφορετικές συνθήκες από τις εκλογές του 2017. Το ποσοστό συμμετοχής έπεσε 25 ολόκληρες μονάδες και περιορίστηκε στο 54%.
Ακόμη και οι αυτονομιστές, που ξεπέρασαν, όλοι μαζί, το 50% των ψήφων και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία των 68 εδρών, πήραν 630.000 ψήφους λιγότερες απ’ ό,τι το 2017 και υποστηρίζονται μόλις από το 26% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.
Στη Μαδρίτη θεωρούν ότι μπορεί να υπάρξει συνεννόηση για αποτροπή ενός δημοψηφίσματος που θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Η πρόγνωση είναι δύσκολη, αλλά είναι γεγονός ότι οι Σοσιαλιστές είναι πιο ευέλικτοι από το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα σε ό,τι αφορά την ενίσχυση της αυτοδιοίκησης της Καταλονίας στο πλαίσιο της Ισπανίας. Επίσης, η Καταλανική Ρεπουμπλικανική Αριστερά, από την οποία θα προέκυπτε ο πρωθυπουργός σε περίπτωση που οι αυτονομιστές σχημάτιζαν κυβέρνηση, έχει στηρίξει σε κρίσιμα ζητήματα με την ψήφο της την κυβέρνηση Σοσιαλιστών-Podemos στην ισπανική Βουλή και θεωρείται λιγότερο επιθετική και εθνικιστική από το δεξιόστροφο κόμμα Μαζί για την Καταλονία που μέχρι τώρα είχε το προνόμιο να ορίζει τον πρωθυπουργό στο τοπικό Κοινοβούλιο.
Προηγείται η Σκωτία
Είναι βέβαιο ότι οι εκλογές στην Καταλονία θα επηρεάσουν τις εξελίξεις στην Ισπανία. Κατά την άποψή μου πάντως, η δυναμική των αυτονομιστών στην Καταλονία δεν είναι τόσο μεγάλη όσο των Σκωτσέζων στο Ηνωμένο Βασίλειο και οι αντιθέσεις Βαρκελώνης-Μαδρίτης, αν και μεγάλες, δεν μοιάζουν αγεφύρωτες, όπως οι αντιθέσεις μεταξύ Σκωτσέζων αυτονομιστών και Εγγλέζων εθνικιστών που επέβαλαν το Brexit.
Στο δημοψήφισμα του 2016 οι Σκωτσέζοι ψήφισαν σε ποσοστό 62% υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. και αρνούνται να συμβιβαστούν με το Brexit, που εκφράζει κυρίως τον εθνικισμό των Άγγλων.
Η κυβέρνηση της Σκωτίας αποφάσισε να υποσταλεί από τα κυβερνητικά κτίρια η σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου, στα οποία θα κυματίζουν οι σημαίες της Σκωτίας και της Ε.Ε.
Σύμφωνα με το Γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η κυβέρνηση του Εδιμβούργου βάσισε την απόφασή της στην ψήφο των Σκωτσέζων υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. και στη θέληση των ευρωπαϊκών λαών να υποδεχτούν ξανά τη Σκωτία, αυτή τη φορά σαν ανεξάρτητο κράτος, στην Ε.Ε. Η σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου θα κυματίζει στα κυβερνητικά κτίρια της Σκωτίας μόνο την Ημέρα της Μνήμης, αφιερωμένη σε αυτούς που θυσιάστηκαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις 11 Νοεμβρίου.
Η Σκωτία για να επαναλάβει το δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου του 2014, στο οποίο 55,3% ψήφισαν υπέρ της παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο, θα πρέπει να εξασφαλίσει την έγκριση του Λονδίνου. Ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Τζόνσον, θεωρεί ότι το ζήτημα έχει κλείσει οριστικά με το δημοψήφισμα του 2014.
Καταλονία και Σκωτία είναι βέβαιο ότι θα απασχολήσουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο τα επόμενα χρόνια την Ε.Ε., με τη Σκωτία να έχει το προβάδισμα σε ό,τι αφορά το αυτονομιστικό κίνημα, εφόσον το Brexit λειτουργεί σαν καταλύτης για την ανάπτυξή του.
Σε αντίθεση με το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία είναι μία από τις πιο φιλοευρωπαϊκές χώρες στο επίπεδο του πολιτικού συστήματος και της κοινής γνώμης.
Η μάχη της οικονομίας
Η οικονομία της Ισπανίας δοκιμάζεται σκληρά λόγω της πανδημίας, όπως όλες οι ευρωπαϊκές οικονομίες.
Το 2018 το ΑΕΠ της τέταρτης σε μέγεθος οικονομίας της Ευρωζώνης αυξήθηκε κατά 2,4%, το 2019 αυξήθηκε κατά 2%, ενώ η εκτίμηση του Εθνικού Στατιστικού Ινστιτούτου (INE) είναι για πτώση του ΑΕΠ κατά 11% το 2020. Τα δύο βασικά σενάρια για το 2021 είναι αύξηση κατά 7,2%, ή 9,8%, ανάλογα με το πότε θα έρθουν τα χρήματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, τα οποία γι’ αυτόν τον χρόνο υπολογίζονται γύρω στα 30 δισ. ευρώ.
Η πτώση του ΑΕΠ έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα στην απασχόληση. Το ποσοστό της ανεργίας είναι της τάξης του 16%, ενώ η ανεργία των νέων είναι γύρω στο 40%. Στον τουρισμό αναλογεί το 14% του ΑΕΠ. Οι ξένοι τουρίστες μειώθηκαν από 85 εκατομμύρια το 2019 σε 20 εκατομμύρια το 2020.
Πριν από την πανδημία η Ισπανία έδινε μάχη να περιορίσει το δημοσιονομικό έλλειμμα με βάση τους κανόνες της Ευρωζώνης. Το 2017 ήταν στο 3,02% του ΑΕΠ –οριακά πάνω από το 3% που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης–, το 2018 περιορίστηκε στο 2,48% του ΑΕΠ και το 2019 στο 2,86% του ΑΕΠ.
Με βάση τον προσωρινό υπολογισμό του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), το έλλειμμα εκτοξεύτηκε το 2020 στο 14,1% του ΑΕΠ εξαιτίας των δημοσίων δαπανών για την αντιμετώπιση της πανδημίας και της μείωσης των φορολογικών εσόδων. Το μεγάλο δημοσιονομικό έλλειμμα ανέκοψε την πτωτική πορεία του δημόσιου χρέους, το οποίο, από 98,6% του ΑΕΠ το 2017, βρέθηκε στο 95,5% του ΑΕΠ το 2019. Στα τέλη του 2020 το δημόσιο χρέος είχε εκτοξευτεί, λόγω της πανδημίας, στο 117% του ΑΕΠ.
Η ισπανική οικονομία έχει και ισχυρά σημεία που κάνουν την κυβέρνηση να αισιοδοξεί για δυναμική ανάπτυξη τα επόμενα τρία χρόνια και δημιουργία 800.000 νέων θέσεων απασχόλησης, με τη βοήθεια των 140 δισ. ευρώ που αναλογούν στη χώρα από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Ισπανία έχει ισχυρό βιομηχανικό τομέα, στον οποίο αναλογεί το 23,2% του ΑΕΠ.
Έχει επίσης μια εντυπωσιακή σταθερότητα σε ό,τι αφορά το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Το 2017 ήταν 2,7% του ΑΕΠ, το 2018 ήταν 1,9% του ΑΕΠ, το 2019 ήταν 2% του ΑΕΠ, ενώ με βάση τα στοιχεία του Νοεμβρίου 2020 δεν επηρεάστηκε ουσιαστικά από την πανδημία, παρά τη μεγάλη πτώση των εσόδων από τον τουρισμό.
Τα ισχυρά σημεία της ισπανικής οικονομίας εξηγούν το εξαιρετικά χαμηλό επιτόκιο που έχει το δεκαετές ομόλογο του ισπανικού Δημοσίου. Την περασμένη Τρίτη (23/2) βρισκόταν στο 0,33% έναντι 0,63% για το δεκαετές ομόλογο του ιταλικού Δημοσίου και 0,89% για το δεκαετές ομόλογο του ελληνικού Δημοσίου.
Η πανδημία
Η ισπανική οικονομία πλήρωσε ακριβά τις 94 ημέρες υποχρεωτικού εγκλεισμού στο σπίτι την περίοδο Μαρτίου-Ιουνίου 2020. Ως αποτέλεσμα των αυστηρών περιοριστικών μέτρων, το ΑΕΠ έπεσε το β΄ τρίμηνο του 2020 κατά 17,8%.
Στην πρώτη φάση της πανδημίας, κυβέρνηση και κόμματα αντέδρασαν με εντυπωσιακή χαλαρότητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Μάρτιο του 2020 είχαμε μεγάλες κινητοποιήσεις για διάφορους λόγους και κομματικά συνέδρια με πλήθος κόσμου.
Το αποτέλεσμα φάνηκε γρήγορα στη διάδοση του κορονοϊού, η οποία δοκίμασε και τις αντοχές του εθνικού συστήματος υγείας. Σε αυτή τη φάση, η κυβέρνηση έχει υιοθετήσει το ευρωπαϊκό «ακορντεόν», με τα μέτρα να χαλαρώνουν ή να γίνονται αυστηρότερα, σε μια προσπάθεια να βρεθεί η λεπτή ισορροπία μεταξύ προστασίας της δημόσιας υγείας και λειτουργίας της οικονομίας.
Η κατάσταση γίνεται πιο σύνθετη εξαιτίας του ανταγωνισμού ή και της αντιπαλότητας μεταξύ της κυβέρνησης και των περιφερειών, πολλές από τις οποίες ελέγχονται από την κεντροδεξιά αντιπολίτευση. Η ισπανική άκρα Δεξιά αξιοποιεί τη λαϊκή δυσαρέσκεια με τα περιοριστικά μέτρα οργανώνοντας συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας.
Η κατάσταση θεωρείται ότι έχει ισορροπήσει και ο υπουργός Υγείας, Ίγια, ο οποίος παραιτήθηκε για να τεθεί επικεφαλής του σοσιαλιστικού ψηφοδελτίου στην Καταλονία, έχει καλή δημόσια εικόνα, γεγονός που αποτυπώθηκε και στο εκλογικό αποτέλεσμα.
Παρ’ όλα αυτά, οι θάνατοι στην Ισπανία ανά εκατομμύριο κατοίκους ήταν στα τέλη Φεβρουαρίου 2021 πάνω από 1.500, δηλαδή δυόμισι φορές περισσότεροι απ’ ό,τι στην Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι αν στην αντιμετώπιση της πανδημίας και στο ΕΣΥ είχαμε χαμηλότερη αποτελεσματικότητα, στο επίπεδο της Ισπανίας, θα θρηνούσαμε στην Ελλάδα 9.000-10.000 περισσότερους νεκρούς. Η διαφορά είναι μεγάλη, αν σκεφτούμε ότι οι θάνατοι στη χώρα μας από την πανδημία είναι γύρω στους 6.500 και εξηγεί γιατί η Ελλάδα θεωρείται από τις καλύτερες χώρες στην αντιμετώπιση της πανδημίας, ενώ η Ισπανία έχει επιδόσεις κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ο συσχετισμός των δυνάμεων
Τα προβλήματα στην αντιμετώπιση της πανδημίας και η μεγάλη ύφεση σε συνδυασμό με το υψηλό ποσοστό ανεργίας δεν έχουν δημιουργήσει πρόβλημα στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο κυριαρχεί στην κυβέρνηση Σάντσεθ. Αντίθετα, όπως έδειξαν οι εκλογές στην Καταλονία, οι Σοσιαλιστές ενισχύουν τη θέση τους, αξιοποιώντας τη συμμετοχή των Podemos στην κυβέρνηση και τη σχετική φθορά που υφίστανται, όπως και την άνοδο της άκρας Δεξιάς σε βάρος των κεντροδεξιών κομμάτων.
Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, το Σοσιαλιστικό Κόμμα κινείται γύρω στο 30%, ενώ στις εκλογές του Νοεμβρίου 2019 κατέγραψε 28%. Το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα είναι δημοσκοπικά γύρω στο 19%, ενώ στις τελευταίες εκλογές είχε πάρει 20,8%. Το ακροδεξιό Vox εμφανίζεται γύρω στο 14%, ενώ στις εκλογές είχε πάρει 15,1%. Οι Podemos μαζί με τους αριστερούς συμμάχους τους είναι δημοσκοπικά στο 11%, ενώ στις εκλογές είχαν πάρει 12,8%. Ακολουθούν οι Ciudadanos και μικρότερα κόμματα, συμπεριλαμβανομένων αυτών που εκφράζουν τους Καταλανούς αυτονομιστές.
Η ηγεσία των Σοσιαλιστών έχει καταφέρει να επιβάλει τους όρους της στα περισσότερα θέματα στους Podemos, που είναι το μικρότερο κόμμα του κυβερνητικού συνασπισμού. Αξιοποιεί και την πτώση του Λαϊκού Κόμματος και των Ciudadanos, εφόσον τα περισσότερα στελέχη τους και το μεγαλύτερο μέρος της εκλογικής βάσης τους θεωρούν αδιανόητη τη συνεργασία σε εθνικό επίπεδο με το ακροδεξιό Vox.
Το Λαϊκό Κόμμα, που κυριαρχούσε στην πολιτική ζωή πριν από την άνοδο των Σοσιαλιστών στην εξουσία, δυσκολεύεται να χαράξει αποτελεσματική στρατηγική. Η Δικαιοσύνη ασχολείται με τη λειτουργία του παράνομου κομματικού ταμείου κατά το παρελθόν σε όφελος και των κομματικών στελεχών. Ο υπεύθυνος ταμίας, ο οποίος κατηγορείται ότι εξασφάλιζε χρηματοδότηση για το κόμμα μέσω της κατάλληλης κατανομής δημόσιων έργων σε συγκεκριμένες εταιρείες, βρίσκεται ήδη στη φυλακή. Η ισπανική Κεντροδεξιά φαίνεται ότι τέντωσε υπερβολικά το σκοινί στο θέμα της Καταλονίας, με την Κεντροδεξιά της Καταλονίας, η οποία ήλεγχε την τοπική κυβέρνηση, να εμφανίζεται κι αυτή αδιάλλακτη. Και οι δύο πλήρωσαν, με διαφορετικό τρόπο, τον πολιτικό λογαριασμό.
Τέλος, η απογοήτευση πολλών δεξιών ψηφοφόρων από το Λαϊκό Κόμμα οδήγησε στην εμφάνιση και την ανάπτυξη του ακροδεξιού Vox, εντυπωσιακή εξέλιξη για μια χώρα που γνώρισε τη δικτατορία του Φράνκο.
Διαμάχη με τους Podemos
Η ηγεσία των Podemos είναι βέβαια ικανοποιημένη εξαιτίας της συμμετοχής της στην κυβέρνηση, αισθάνεται όμως «καπελωμένη» από το ισχυρότερο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Το 2015, όταν ξεκινούσε η κυβερνητική περιπέτεια με τον Τσίπρα και τον Καμμένο στην Ελλάδα, οι Podemos κατέγραφαν δημοσκοπικά ποσοστά της τάξης του 30% και πίστευαν ότι θα μπορούσαν να επιβάλουν την ιδεολογική και πολιτική τους κυριαρχία στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, που ήταν σε πτώση. Τώρα οι Σοσιαλιστές είναι μια δύναμη της τάξης του 30% και οι Podemos μια δύναμη που υποχωρεί επικίνδυνα προς το 10%.
Κατά περιόδους οι Podemos αμφισβητούν επιλογές των Σοσιαλιστών, σε μια προσπάθεια να κρατήσουν τον πολιτικό τους χώρο, έστω κι αν αυτό δημιουργεί προβλήματα στη λειτουργία του κυβερνητικού συνασπισμού.
Το νέο πεδίο αντιπαράθεσης των δύο κυβερνητικών εταίρων είναι οι διαμαρτυρίες της νεολαίας για τη σύλληψη του ράπερ Πάμπλο Χασέλ.
Ο ράπερ εμφανίζεται ιδιαίτερα σκληρός στην κριτική του προς τον πρώην βασιλιά, Χουάν Κάρλος. Τον αποκαλεί «μαφιόζο», εφόσον ο πρώην βασιλιάς αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ισπανία και να καταφύγει σε αραβική χώρα προτού κινηθεί η ισπανική Δικαιοσύνη εναντίον του για «μίζα» της τάξης των 100 εκατ. δολαρίων από τον βασιλιά της Σαουδικής Αραβίας στα πλαίσια της προώθησης της διμερούς οικονομικής συνεργασίας. Ο ράπερ καταγγέλλει επίσης την αστυνομία για βιαιότητες, ακόμη και για βασανιστήρια. Η φρασεολογία του είναι εμπρηστική, θεωρείται ότι ενθαρρύνει τη βία, και αυτά του κόστισαν την καταδίκη του από ισπανικό δικαστήριο. Κατέφυγε σε πανεπιστήμιο, σε μια προσπάθεια να αποφύγει τη σύλληψη, και χρειάστηκε η δυναμική επέμβαση της αστυνομίας για να απομακρυνθεί από τον πανεπιστημιακό χώρο και να αρχίσει να εκτίει την ποινή της εννεάμηνης φυλάκισής του.
Η φυλάκιση του ράπερ προκάλεσε μεγάλες κινητοποιήσεις της νεολαίας, σε συνθήκες πανδημίας, πολλές από τις οποίες κατέληξαν σε βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία, τραυματισμούς και συλλήψεις.
Οι Σοσιαλιστές προσπαθούν να κρατήσουν μια πολιτική ισορροπία καταγγέλλοντας τις βιαιότητες των διαδηλωτών, αλλά και υποσχόμενοι βελτίωση της νομικής προστασίας για την ελευθερία της έκφρασης. Από την πλευρά τους, οι Podemos στηρίζουν δυναμικά το κίνημα υπέρ του ράπερ Πάμπλο Χασέλ και έχουν καταθέσει σχέδιο νόμου για την αποποινικοποίηση των αδικημάτων γνώμης και έκφρασης.
Μπορεί ένας ράπερ να θέσει σε αμφισβήτηση την ασταθή ισορροπία του ισπανικού πολιτικού συστήματος; Το βασικό σενάριο στηρίζεται στο «όχι», αλλά η πολιτική είναι γεμάτη απρόοπτα και «ατυχήματα».
