Ανοιχτή πληγή το Brain Drain

Ναι στην επιστροφή στην Ελλάδα αλλά υπό προϋποθέσεις λέει το 36% των νέων που έφυγε στο εξωτερικό την περίοδο της κρίσης. Συγκεκριμένα, θα ήταν διατεθειμένοι να επιστρέψουν μέσα στα επόμενα 10 χρόνια, κυρίως όμως σε θέσεις σε μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, ακόμα και με μειωμένες αποδοχές.

Οι κλάδοι που επλήγησαν

Σύμφωνα με στοιχεία της έρευνας «Brain Drain & Gain» της KPMG, η οποία προσπαθεί να διερευνήσει την τάση, τις αιτίες και τις διαστάσεις του φαινομένου καθώς και τη διάθεση του ανθρώπινου δυναμικού να επιστρέψει στην Ελλάδα, οι κλάδοι που έχουν μεγαλύτερη απορρόφηση στο εξωτερικό και στους οποίους δραστηριοποιούνται κυρίως οι απόδημοι Έλληνες είναι αυτοί των συμβουλευτικών υπηρεσιών (17,1%), της τεχνολογίας (4%), των υπηρεσιών υγείας (10,5%), των καταναλωτικών προϊόντων (6,5%), καθώς και ο ακαδημαϊκός (12%) και ο κατασκευαστικός κλάδος (5,2%).
Οι χώρες που βρίσκονται πρώτες ανάμεσα στις επιλογές των Ελλήνων είναι: η Αγγλία, η Ολλανδία, η Γερμανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σουηδία και η Ελβετία. Μάλιστα, το 60,5% αναφέρει ότι δεν είχε προηγούμενη σχέση με τη χώρα στην οποία μετακινήθηκε, ενώ το 47% των συμμετεχόντων είχαν ήδη κάποια εργασία στην Ελλάδα πριν αποφασίσουν να μετακινηθούν.

Οι λόγοι της φυγής

Την περίοδο 2010-2019 το ποσοστό μετανάστευσης άγγιξε το 79%, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το 36,8% του δείγματος έφυγε με την οικογένειά του.
Ο δρόμος όμως δεν ήταν ρόδινος, καθώς οι μισοί περίπου (44%) από τους συμμετέχοντες αντιμετώπισαν μέτριες ή σημαντικές δυσκολίες, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα χρόνια της μετακίνησής τους.
Ωστόσο, το 47,3% των συμμετεχόντων έχει πραγματοποιήσει τις σπουδές του στο εξωτερικό και παρέμεινε μετά την ολοκλήρωσή τους είτε στην ίδια χώρα είτε σε άλλη χώρα του εξωτερικού, καθώς προέκυψε άμεσα κάποια επαγγελματική ευκαιρία.
Σημαντική αιτία φυγής είναι η διεκδίκηση υψηλότερων μισθολογικών αποδοχών, που επέλεξε ένας στους δύο (55%), ενώ το πλήθος των επαγγελματικών ευκαιριών στο εξωτερικό και η αξιοκρατία αποτέλεσαν τον δεύτερο σημαντικότερο λόγο (48,6%).
Το καλύτερο εργασιακό περιβάλλον κατατάχθηκε ως ο τρίτος δημοφιλέστερος λόγος αναζήτησης εργασίας στο εξωτερικό (36,8%).
Στην έρευνα έλαβαν μέρος 290 άτομα από 14 χώρες (Αυστραλία, Γερμανία, Δανία, Ελβετία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ιρλανδία, Καναδά, Ολλανδία, Ουγγαρία και Σουηδία), οι οποίοι απασχολούνται στον συμβουλευτικό, τραπεζικό, εκπαιδευτικό, κατασκευαστικό και καταναλωτικό κλάδο, καθώς και σε αυτούς της Πληροφορικής και της Υγείας. Η μελέτη καταρτίστηκε το διάστημα μεταξύ Φεβρουαρίου και Μαΐου 2019.

Ηλικία, απολαβές και οικογενειακή κατάσταση

Την ίδια ώρα, ακόμα μία έρευνα για το Brain Drain, από την ICAP People Solutions, έδειξε ότι η γενιά των νέων απόδημων Ελλήνων είναι 31-40 ετών σε ποσοστό (52%).
Από αυτούς το 48% είναι ανύπαντροι, ενώ το 75% εργάζεται στην Ευρώπη και κατά κύριο λόγο σε Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία, Ελβετία, Γερμανία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Τσεχία και Κύπρο. Η πλειονότητα του δείγματος (63%) είναι άνδρες.
Πρόκειται για στελέχη υψηλής εξειδίκευσης, αφού το 69% διαθέτει είτε διδακτορικό (13%) είτε μεταπτυχιακό τίτλο (56%) σε αντικείμενα όπως διοίκηση επιχειρήσεων, οικονομικά και marketing.
Σχετικά με τις απολαβές, το 43% (από 27% αντίστοιχα) λαμβάνει ετήσιο μεικτό μισθό από 61.000 ευρώ και πάνω, το 27% κερδίζει 21.000 - 40.000 ευρώ, ενώ μόλις το 8% λαμβάνει έως 20.000 ευρώ.
Η συγκεκριμένη έρευνα διεξάγεται κάθε χρόνο την τελευταία πενταετία. Όπως προκύπτει, από το 36% των ερωτηθέντων που συμμετείχαν και στην περσινή έρευνα έχει ήδη επιστρέψει μόλις το 5%, από 13% που ήταν το αντίστοιχο ποσοστό στην περσινή έρευνα.
Επίσης, οι περισσότεροι βρίσκονται στο εξωτερικό για πάνω από 5 χρόνια (61% από 37% το 2015), ενώ το 25% των ατόμων έβλεπε τη μετακίνησή του χωρίς επιστροφή όταν έφυγε, ποσοστό που ενισχύθηκε σε σύγκριση με την περσινή έρευνα (20%).

Ανυπολόγιστες οι επιπτώσεις για την Ελλάδα

Σημειώνεται ότι το επιστημονικό προσωπικό έχει χαρακτηριστεί ως το μεγαλύτερο εξαγώγιμο προϊόν της Ελλάδας στα χρόνια των μνημονίων.
Κατά τη διάρκεια της οκταετίας 2008-2016, 450.000 νέοι επιστήμονες έφυγαν από τη χώρα, με την τάση αυτή να είναι αυξητική και μη αναστρέψιμη, όπως δείχνουν σχετικές έρευνες. Η φυγή των επιστημόνων (brain drain) έχει κοστίσει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα 15,3 δισ. ευρώ.
Οι έρευνες δείχνουν ότι μέχρι και το 76% των εφήβων εξετάζει το ενδεχόμενο να σπουδάσει ή να εργαστεί στο εξωτερικό. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με έρευνα της ΕΕ που έγινε την περασμένη χρονιά στο Λονδίνο και την Ολλανδία, το ποσοστό των Ελλήνων μεταναστών που δήλωσε ότι σκοπεύει να γυρίσει στην Ελλάδα εντός των επόμενων τριών ετών ήταν μικρότερο του 10%.
Όσο για τις δράσεις ανάσχεσης του «Brain Drain», ειδικοί επισημαίνουν την ανάγκη αύξησης των κονδυλίων για την έρευνα και την καινοτομία, καθώς σήμερα απορροφούν μόλις το 0,3% του ΑΕΠ, την υιοθέτηση αξιών όπως η αριστεία, η διαφάνεια και η αξιοκρατία, σύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την παραγωγή, τη δημιουργία πανεπιστημίων παγκόσμιας κλάσης και χρηματοδοτούμενων μεταδιδακτορικών κέντρων έρευνας με σκοπό την προσέλκυση ερευνητών ώστε να επιστρέψουν για μεταδιδακτορικούς τίτλους.