Οι Έλληνες ενημερώνονται μέσω διαδικτύου

Παρά το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερες κατηγορίες δέχεται το διαδίκτυο παγκοσμίως για την προώθηση και την αδυναμία ελέγχου ψευδών ειδήσεων, το κοινό απτόητο συνεχίζει να εμπιστεύεται για την ενημέρωσή του ως επί το πλείστον τον παγκόσμιο ιστό. Αυτό αποδεικνύουν οι ποιοτικές έρευνες για τη χρήση του internet σε Ευρώπη και ΗΠΑ, αλλά και στη χώρα μας, όπως τουλάχιστον δείχνει πρόσφατη έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ).

Πολιτικοί αναλυτές στις ΗΠΑ πρόσφατα έθεσαν επί τάπητος το ζήτημα της διαδικτυακής ενημέρωσης και το γεγονός ότι η πλειονότητα του κοινού ενημερώνεται από το internet, με αποτέλεσμα να πέφτουν πολύ συχνά θύματα ψευδών αναρτήσεων και προπαγανδιστικών άρθρων. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που κατηγόρησαν λ.χ. το Facebook και τον ιδρυτή του Μαρκ Ζάκερμπεργκ πως οι παραπλανητικές αναρτήσεις στο δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο δήθεν ευνόησαν τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις εκλογές. 

Σε συνδυασμό μάλιστα με το γεγονός ότι πριν από λίγες μέρες για κάποιον παράξενο λόγο το Facebook κυκλοφόρησε την ψευδή είδηση ότι ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ έφυγε από τη ζωή, τα αίματα άναψαν και ο προβληματισμός έγινε πιο έντονος. Ο ιδρυτής του Facebook ανακοίνωσε πως σύντομα θα ληφθούν μέτρα προκειμένου να σταματήσει η ανάρτηση ψευδών ειδήσεων, τονίζοντας ταυτόχρονα πως είναι τραβηγμένο να θεωρεί κανείς ότι το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ επηρεάστηκε από υποτιθέμενες παραπλανητικές αναρτήσεις στο Facebook. 

Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και η Google προβληματίζεται και ετοιμάζεται να εξαπολύσει κυνηγητό απέναντι σε ιστοσελίδες, καταχωρίσεις και μεμονωμένες δημοσιεύσεις που διακινούν παραπλανητικές ή ψευδείς ειδήσεις. Για την ακρίβεια, πρόσφατα ανακοίνωσε πως θα αποκλείσει εντελώς τις ιστοσελίδες που ανεβάζουν και διακινούν ψευδείς ειδήσεις από τις διαφημίσεις της με απώτερο σκοπό να εξαλειφθούν σταδιακά όλα τα sites που προσφέρουν στον χρήστη παραπλανητικό ενημερωτικό υλικό. 

Η ανάγκη για περιορισμό στην ιντερνετική ασυδοσία της ενημέρωσης έχει γίνει επιτακτική τα τελευταία χρόνια, καθώς η συντριπτική πλειονότητα του κοινού ανεξαρτήτως ηλικίας εμπιστεύεται το internet για την ενημέρωσή του σε καίρια πολιτικά, οικονομικά ή/και κοινωνικά ζητήματα. Είτε πρόκειται για ενημερωτικά portals μεγάλων εφημερίδων, είτε για ενημερωτικά sites, είτε για απλές αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το κοινό δείχνει εμφανώς την προτίμησή του στον παγκόσμιο ιστό κι ας υπάρχει η πιθανότητα να αποκομίσει εσφαλμένη αντίληψη για ένα θέμα. Οι έρευνες σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι το internet κερδίζει κατά κράτος τα παραδοσιακά ΜΜΕ, ως εκ τούτου η ανάγκη για εποπτεία στο πλαίσιο της δημοκρατίας και της έγκριτης ενημέρωσης ολοένα και αυξάνεται.

Σχετικά με τη χώρα μας, πρόσφατα δημοσιεύτηκε από την ΕΛΣΤΑΤ η «Έρευνα χρήσης τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας από νοικοκυριά και άτομα για το 2016», η οποία αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα επτά στα δέκα νοικοκυριά έχουν πρόσβαση στο internet από το σπίτι τους, ποσοστό της τάξης του 69,1%, το οποίο παρουσιάζει άνοδο κατά 37,7% σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό του 2011. 

Σύμφωνα με την έρευνα, η χρήση του διαδικτύου είναι τακτική απ’ όλες τις ηλικιακές ομάδες στη χώρα μας. Ειδικότερα, 94,7% των νέων ηλικίας 16-24 ετών χρησιμοποιούν καθημερινά το internet. Καθημερινά «συνδέονται» σε ποσοστό 87,9% και οι νέοι ηλικίας 25-34 ετών, ενώ τα ποσοστά μειώνονται ελαφρώς στις μεγαλύτερες ηλικίες. Το 80,4% των ανθρώπων ηλικίας 35-44 ετών, το 73,7% των πολιτών ηλικίας 45-54 ετών, το 71,7% των ηλικίας 55-64 ετών και το 74,4% των ανθρώπων ηλικίας 65-74 μπαίνουν καθημερινά στο διαδίκτυο.

Σχεδόν 70% των χρηστών συνδέθηκαν στο internet εκτός της κατοικίας τους μέσω κινητού τηλεφώνου ή άλλης φορητής συσκευής. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι νέοι 16-24 ετών και οι εννέα στους δέκα (89,7%) συνδέθηκαν μέσω κινητού τηλεφώνου.

Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι τα ποιοτικά στοιχεία που καταγράφονται στην έρευνα, τα οποία εμφανίζουν τους λόγους σύνδεσης στο διαδίκτυο. Το 85,3% των Ελλήνων χρηστών του διαδικτύου εμπιστεύεται το internet για την ενημέρωσή του και διαβάζει ειδήσεις, άρθρα και εφημερίδες από την οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή του. Το 81,9% αναζητά πληροφορίες για προϊόντα και υπηρεσίες. Το 74,7% ανταλλάσσει email προσωπικά ή επαγγελματικά, ενώ το 67,5% συμμετέχει ενεργά σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, με το Facebook να έχει την πρωτοκαθεδρία. Το 59,9% παρακολουθεί βίντεο στο YouTube. Το 58,8% αναζητά πληροφορίες για θέματα υγείας, διατροφής, ασθενειών και φαρμάκων. Το 47,4% χρησιμοποιεί το internet για να ακούει μουσική, ενώ το 46,5% κάνει χρήση προγραμμάτων βιντεοκλήσεων, όπως το Skype. 

Ένα ποσοστό της τάξης του 39,9% κάνει χρήση υπηρεσιών για ταξίδια και καταλύματα, ενώ μόλις ένα 27,7% χρησιμοποιεί το internet για πραγματοποίηση τραπεζικών συναλλαγών. Το 11,9% παρακολουθεί ταινίες και σειρές μέσω υπηρεσιών βίντεο on demand. Μόνο ένα 6% των χρηστών διατηρεί δική του ιστοσελίδα ή κάνει blogging, ενώ ένα 2,8% χρησιμοποιεί το διαδίκτυο για πώληση αγαθών ή υπηρεσιών μέσω δημοπρασιών, όπως το e-Bay.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι χρήστες που ενημερώνονται μέσω διαδικτύου είναι κυρίως οι νέοι ηλικίας 23-34 ετών (80,6%) και ηλικίας 35-44 ετών (73,3%). Στις μεγαλύτερες ηλικίες τα ποσοστά μειώνονται σημαντικά, με τους χρήστες ηλικίας 65-74 ετών, για παράδειγμα, να ενημερώνονται μέσω διαδικτύου σε ποσοστό 14,1%.

Όπως αναφέρεται στην έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ, η δραστηριότητα όπου καταγράφεται σημαντική αύξηση σε σχέση με το 2015 είναι κυρίως η πραγματοποίηση τραπεζικών συναλλαγών. Το λεγόμενο web banking είναι δημοφιλές κυρίως στις ηλικίες 25-34 και 35-44 ετών και η βασική αιτία για την άνοδό του είναι τα capital controls που επιβλήθηκαν το καλοκαίρι του 2015. Αύξηση σε σχέση με την περασμένη χρονιά παρουσιάζει και η χρήση υπηρεσιών για ταξίδια και ξενοδοχεία, αλλά και η πραγματοποίηση κλήσεων ή βιντεοκλήσεων μέσω προγραμμάτων όπως το Skype, το What’s Up κ.λπ. 

Μικρή άνοδο εμφάνισε ο τομέας της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, έκδοσης πιστοποιητικών και εγγράφων του Δημοσίου, σε όποιες περιπτώσεις ήταν εφικτό. Ένα ποσοστό της τάξης του 48,9% ηλικίας 16-74 ετών χρησιμοποίησε την περίοδο Απριλίου 2015 - Μαρτίου 2016 το διαδίκτυο για να έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ποσοστό αυξημένο κατά 5,4% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.