Προς μετωπική Ερντογάν - ΗΠΑ

Τον περασμένο Ιούνιο, λίγο πριν το αποτυχόν πραξικόπημα, μια φωτογραφία πάγωσε τους κυβερνητικούς αξιωματούχους στην Άγκυρα: ειδικές δυνάμεις του στρατού των ΗΠΑ με στολές Κούρδων ανταρτών της κουρδοσυριακής πολιτοφυλακής ΥΡG και με τα διακριτικά σήματά της. Δεν επρόκειτο για ατύχημα ή διαρροή αλλά για σαφές μήνυμα προς την Άγκυρα: οι Κούρδοι στη Συρία είναι σύμμαχοί μας, μη διανοηθείτε να τους πλήξετε.

Τα παραπάνω, λίγο πριν, αλλά κυρίως αμέσως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος, διευκόλυναν τον Ερντογάν να παρουσιάσει και να συνδέσει προβλήματα εντός και εκτός συνόρων σε μια θεωρία συνωμοσίας: με εργαλείο τον προδότη Γκιουλέν, οι ΗΠΑ προωθούν την ανεξαρτησία των Κούρδων, απεργάζονται τον εδαφικό τεμαχισμό της χώρας και προωθούν μια νέα Συνθήκη των Σεβρών.

Έτσι, μέσα σε αυτό το κλίμα, μετά την εντυπωσιακή στροφή 180 μοιρών απέναντι στη Ρωσία, αρχίζει να καλλιεργείται η ιδέα της προληπτικής επέμβασης εκτός συνόρων, για να αποτραπεί η απειλή εδαφικού διαμελισμού. 

Στο σημείο αυτό, τόσο στις αρχές του μήνα όσο και τη Δευτέρα 17 Οκτωβρίου, ο Ερντογάν διακηρύσσει ότι οι ρυθμίσεις της Λωζάννης και ειδικότερα τα σύνορα με τη Συρία και το Ιράκ δεν θα τον εμποδίσουν να παρέμβει για να εμποδίσει τη συγκρότηση ενιαίου ανεξάρτητου Κουρδιστάν. 

Έτσι, αναβιώνει το εθνικό συμβόλαιο, τις μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις συνοριακών διεκδικήσεων που διατύπωσε ο Κεμάλ και ενέκρινε η Μεγάλη Εθνοσυνέλευση στην Άγκυρα το φθινόπωρο του 1920, αμφισβητώντας την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών από τον σουλτάνο.

Η συμφωνία με τον Πούτιν είχε βαρύ τίμημα, αλλά και αντισταθμιστικό όφελος για τον Ερντογάν: Η Άγκυρα σταμάτησε να θέτει ως όρο κάθε πολιτικής επίλυσης της σύγκρουσης στη Συρία την απομάκρυνση του Άσαντ και εξασφάλισε την ανοχή της Μόσχας για την παρεμβολή των στρατευμάτων της στη στρατηγικής σημασίας περιοχή επί συριακού εδάφους που εμποδίζει τη συνένωση των κουρδικών δυνάμεων ανατολικά και δυτικά του ποταμού Ευφράτη και τη διαμόρφωση ενός κουρδικού διαδρόμου προς τη Μεσόγειο.

Ταυτόχρονα, και παρά τις διαμαρτυρίες της κυβέρνησης Αμπάντι από τη Βαγδάτη, η Τουρκία όχι μόνο δεν αποσύρει αλλά ενισχύει τη στρατιωτική παρουσία στρατιωτικών της δυνάμεων αλλά και συμμαχικών πολιτοφυλακών στο ΒΔ Ιράκ με σαφή στόχο να εμποδιστούν οι Κούρδοι Πεσμεργκά της de facto ανεξάρτητης κουρδικής οντότητας του Βορείου Ιράκ να προελάσουν και να καταλάβουν τη Μοσούλη και το Κιρκούκ και να προωθηθούν προς Δυσμάς, εξασφαλίζοντας εδαφική επαφή με την κουρδική ΒΑ Συρία.

Ένα σενάριο απόλυτης καταστροφής για την Άγκυρα: το σύνολο της μεθορίου με το Ιράκ και τη Συρία να ελέγχεται από κουρδικές δυνάμεις και επιπλέον, μέσω της επέκτασης της κουρδικής ΒΑ Συρίας προς τη Μεσόγειο, να μπορούν τα υπό κουρδικό έλεγχο πετρέλαια που αντλούνται στη Μοσούλη-Κιρκούκ να εξάγονται απευθείας, χωρίς να διέρχονται από την Τουρκία, όπως συμβαίνει σήμερα.

Τη Δευτέρα ο Ερντογάν σκίζει για δεύτερη φορά τη Συνθήκη της Λωζάννης και τις πρώτες πρωινές ώρες της Πέμπτης η Τουρκική Αεροπορία βομβαρδίζει προκλητικά Κούρδους αντάρτες στη Συρία, κοντά στο Χαλέπι, ένα εικοσιτετράωρο πριν από την προγραμματισμένη άφιξη στην Άγκυρα του υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ Ας Κάρτερ!

Το μήνυμα Ερντογάν σκληρό και σαφές: δεν θα διστάσω να χρησιμοποιήσω όλα τα μέσα για να αποτρέψω τον πλήρη έλεγχο της προς Νότο μεθορίου από κουρδικές δυνάμεις και τη μετατροπή του Βορείου Ιράκ και κυρίως της ΒΑ Συρίας σε βάση εξόρμησης και υποστήριξης του ανταρτοπόλεμου του ΡΚΚ στη ΝΑ Τουρκία.

Η προσέγγιση του Ερντογάν είναι απλουστευτική και μάλλον προορισμένη για επικοινωνιακή διαχείριση εσωτερικής κατανάλωσης, καθώς ο ίδιος και ο θεωρητικός του στρατηγικού βάθους Νταβούτογλου ευθύνονται για το σημερινό αδιέξοδο.

Την επαύριον των βουλευτικών εκλογών της άνοιξης του 2015, όταν η είσοδος στη Βουλή του κουρδικού κόμματος HDP στέρησε από το κυβερνών κόμμα ΑΚΡ την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία, διακόπηκαν απότομα οι διαπραγματεύσεις με τον έγκλειστο στο Ιμραλί Οτσαλάν και διατάχθηκε γενική επίθεση κατά των ανταρτών του ΡΚΚ.

Στις αρχές του 2012 η Τουρκία έμοιαζε να έχει διαμορφώσει με τη μακράς διάρκειας διαπραγμάτευση του Οτσαλάν με τον επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας (ΜΙΤ) Φιντάν, αλλά και τη στενή συνεργασία με την υπό τον Μπαρζανί κουρδική κυβέρνηση στο Αρμπίλ του Βορείου Ιράκ, ένα ελεγχόμενο τοπίο στο Κουρδικό εντός και εκτός συνόρων.

Τότε έγινε η μοιραία επιλογή της στήριξης των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους, στη λογική μιας στήριξης των σουνιτικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή από τον ISIS και την Αλ Νούσρα (Αλ Κάιντα), τις οποίες η Άγκυρα δεν ήθελε να ξεχωρίσει από άλλες, πιο μετριοπαθείς σουνιτικές οργανώσεις, όπως η Χαμάς στη Γάζα και οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στην Αίγυπτο.

Τότε ο Άσαντ έπαιξε το κουρδικό χαρτί: απέσυρε της δυνάμεις του από τη ΒΑ Συρία και άφησε την οργάνωση PYD και την πολιτοφυλακή YPG, αδελφές οργανώσεις του ΡΚΚ, να εμποδίζουν, πρώτον, την ενίσχυση των τζιχαντιστών από την Τουρκία και, δεύτερον, τη συνένωση των δυνάμεων και των εδαφών που ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος στη Συρία και στο Ιράκ.

Σήμερα η πολιτική Ερντογάν στο Κουρδικό κινείται στην επικίνδυνη δυναμική της αυτοεκπληρούμενης προφητείας: στην προσπάθεια να αποτρέψει τη συνεργασία και τη μελλοντική συνένωση της ΝΑ Τουρκίας με το Βόρειο Ιράκ και τη BΑ Συρία, η Άγκυρα έχει ταυτόχρονα ανοιχτά μέτωπα και στις τρεις περιοχές και για πρώτη φορά στην ιστορία του Κουρδικού δεν μπορεί να αξιοποιήσει ενδοκουρδικές αντιθέσεις και ανταγωνισμούς.

Ο Ερντογάν τράβηξε μια κόκκινη γραμμή στο Κουρδικό που τον οδηγεί σε μετωπική σύγκρουση με την Ουάσινγκτον τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ, με απρόβλεπτες συνέπειες.

Η στήριξη των Κούρδων δεν είναι τακτικός ελιγμός των ΗΠΑ σε μια δύσκολη συγκυρία στη Συρία και στο Ιράκ, είναι μια σαφής στρατηγική επιλογή που στηρίζει ολοένα και πιο ανοιχτά η Ουάσινγκτον και σιωπηρά το Τελ-Αβίβ.

Ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν ψαλιδίζει την εδαφική ακεραιότητα, άρα και τις περιφερειακές ηγεμονικές φιλοδοξίες ταυτόχρονα του Ιράν, της Τουρκίας, του Ιράκ και της Συρίας, απαλλοτριώνει ένα σημαντικό ποσοστό των ενεργειακών αποθεμάτων σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο των χωρών αυτών και η ασφάλειά του μπορεί να κατοχυρωθεί μόνο με στενή συμμαχία με τις ΗΠΑ. Με άλλα λόγια και δίχως υπερβολή, ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν θα είναι για τις ΗΠΑ και τη Δύση ένα δεύτερο Ισραήλ στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Η καλύτερη εγγύηση για την ασφάλεια της Τουρκίας ήταν η αυταρχική σταθερότητα και ενότητα της Συρίας υπό τη σιδηρά πυγμή του Άσαντ. Ποιος θυμάται σήμερα ότι Ερντογάν και Άσαντ είχαν στενή προσωπική φιλική σχέση πριν από το 2011, έκαναν μαζί καλοκαιρινές διακοπές και σχεδίαζαν τελωνειακή ένωση και κατάργηση συνοριακών ελέγχων διαβατηρίων στην κοινή μεθόριο;

Σε κάθε περίπτωση, μπορούμε να αποκλείσουμε κάθε μορφής εξομάλυνση στις σχέσεις Ερντογάν-ΗΠΑ και να περιμένουμε την περαιτέρω κλιμάκωση και κορύφωση μιας πολυμέτωπης σύγκρουσης.