Σοκ και δέος από τη νίκη Τραμπ

Ο λόγος; Η γαλλική Προεδρία της Δημοκρατίας είχε ετοιμάσει συγχαρητήριο τηλεγράφημα μόνο για την περίπτωση που στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές νικήτρια αναδεικνυόταν η Χίλαρι Κλίντον και δεν υπήρχε απολύτως τίποτα έτοιμο για το ενδεχόμενο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ να είναι ο Ντόναλντ Τραμπ.

Το περιστατικό αυτό περιγράφει με απόλυτη ακρίβεια την κατάσταση στην οποία περιήλθε ο πλανήτης ολόκληρος –πλην ελαχίστων εξαιρέσεων– τις πρώτες πρωινές ώρες της Τετάρτης 9 Νοεμβρίου 2016, όταν τα αποτελέσματα των εκλογών από διάφορες Πολιτείες των ΗΠΑ «κλείδωναν» το αδιανόητο: ο Ντόναλντ Τραμπ, ένας επιχειρηματίας και τηλεπερσόνα, εκλεγόταν 45ος Πρόεδρος της μοναδικής υπερδύναμης στον πλανήτη, κερδίζοντας την αναμέτρηση με μια έμπειρη και εξαιρετικά ικανή πολιτικό.

Διαλύοντας τους Ρεπουμπλικάνους

Όταν ο Τραμπ ανακοίνωνε την υποψηφιότητά του για το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος για την Προεδρία των ΗΠΑ, λίγοι ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι ο γνωστός επιχειρηματίας –όχι θα κέρδιζε τις εκλογές του Νοεμβρίου του 2016, αλλά– θα κατάφερνε καν να φτάσει ως τις πρώτες προκριματικές εκλογές του κόμματος, έχοντας για αντιπάλους «τεράστια» ονόματα του GOP, όπως τον Τζεμπ Μπους, τον Τεντ Κρουζ, τον Μάρκο Ρούμπιο, τον Μάικ Χάκαμπι, τον Τζον Κέισιτς ή τον Κρις Κρίστι.

Κι όμως, ο επιχειρηματίας με το… ιδιόρρυθμο χτένισμα πέρασε σαν οδοστρωτήρας πάνω από τους mainstream πολιτικούς του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, ακολουθώντας μια στρατηγική απίστευτης έντασης και προσωπικών προσβολών για τους αντιπάλους του, προβάλλοντας ένα γενικόλογο σύνθημα (Make America Great Again – Να ξανακάνουμε μεγάλη την Αμερική) και παρουσιάζοντας μια αλλοπρόσαλλη πολιτική πλατφόρμα που συνδύαζε αντιμεταναστευτικό/αντιμουσουλμανικό μένος και παραδοσιακές ρεπουμπλικανικές αρχές περί φορολογίας με ήπιες «αριστερού» χαρακτήρα προτάσεις για τα συστήματα Medicaid και Medicare, τη χρηματοδότηση των οποίων είχε φανεί έτοιμος να περιορίσει ακόμη και ο Μπαράκ Ομπάμα.

Ροκανίζοντας τη Χίλαρι

Ακόμη κι όταν ο Τραμπ μπήκε «τροπαιοφόρος» στο συνέδριο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, προκειμένου να λάβει και επίσημα το χρίσμα του υποψήφιου Προέδρου των ΗΠΑ, ελάχιστοι ήταν εκείνοι που πίστευαν ότι είχε έστω και την παραμικρή ελπίδα νίκης με αντίπαλο το «πολιτικό τέρας» των Δημοκρατικών, την πρώην υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον, με τη συντριπτική πλειοψηφία των αρχικών δημοσκοπήσεων να δίνει στη δημοκρατική υποψήφια άνετη νίκη.

Κι όμως, ο Τραμπ, συνεχίζοντας την απίστευτα απείθαρχη προεκλογική εκστρατεία του (η οποία περισσότερο ως... ανέκδοτο μπορεί να αντιμετωπιστεί, με τον ίδιο τον Τραμπ να εμπλέκεται σε σουρεαλιστικούς μεταμεσονύκτιους καβγάδες στο Twitter), σταδιακά ροκάνισε το δημοσκοπικό πλεονέκτημα της αντιπάλου του (σχεδόν όλες οι τελευταίες δημοσκοπήσεις έδιναν διαφορά στο όριο του στατιστικού σφάλματος), εξαπολύοντας μια άνευ προηγουμένου ad hominem επίθεση εις βάρος της και χρησιμοποιώντας μια ιδιοφυή ρητορική, ειδικά στις Πολιτείες που θεωρείται ότι «βγάζουν Πρόεδρο», όπως το Οχάιο, η Πενσιλβάνια και, κυρίως, η Φλόριντα. Και, σε μια προεκλογική σύγκρουση που μοιάζει περισσότερο με λασπομαχία, συνήθως νικά εκείνος που είναι διατεθειμένος να ρίξει την περισσότερη λάσπη.

Πώς ψήφισαν οι ΗΠΑ

Πάντως, παρά τα… ιδιόρρυθμα χαρακτηριστικά της, η προεκλογική καμπάνια του Τραμπ δεν παρέκκλινε ποτέ από μια σειρά σαφώς προσδιορισμένων στόχων: σκληρή και υβριστική ρητορική για την αντίπαλό του (η φράση «crooked Hillary», δηλαδή «διεφθαρμένη Χίλαρι», δεν άφησε ποτέ το στόμα του Τραμπ), διασπορά φόβου για τους μετανάστες και την παγκοσμιοποίηση, δεσμεύσεις για επενδύσεις και οικονομική ανάπτυξη, ειδικά σε Πολιτείες που έχουν πληγεί σοβαρά από την αποβιομηχάνιση, διαρκής κριτική στο πολιτικό κατεστημένο των ΗΠΑ, ανατρεπτικές προτάσεις για την εξωτερική/αμυντική πολιτική της χώρας, υπόσχεση για διοίκηση με πυγμή εντός και εκτός της Αμερικής.

Το πόσο επιτυχημένη ήταν η στρατηγική αυτή αντικατοπτρίζεται και στον τρόπο με τον οποίο ψήφισαν οι Αμερικανοί: ο Τραμπ όχι μόνο υπερψηφίστηκε από τους μεσήλικες λευκούς χωρίς πανεπιστημιακές σπουδές και με χαμηλά εισοδήματα (που εξαρχής ήταν το βασικό του ακροατήριο) αλλά «διείσδυσε» και σε άλλα κρίσιμα τμήματα του εκλογικού σώματος. Έτσι, περίπου 49% των γυναικών στήριξαν την Κλίντον και 47% τον Τραμπ, ενώ ανάμεσα στις νεότερες γυναίκες, ηλικίας 18 με 34 ετών, το 55% υποστήριξε την Κλίντον και το 38% τον Τραμπ. Επίσης, ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι γενικά απέφυγε τις αναφορές στη θρησκεία (άλλη μια διαφοροποίηση από το GOP), στηρίχτηκε από το 76% των λευκών ευαγγελιστών, ενώ μόλις το 20% υποστήριξε την Κλίντον. Τέλος, ο Τραμπ κάλυψε σημαντικό μέρος της διαφοράς που τον χώριζε από την Κλίντον στις αστικές περιοχές, ενώ κέρδισε κατά κράτος τις αγροτικές περιοχές των ΗΠΑ.

Οι Πολιτείες που έκριναν τον νικητή

Όπως προαναφέρθηκε, ο Τραμπ έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα σε συγκεκριμένες Πολιτείες, οι οποίες θεωρείται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην εκλογή του εκάστοτε Προέδρου των ΗΠΑ. Από τις λεγόμενες «swing states», ο Τραμπ πήρε τη Φλόριντα, το Οχάιο, τη Βόρεια Καρολίνα και την Πενσιλβάνια, αφήνοντας στην Κλίντον μόνο το Κολοράντο και τη Νεβάδα. Επίσης, «έκλεψε» από τους Δημοκρατικούς τρεις Πολιτείες που θεωρούνταν δικές τους, το Ουισκόνσιν, την Άιοβα και το Μίσιγκαν, απογυμνώνοντας την Κλίντον από εκλέκτορες. Κατά τα φαινόμενα, πάντως, για άλλη μια φορά ο Πρόεδρος των ΗΠΑ εκλέγεται λόγω της πλειοψηφίας του στο Κολέγιο των Εκλεκτόρων (ο Τραμπ συγκέντρωσε 279, έναντι 228 της Κλίντον) και όχι λόγω της λαϊκής ψήφου, καθώς η υποψήφια των Δημοκρατικών στηρίχτηκε από σχεδόν 60 εκατομμύρια ψηφοφόρους και ο Τραμπ από 69,7 εκατομμύρια, ωστόσο και αυτό το γεγονός υπογραμμίζει τελικά την ευφυή στρατηγική που το επιτελείο του Τραμπ ακολούθησε καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας.

Ο νικητής, η ηττημένη και ο Ομπάμα

Μόλις το τελικό αποτέλεσμα των εκλογών έγινε γνωστό και αφού η Χίλαρι Κλίντον επικοινώνησε μαζί του και αποδέχτηκε την ήττα της, ο Τραμπ –σε μια ομιλία ενώπιον των ψηφοφόρων του που έμοιαζε να έχει πολλά στοιχεία αυτοσχεδιασμού– τόνισε ότι έχει έρθει η ώρα οι Αμερικανοί να αναχαιτίσουν τους διχαστικούς ανέμους. Δεσμεύτηκε ότι θα είναι Πρόεδρος όλων των Αμερικανών, ενώ απευθυνόμενος σε όσους δεν τον ψήφισαν ζήτησε τη βοήθειά τους για να ενώσουν τις ΗΠΑ.

Από την πλευρά της, η Κλίντον, σε μια φορτισμένη συναισθηματικά ομιλία, αρκετές ώρες μετά το «κλείδωμα» του αποτελέσματος των εκλογών, δήλωσε ότι συνεχάρη τον Τραμπ και ότι «προσφέρθηκα να εργαστώ μαζί του για το καλό της χώρας μας. Ελπίζω ότι θα είναι ένας επιτυχημένος Πρόεδρος για όλους τους Αμερικανούς». Η Κλίντον παραδέχτηκε ότι «δεν είναι το αποτέλεσμα που θέλαμε ή (το αποτέλεσμα) για το οποίο εργαστήκαμε τόσο σκληρά και λυπάμαι που δεν κερδίσαμε αυτές τις εκλογές (διότι δεν πείσαμε) για τις αξίες που μοιραζόμαστε και το όραμα που έχουμε για τη χώρα μας», ενώ τόνισε ότι οι εκλογές απέδειξαν ότι οι ΗΠΑ είναι «πιο διχασμένες απ’ όσο πιστεύαμε». «Ο Ντόναλντ Τραμπ θα είναι ο Πρόεδρός μας. Του χρωστάμε να είμαστε ανοιχτόμυαλοι και μια ευκαιρία να κυβερνήσει» σημείωσε χαρακτηριστικά, ενώ δεσμεύτηκε ότι θα στηρίξει τις γυναίκες που θα θελήσουν να ασχοληθούν με τα κοινά.

Όσον αφορά τον απερχόμενο Πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα –η «κληρονομιά» του οποίου κινδυνεύει από την Προεδρία Τραμπ–, σημείωσε ότι «τώρα όλοι στηρίζουμε τον Ντόναλντ Τραμπ για να επιτύχει», προσθέτοντας ότι «την επόμενη ημέρα των εκλογών πρέπει να θυμηθούμε ότι είμαστε στην ίδια ομάδα. Δεν είμαστε ούτε Δημοκρατικοί ούτε Ρεπουμπλικάνοι, είμαστε πρώτα πατριώτες, Αμερικανοί, και θέλουμε το καλύτερο γι’ αυτή τη χώρα. Αυτό είπα στον Τραμπ και αυτό άκουσα από εκείνον, και με ενθάρρυναν τα λόγια του. Αυτό χρειάζεται η χώρα. Μια αίσθηση ενότητας, σεβασμού στους θεσμούς και σεβασμό απέναντι στους άλλους. Ελπίζω έτσι να ξεκινήσει η Προεδρία του». Άφησε δε και αιχμή για τον Τραμπ, τονίζοντας ότι «έχουμε αφήσει έργο στον επόμενο Πρόεδρο, όλοι πρέπει να είναι υπερήφανοι για ό,τι έκαναν».

Παγωμένη η Ευρώπη, ικανοποίηση στη Μόσχα

Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ προκάλεσε «σοκ και δέος» στην Ευρώπη, με τους αξιωματούχους της Ε.Ε. να εμφανίζονται απροετοίμαστοι για το ενδεχόμενο εκλογής του Τραμπ. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Γάλλος Πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ αρκέστηκε σε τυπικά συγχαρητήρια προς τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο των ΗΠΑ, «ως είθισται μεταξύ ηγετών δύο δημοκρατικών χωρών».

Λιγότερο ψυχρή αλλά εμφανώς προβληματισμένη εμφανίστηκε η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, η οποία δήλωσε ότι «η Γερμανία και η Αμερική συνδέονται με αξίες όπως η δημοκρατία, η ελευθερία, ο σεβασμός του κράτους δικαίου, η αξιοπρέπεια ανεξαρτήτως καταγωγής, χρώματος, θρησκείας, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού ή πολιτικών απόψεων», προσθέτοντας ότι «στη βάση αυτών των αξιών» προσφέρεται να συνεργαστεί με τον μέλλοντα Πρόεδρο των ΗΠΑ, ενώ με πρωτοβουλία του υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας Φρανκ Βάλτερ Στάινμαϊερ, το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε. θα συνεδριάσει εκτάκτως την Κυριακή στις Βρυξέλλες, για να εξετάσει τις εξελίξεις μετά την εκλογή του κ. Τραμπ στο ύπατο αξίωμα των ΗΠΑ.

Ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος επίσης συνεχάρη τον κ. Τραμπ για την εκλογή του, υπενθύμισε τις προεκλογικές δηλώσεις του Αμερικανού πολιτικού, ο οποίος μιλούσε για αποκατάσταση των σχέσεων ανάμεσα στη Ρωσία και τις ΗΠΑ, εκφράζοντας τη λύπη του για την επιδείνωσή τους. «Όπως έχω πει πολλές φορές, το λάθος δεν είναι δικό μας. Ωστόσο, η Ρωσία είναι έτοιμη και επιθυμεί την αποκατάσταση των σχέσεών της με τις ΗΠΑ στο σύνολό τους» υπογράμμισε, προσθέτοντας ότι «είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τα πάντα ώστε οι ρωσοαμερικανικές σχέσεις να ξαναβρούν μια σταθερή πορεία ανάπτυξης».