Μονόδρομος η εξυγίανση των τραπεζών

Η εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, που θα είναι ικανό να παρέχει ρευστότητα σε πολίτες και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, είναι η βάση του κυβερνητικού σχεδιασμού της ΝΔ για την επιτάχυνση της ανάπτυξης και την πραγματική ανάκαμψη της οικονομίας και κατά συνέπεια τη δημιουργία νέων και καλοπληρωμένων θέσεων εργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, η εξυγίανση του τραπεζικού τομέα θεωρείται μονόδρομος, καθώς μόνο όταν «καθαρίσουν» από τα κόκκινα δάνεια, οι τράπεζες θα μπορέσουν να διαδραματίσουν και πάλι τον παραδοσιακό τους ρόλο ως ζωτικού μηχανισμού ρευστότητας της οικονομίας.

Επί του παρόντος, όμως, οι ελληνικές τράπεζες είναι πρωταθλήτριες Ευρωζώνης όσον αφορά τα κόκκινα δάνεια. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για το α΄ τρίμηνο του 2019, ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων των τραπεζών της Ευρωζώνης υποχώρησε περαιτέρω το πρώτο τρίμηνο φέτος, στο 3,67% (από 3,81% το δ΄ τρίμηνο του 2018), που είναι το χαμηλότερο επίπεδο από το 2015, όταν άρχισε η δημοσίευση των σχετικών στοιχείων. Οι ελληνικές τράπεζες είχαν τον υψηλότερο δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων, που διαμορφώθηκε στο 41,41%, ενώ ακολουθούσαν οι κυπριακές (20,31%) και οι πορτογαλικές τράπεζες (11,50%). Ο δείκτης ρευστότητας (Liquidity Coverage Ratio, LCR) των σημαντικών πιστωτικών ιδρυμάτων της Ευρωζώνης αυξήθηκε στο 149,71% από 145,78% το τελευταίο τρίμηνο του 2018. Τον χαμηλότερο δείκτη ρευστότητας είχαν οι ελληνικές τράπεζες (74,07%) και τον υψηλότερο οι σλοβενικές (387,21%).

Την ίδια στιγμή οι «κόκκινοι» δανειολήπτες βρίσκονται μεταξύ απόγνωσης και ελπίδας, καθώς από τη μια πλευρά ανησυχούν για το μέλλον και για τον κίνδυνο πλειστηριασμού των ακινήτων τους, ενώ από την άλλη προσβλέπουν σε μια ρύθμιση που θα τους μειώσει το βάρος.

Τα σενάρια

Το θέμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων, που αποτελεί εμπόδιο στον δρόμο για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, έχει βρεθεί στο επίκεντρο των επαφών της κυβέρνησης με τον πρόεδρο του Εποπτικού Συμβουλίου του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM), Αντρέα Ενρία. Σύμφωνα με πηγές με άμεση γνώση της κατάστασης, ακόμα και η επίτευξη των «αρκετά φιλόδοξων» στόχων για τη μείωση των κόκκινων δανείων –κατά 54 δισ. ευρώ έως το τέλος του 2021– δεν θα είναι επαρκής για να επανέλθουν σε επίπεδα που προσεγγίζουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Συγκεκριμένα, αν οι τράπεζες πετύχουν τους στόχους που έχουν τεθεί, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο τέλος του 2021 θα φτάνουν το 19% του συνολικού χαρτοφυλακίου τους, έναντι 3,8% που ήταν ο μέσος όρος της Ευρωζώνης στο τέλος του α΄ τριμήνου και κάτω από 1% στις ΗΠΑ και στην Ιαπωνία.

Ο μόνος τρόπος να πέσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια σε επίπεδα κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο στο προσεχές μέλλον, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, είναι «μια συστημική λύση» που θα απαλλάξει τους ισολογισμούς των τραπεζών από τα δάνεια και θα τους επιτρέψει να στραφούν στη χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας. Όπως εξηγούν, η καλύτερη λύση τέτοιου τύπου θα ήταν μια εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων (asset management company), στα πρότυπα των αντίστοιχων στην Ιρλανδία και στην Ισπανία.

Στις δύο αυτές χώρες, που βίωσαν οξείες τραπεζικές κρίσεις στις αρχές αυτής της δεκαετίας, τα ποσοστά των κόκκινων δανείων έφτασαν στα ύψη (στο 25% του συνολικού χαρτοφυλακίου των τραπεζών στην Ιρλανδία το 2012 και στο 13% στην Ισπανία). Οι δύο «κακές τράπεζες» που συστάθηκαν –η ιρλανδική NAMA και η ισπανική Sareb– συνέβαλαν στη δραστική μείωση των σχετικών δεικτών: σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών (EBA) για το α΄ τρίμηνο του 2018, τα ιρλανδικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια είχαν πέσει στο 8% του συνόλου, τα δε ισπανικά λίγο πάνω από το 5%.

Μια άλλη συστημική λύση, σύμφωνα με τις συγκεκριμένες πηγές, είναι η ιταλική προσέγγιση της «τιτλοποίησης», χάρη στην οποία τα ιταλικά κόκκινα δάνεια έπεσαν και αυτά κάτω από το 10% του συνολικού χαρτοφυλακίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον περασμένο Μάιο επέτρεψε την παράταση του προγράμματος κρατικών εγγυήσεων για τις τιτλοποιήσεις αυτές έως τον Μάιο του 2021. Ιδανικά, η «συστημική λύση για την Ελλάδα θα ήταν ευρωπαϊκού χαρακτήρα, με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και παρακάμπτοντας όλα τα ζητήματα σχετικά με την ευρωπαϊκή νομοθεσία για τις κρατικές ενισχύσεις» σημειώνουν οι πηγές. H ΕΒΑ είχε καταθέσει προ διετίας πρόταση για μια πανευρωπαϊκή «κακή τράπεζα», η οποία όμως δεν προχώρησε (με τη Γερμανία να πρωτοστατεί στις αντιδράσεις).

Οι πλειστηριασμοί

Την ίδια στιγμή ο επικεφαλής του SSM υποστήριξε ότι η λύση των πλειστηριασμών μπορεί να έχει αποτέλεσμα μόνο όταν οι τιμές των ακινήτων κινηθούν ανοδικά, ώστε οι τράπεζες να μπορούν να μειώνουν από τους ισολογισμούς τους ακίνητα που έχουν αποκτηθεί με δάνεια που δεν εξυπηρετούνται.

Σε ό,τι αφορά το νέο πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας, σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της αγοράς ακινήτων, οι ρυθμίσεις που θα γίνονται θα πρέπει να είναι ισορροπημένες, ώστε και οι δανειολήπτης να προστατεύεται αλλά και η τράπεζα να διασφαλίζει τα συμφέροντά της. Στην κατεύθυνση αυτή, ο κ. Ενρία πρότεινε να μην υπάρξουν εκτεταμένα κουρέματα δανείων, όπως προβλέπει ο σχετικός νόμος. Επίσης είπε ότι θα πρέπει να ξεκαθαριστούν και να ρυθμιστούν οι περίπου 79.000 αιτήσεις του παλιού νόμου Κατσέλη που εκκρεμούν στα δικαστήρια.