ΔΝΤ: Εντός ή εκτός του ελληνικού προγράμματος;
Οι δυσκολίες του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης του ΔΝΤ παρουσιάστηκαν στο δημοσίευμα της 20ης Οκτωβρίου του Λάντον Τόμας Τζ. με τίτλο «Η αξιολόγηση του ΔΝΤ κρύβει εσωτερικές διαμάχες», στους New York Times.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν δεν έχουν να κάνουν τόσο με τα εμπόδια που το Γραφείο Αξιολόγησης υποτίθεται ότι συνάντησε στην προσπάθειά του να αξιολογήσει τις επιδόσεις του ΔΝΤ, όπως φαίνεται να υπονοεί ο δημοσιογράφος, αλλά για την ουσία του τρέχοντος τρίτου προγράμματος της Ελλάδας και, κυρίως, τη στάση του Ταμείου όσον αφορά στη (μη) βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, μια άποψη που έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τα όσα μοιάζουν να πιστεύουν οι Ευρωπαίοι δανειστές.
Ωστόσο, έχω την αίσθηση ότι και αυτή η αναποδιά είναι μια σκιαμαχία.
Η παλαιότερη άποψη του ΔΝΤ, ότι το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο, φαίνεται ότι έπαψε να υφίσταται το Μάιο-Ιούνιο του 2014, κατά την πέμπτη έκθεσή του για το δεύτερο ελληνικό πρόγραμμα. Η λογική του Ταμείου μοιάζει να είναι ότι το πρόγραμμα εκτροχιάστηκε λόγω της πολιτικής της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα κατά το πρώτο μισό του 2015. Στην πραγματικότητα, πιθανή αύξηση κατά 3% του ΑΕΠ ετησίως για το 2015 και το 2016 χάθηκε λόγω της αχαλίνωτης κακοδιαχείρισης από την τρέχουσα κυβέρνηση της ριζοσπαστικής Αριστεράς και της ριζοσπαστικής Δεξιάς.
Τελικά, επιτεύχθηκε νέα συμφωνία μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των δανειστών με τον φιλόδοξο στόχο της αποτροπής της χρεοκοπίας της Ελλάδας και της ταχείας ανόρθωσης της οικονομίας.
Ωστόσο, πλέον το ΔΝΤ αποστασιοποιείται από την προηγούμενη συμμετοχή του στο πρόγραμμα, υποστηρίζοντας ότι το χρέος είναι μη βιώσιμο και ως εκ τούτου ότι δεν μπορεί να παράσχει οικονομική βοήθεια. Το ερώτημα που γεννάται, λοιπόν, είναι, αν το πρόγραμμα είναι επαρκές ώστε να δώσει ώθηση στην οικονομία, με το να επιτρέψει στην Ελλάδα να επιστρέψει στις αγορές στο τέλος του 2018, πώς μπορεί, ταυτόχρονα, το χρέος να είναι μη βιώσιμο;
Ακόμα περισσότερο, πόσο είναι το βάρος της αποπληρωμής του χρέους; Ο πίνακας δείχνει ότι η κατάσταση δεν είναι και τόσο άσχημη. 
Για να βάλουμε τα πράγματα σε μια προοπτική, θα ήταν χρήσιμο να συγκρίνουμε την Ελλάδα με την Πορτογαλία, μια χώρα παρόμοια και με παραπλήσιο ΑΕΠ. Ο πίνακας δείχνει ότι η Πορτογαλία ως το 2025 θα πρέπει να αποπληρώσει 50% περισσότερο χρέος -ως ποσοστό του ΑΕΠ- από την Ελλάδα. Η Ιρλανδία, η Ιταλία και η Ισπανία βρίσκονται σε ακόμα χειρότερη θέση!
Ταυτόχρονα, από την εξίσωση εκλείπουν και τα υψηλά επιτόκια: κατά μέσο όρο το επιτόκιο των δανείων της Ελλάδας είναι 2,6%, το χαμηλότερο μεταξύ των πέντε χωρών.
Μα, τότε, τι φταίει για την αδιαλλαξία του ΔΝΤ; Μια δημοφιλής άποψη που υποστηρίζεται από το Ταμείο, αλλά και από την πλειοψηφία των Ελλήνων πολιτικών είναι ότι ο στόχος για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ από το 2018 και εντεύθεν δεν είναι ρεαλιστικός και στέλνει μήνυμα στις αγορές και τους ξένους επενδυτές ότι η Ελλάδα θα αποτύχει.
Όμως, σε απόλυτα νούμερα, το ίδιο ποσό πρωτογενούς πλεονάσματος μπορεί να είναι διαφορετικό ποσοστό του ΑΕΠ. Το 3,5% του ΑΕΠ σήμερα αντιστοιχεί περίπου σε 6 δισ. ευρώ. Το ίδιο ποσό χρημάτων, με ονομαστική ανάπτυξη 5-6% αποτελεί μικρότερο ποσοστό επί του ΑΕΠ, περίπου στο 2,5%. Έτσι, μια δυναμική εξέταση του προβλήματος απαιτεί πρώτα να ελέγχεται η ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ και στη συνέχεια να εξετάζονται οι δημοσιονομικοί στόχοι και/ή η ανάλυση του χρέους.
Η εφαρμογή του τρίτου προγράμματος από το καλοκαίρι του 2015 έριξε και πάλι το βάρος της προσαρμογής στην παραγωγική, ιδιωτική οικονομία, μέσω υπερφορολόγησής της εν μέσω μιας δύσκολης φάσης ανάκαμψης.
Είναι δύσκολο να κατανοηθεί πώς ένα ίδρυμα όπως το ΔΝΤ συμφώνησε με την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ σε μια συνταγή προ-κυκλικών πολιτικών, βασισμένη στην υπερφορολόγηση της οικονομίας και στη «θανάτωση» της ανάκαμψης, η οποία, παρεμπιπτόντως, είναι απαραίτητη, τόσο για την επίτευξη του πρωτογενούς πλεονάσματος του 3,5% όσο και για τη βιωσιμότητα του χρέους. Θα περίμενε κανείς το Ταμείο να ζητήσει από την κυβέρνηση να επικεντρωθεί στα αναπτυξιακά μέτρα και να κόψει εξίσου τις σπατάλες, ωστόσο το ΔΝΤ παραδόξως συμφώνησε με τον ΣΥΡΙΖΑ, να φορολογηθεί ό,τι κινείται.
Όμως, το αποτέλεσμα είναι ότι σήμερα το ΑΕΠ είναι εξαιρετικά αδύναμο και το πλεόνασμα του 1,75% για το 2017 και του 3,5% για το 2018 μοιάζουν ανέφικτα.
Συμπερασματικά:
- Το χρέος είναι βιώσιμο όσο η οικονομική ανάπτυξη έρχεται. Η εκτίμηση του ΔΝΤ περί μη βιωσιμότητας μοιάζει να στηρίζεται σε μια πίστη ότι η ανάκαμψη θα αργήσει, ιδίως καθώς το πρόγραμμα απαιτεί πολύ υψηλά προ-κυκλικά πρωτογενή πλεονάσματα. Αυτό είναι αλήθεια, αλλά ποιος υπαγόρευσε αυτή την πολιτική της φορολογικής τρέλας;
- Η υπερφορολόγηση σκοτώνει ξανά την ανάκαμψη. Το να συναινείς με αυτή την πολιτική και μετά να λες ότι τα υψηλά πρωτογενή αποτελέσματα (ως ποσοστό της ονομαστικής ανάπτυξης) δεν είναι ρεαλιστικά -και, άρα, το χρέος είναι μη βιώσιμο- δεν είναι και πολύ λογικό. Αν οι δημοσιονομικοί στόχοι είναι υπερβολικά υψηλοί και το χρέος γίνει μη βιώσιμο, παρακαλώ, κάντε κάτι για αυτό και προβάλλετε βέτο σε κάθε προ-κυκλική πολιτική που σκοτώνει την ανάπτυξη.
- Ενώπιον της φορολογικής τρέλας, οι επιχειρήσεις μειώνουν τους μισθούς και προσλαμβάνουν εργαζόμενους μερικής απασχόλησης για να αντέξουν. Η δαπάνη μειώνεται και το ΑΕΠ λιμνάζει. Οι ξένοι επενδυτές και οι αγορές βλέπουν ότι η οικονομία δεν θα ανακάμψει και ότι η χώρα σύντομα θα χρειαστεί ξανά κάποιου είδους ρύθμιση του χρέους. Έτσι, δεν έρχονται χρήματα από το εξωτερικό, που σημαίνει καμία προοπτική ανάπτυξης τουλάχιστον για τα επόμενα δύο χρόνια.
