Κωνσταντίνος Φίλης: «Η Ελλάδα θα πρέπει να προετοιμάζεται για όλα τα σενάρια σχετικά με το Σκοπιανό» - Free Sunday
Κωνσταντίνος Φίλης: «Η Ελλάδα θα πρέπει να προετοιμάζεται για όλα τα σενάρια σχετικά με το Σκοπιανό»

Κωνσταντίνος Φίλης: «Η Ελλάδα θα πρέπει να προετοιμάζεται για όλα τα σενάρια σχετικά με το Σκοπιανό»

Την πορεία των εξελίξεων στο Σκοπιανό, μετά την πρόσκληση που έλαβε η ΠΓΔΜ από το ΝΑΤΟ, αναλύει ο διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων Κωνσταντίνος Φίλης, ο οποίος εξηγεί ότι η Ελλάδα θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη για κάθε σενάριο από δω και πέρα, προσθέτοντας ότι μια πιθανή μη κύρωση των συμφωνηθέντων στις Πρέσπες, αν τα Σκόπια τηρήσουν τη δική τους πλευρά της συμφωνίας, θα έχει σοβαρές συνέπειες για την Ελλάδα.

Μετά τη συμφωνία των Πρεσπών, θα ήθελα να μου πείτε σε ποιο σημείο βρισκόμαστε όσον αφορά το σκοπιανό ζήτημα.

Βρισκόμαστε στην κατάσταση όπου η γειτονική χώρα αναμένεται τους επόμενους μήνες να ξεκινήσει τις διαδικασίες υλοποίησης των συμφωνηθέντων από τη δική της πλευρά. Είναι σαφές ότι και στις δύο χώρες η συμφωνία των Πρεσπών έχει δημιουργήσει αναταράξεις, οι οποίες ενδεχομένως στο μέλλον να γίνουν ανακατατάξεις του πολιτικού σκηνικού με προσθαφαιρέσεις βουλευτών σε διάφορους κομματικούς σχηματισμούς, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην ΠΓΔΜ. Η γειτονική χώρα ξεκινά από τον Σεπτέμβριο ή τον Οκτώβριο τη διαδικασία και ο Ζάεφ έχει να ξεπεράσει δύο σκοπέλους, αρχικά με το δημοψήφισμα και στη συνέχεια με την πλειοψηφία των 2/3 που απαιτείται εντός του Κοινοβουλίου της ΠΓΔΜ για να περάσει τη συνταγματική αναθεώρηση. Η Ελλάδα, θεωρητικά, όσο καιρό χρειαστεί η ΠΓΔΜ για να εκπληρώσει το δικό της μέρος της συμφωνίας, κερδίζει χρόνο. Βέβαια, βλέπουμε ότι το ζήτημα αυτό παραμένει και θα παραμείνει στην επικαιρότητα, καθώς αφορά εθνικά ευαίσθητο ζήτημα και αγγίζει ευαίσθητες χορδές, αλλά σε αυτή τη φάση, μετά την πρόσκληση που απευθύνθηκε από το ΝΑΤΟ στα Σκόπια, θα είμαστε εν αναμονή των κινήσεων από πλευράς ΠΓΔΜ και εφόσον αυτές ολοκληρωθούν χωρίς προβλήματα –πράγμα που δεν είναι καθόλου βέβαιο, καθώς ο Ζάεφ μπορεί να έχει προβλήματα στο δημοψήφισμα ή καθυστερήσεις και ανακατατάξεις, ανάλογα με το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, καθώς δεν αποκλείονται και οι πρόωρες εκλογές στη χώρα–, η Ελλάδα θα πρέπει να προετοιμάζεται για όλα τα σενάρια και κυρίως γι’ αυτό που το «μπαλάκι» θα επιστρέψει στο δικό μας γήπεδο και τότε θα πρέπει εμείς να πάρουμε κάποιες σοβαρές αποφάσεις, θα πρέπει, βάσει της συμφωνίας των Πρεσπών, να προχωρήσουμε στην κύρωση, και αν αυτό δεν γίνει, είναι σαφές ότι σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο θα έχουμε πολύ σοβαρό πρόβλημα, εφόσον η συμφωνία έχει ήδη αρχίσει να παράγει αποτελέσματα.

Η πρόσκληση για ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν σημαίνει και αυτόματη ένταξη της ΠΓΔΜ στη Συμμαχία, σωστά;

Ναι. Σημαίνει ότι μπαίνει στον προθάλαμο ένταξης, ότι πρέπει να εκπληρώσει το δικό της κομμάτι των συμφωνηθέντων για να ανοίξει ο δρόμος της ένταξης. Όμως, εφόσον αυτό συμβεί, τότε, ακόμη και αν για οποιονδήποτε λόγο η Ελλάδα δεν προχωρήσει σε κύρωση της συμφωνίας, δεν θα είναι εμπόδιο για την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, καθώς σε μια τέτοια περίπτωση, εφόσον η Ελλάδα δεν υλοποιεί το δικό της μέρος των συμφωνηθέντων, διόλου δεν αποκλείεται η ΠΓΔΜ να ενταχθεί στη Συμμαχία με την ενδιάμεση συμφωνία του 1995, στην οποία θα επιστρέψουμε αν δεν υλοποιήσει η Αθήνα τη συμφωνία των Πρεσπών. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα μπορούμε να αποτρέψουμε με δικό μας βέτο την είσοδο της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, καθώς η ενδιάμεση συμφωνία δίνει τη δυνατότητα ένταξης της γείτονος χώρας με την προσωρινή της ονομασία. Αν το κάνουμε αυτό, παραβιάζουμε την ενδιάμεση συμφωνία, θα ξανακαταδικαστούμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπως έγινε το 2012, αλλά το χειρότερο είναι ότι πολιτικά δεν θα είναι διαχειρίσιμη μια τέτοια κατάσταση. Δηλαδή, σε περίπτωση υλοποίησης της συμφωνίας των Πρεσπών από την ΠΓΔΜ, μια άρνηση της ελληνικής Βουλής να επικυρώσει το πρωτόκολλο ένταξης της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ θα είναι μια ιδιαίτερα δυσμενής για τα ελληνικά συμφέροντα εξέλιξη, και ακόμα κι αν έχουν αλλάξει οι πολιτικοί συσχετισμοί, αναρωτιέμαι πώς θα μπορούσε μια επόμενη ελληνική κυβέρνηση να μην προβεί στην κύρωση του πρωτοκόλλου ένταξης. Κάτι τέτοιο θα έχει τεράστιο αρνητικό αντίκτυπο στο διεθνές προφίλ της χώρας και όχι μόνο.

Διαπιστώνετε το τελευταίο διάστημα μια βιασύνη από πλευράς ΝΑΤΟ για ένταξη της ΠΓΔΜ στη Συμμαχία;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποια βιασύνη. Θεωρώ ότι το ΝΑΤΟ είδε ένα παράθυρο ευκαιρίας λόγω του ότι οι δύο κυβερνήσεις έδειξαν από την αρχή αποφασιστικότητα να λύσουν το θέμα. Θεωρώ ότι προφανώς υπάρχουν κύκλοι και στις ΗΠΑ και σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες που θέλουν να δουν την ΠΓΔΜ να εντάσσεται στο ΝΑΤΟ, πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα μετριάσουν τη ρωσική επιρροή στην περιοχή, ενώ άλλες δυνάμεις μπορεί να βλέπουν πιο μακροπρόθεσμα και να θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα μετριάσει και την κινεζική επιρροή στα Βαλκάνια. Αλλά δεν αισθάνθηκα στη διαδικασία αυτή των έξι μηνών –τουλάχιστον εξ όσων γνωρίζω, γιατί πιθανότατα υπήρξαν πιέσεις πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας– ότι το ΝΑΤΟ είχε κάποια μεγάλη βιασύνη να γίνει αυτό τώρα. Το ξαναλέω, το ότι υπάρχουν κύκλοι που θα ήθελαν να γίνει τάχιστα, για να μπορέσουν να αναχαιτίσουν τον ρωσικό παράγοντα και τα ερείσματά του, είναι πιθανό. Ωστόσο, δεν είμαι βέβαιος ότι υπάρχει ομοθυμία και στο ΝΑΤΟ για την ένταξη της ΠΓΔΜ. Για παράδειγμα, είδαμε Γαλλία, Ολλανδία και Δανία να αντιδρούν εντός Ε.Ε. για το άνοιγμα της προενταξιακής διαδικασίας για την ΠΓΔΜ και την Αλβανία. Οπότε δεν βλέπω ομόθυμη στάση όλων των μελών, για να πω ότι το ΝΑΤΟ πίεσε προς αυτή την κατεύθυνση. Νομίζω ότι περισσότερο είχε να κάνει με κάποιες συγκεκριμένες χώρες –ΗΠΑ, ίσως και Γερμανία– και με το γεγονός ότι η ελληνική πλευρά είδε ως παράθυρο ευκαιρίας την έλευση Ζάεφ στα πράγματα και η μετέπειτα αποφασιστικότητα των δύο πλευρών έβαλε και το ΝΑΤΟ στη λογική ότι το χρονικό ορόσημο, που ήταν η σύνοδος κορυφής του, μπορούσαν να το προλάβουν οι εξελίξεις, όπερ και εγένετο. Επίσης, μπορεί να είδαν ότι η Ελλάδα ήθελε να προβάλει την εικόνα μιας χώρας που λύνει αντί να παράγει προβλήματα ή ότι ο Ζάεφ «καιγόταν» για την ένταξη της ΠΓΔΜ σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε., καθώς αλλιώς δεν θα μπορούσε να παραμείνει στην εξουσία.

Μιλήσατε για ρωσική επιρροή στα Βαλκάνια, οπότε, μοιραία, θα ήθελα να σας ρωτήσω για τις απελάσεις Ρώσων διπλωματών από την Ελλάδα, με την κυβέρνηση να κάνει λόγο για προσπάθεια εμπλοκής τους στο Σκοπιανό…

Πρώτον, η διαρροή αυτή γίνεται τη μέρα που αρχίζει η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ, άρα υπάρχει κατά κάποιον τρόπο χρονική διασύνδεση με αυτό.
Δεύτερον, γίνεται την επομένη της ανακοίνωσης ίδρυσης ενός κόμματος το οποίο είναι αρκετά δεξιότερα της ΝΔ, ενός «πατριωτικού», όπως οι ίδιοι το λένε, κόμματος, που θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι υπάρχουν και κεφάλαια που το ενισχύουν, εκμεταλλευόμενα την κατάσταση σε σχέση με το μακεδονικό ζήτημα.
Τρίτον, θα πρέπει να δούμε αν και η ΠΓΔΜ κάνει αντίστοιχη κίνηση, καθώς δεν μπορούμε να πούμε ότι μόνο στην Ελλάδα επιχειρήθηκε κάτι τέτοιο από τους Ρώσους. Αν δεν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε το περιστατικό παίρνει χαρακτηριστικά διμερούς διαφοράς Ελλάδας-Ρωσίας, ενώ αν υπάρξουν απελάσεις και από την ΠΓΔΜ, τότε μπορούμε να πούμε ότι εντάσσεται στο πλαίσιο ευρύτερης αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας.
Τέταρτον, πρέπει να δούμε τις σχέσεις Τουρκίας-Ρωσίας, που είναι αναβαθμισμένες το τελευταίο διάστημα, και να δούμε αν η Ρωσία θα αντιδράσει ψυχρά σε αυτή την αντιπαράθεση με την Ελλάδα ή θα εκφράσει θέσεις για εθνικά ζητήματά μας (π.χ. Κυπριακό) που θα είναι πιο κοντά στις τουρκικές θέσεις.

Το τελευταίο διάστημα παρατηρούμε μια τάση «αναδιάρθρωσης» του ΝΑΤΟ. Σε ποια κατεύθυνση θεωρείτε ότι γίνεται;

Η αναδιάρθρωση του ΝΑΤΟ γίνεται στην κατεύθυνση ώστε να γίνει ένας πιο συμπαγής και ευέλικτος μηχανισμός και να μπορεί να αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα προκλήσεις ασφάλειας, οι οποίες το 2018 είναι πολύ διαφορετικές απ’ ό,τι ήταν πριν από 20, 30 ή 40 χρόνια, ή, τέλος πάντων, έχουν πάρει άλλη μορφή. Για παράδειγμα, το ΝΑΤΟ κάνει κάτι για την ενεργειακή ασφάλεια ή για την ασφάλεια των αγωγών ή για την ασφάλεια των θαλάσσιων δρόμων και μεταφορών; Μπορεί να εμπλακεί, έχει το δικαίωμα να εμπλακεί σε κάτι τέτοιο; Είναι προς συζήτηση αυτό. Από την άλλη, βεβαίως, υπάρχει και ο «παράγοντας Τραμπ», ο οποίος φαίνεται ότι με όχημα την καταλυτική παρουσία των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ προσπαθεί να προωθήσει και άλλου είδους αμερικανικά συμφέροντα. Πιέζει τους περισσότερους Ευρωπαίους, λέγοντας ότι δεν έχουν τηρήσει τα συμφωνηθέντα του 2014, όταν υποσχέθηκαν ότι θα αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες και θα φτάσουν στο 2% του ΑΕΠ τους.

Βέβαια ο Τραμπ βάζει ευρύτερα ένα πλαίσιο που έχει να κάνει και με το εμπόριο, καθώς θεωρεί ανεπίτρεπτο να υπάρχει εμπορικό πλεόνασμα των Ευρωπαίων σε βάρος των ΗΠΑ –οι εξαγωγές των Ευρωπαίων προς τις ΗΠΑ είναι 592 δισ. δολάρια, ενώ οι εξαγωγές των ΗΠΑ προς την Ευρώπη είναι 501 δισ. δολάρια–, και συγχέει ζητήματα ασφάλειας και ευρύτερα το πώς τοποθετείται η Δύση στο διεθνές στερέωμα με το εμπόριο και μεταφέρει σε αυτό το πεδίο αυτή τη διάθεση που έχει για σύγκρουση στα εμπορικά ζητήματα ευρύτερα, αλλά και με τους Ευρωπαίους, που είναι μέρος της Δύσης. Αυτό που λέει ο Τραμπ είναι ότι δεν μπορούν οι ΗΠΑ να στηρίζουν με τα χρήματά τους την ασφάλεια και την άμυνα των κρατών-μελών της Ευρώπης, τα οποία έχουν εμπορικό πλεόνασμα σε βάρος των ΗΠΑ. Η κατάσταση είναι αρκετά συγκεχυμένη, διότι πλέον στην ηγεσία των ΗΠΑ βρίσκεται ένας Πρόεδρος που έχει άλλες προθέσεις, ακόμη και ως προς τον ρόλο του ΝΑΤΟ, απ’ ό,τι οι προηγούμενοι. Να σημειώσω, πάντως, ότι ο Τραμπ είναι αρκετά πιστός σε αυτά που έλεγε προεκλογικά, και θυμίζω ότι είχε χαρακτηρίσει το ΝΑΤΟ ως «παρωχημένο οργανισμό» και δεδομένου ότι δίνει έμφαση σε διμερείς και όχι σε πολυμερείς διευθετήσεις, θα δούμε ποιο είναι το μέλλον του ΝΑΤΟ.