Σάββας Ρομπόλης: Το ασφαλιστικό σύστημα βρίσκεται σε κατάσταση εύθραυστης ισορροπίας

Τις εκτιμήσεις του για τις προτάσεις της ΝΔ σχετικά με τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας καταθέτει ο ομότιμος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Σάββας Ρομπόλης, επισημαίνοντας ότι ενέχουν τον κίνδυνο «περιπέτειας» για τα ασφαλιστικά και δημοσιονομικά πράγματα της χώρας.

Κατ’ αρχάς θα ήθελα να μου πείτε σε τι κατάσταση βρίσκεται σήμερα το ασφαλιστικό σύστημα της χώρας.

Βρίσκεται σε μια κατάσταση ισορροπίας, θα έλεγα, η οποία, όμως, είναι εύθραυστη, με την έννοια ότι δεν υπάρχουν υψηλές αμοιβές στους εργαζόμενους, δεν υπάρχει μεγάλος αριθμός εργαζομένων με πλήρη απασχόληση –ένας σημαντικός αριθμός είναι μερικής απασχόλησης ή εκ περιτροπής εργασίας, ενώ ορισμένοι που εμφανίζονται θεωρητικά ως πλήρους απασχόλησης είναι με αδήλωτη και ανασφάλιστη εργασία–, επομένως αυτές οι μεταβλητές του μακροοικονομικού πλαισίου δημιουργούν αυτή την εύθραυστη κατάσταση.

Η νέα κυβέρνηση της ΝΔ έχει περιλάβει στο προεκλογικό της πρόγραμμα και παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό. Πώς τις κρίνετε, τουλάχιστον σε επίπεδο εξαγγελιών;

Εξ όσων έχω καταλάβει, το κρίσιμο σημείο σε αυτή τη διακήρυξη είναι η άρση της υποχρεωτικότητας της επικουρικής ασφάλισης. Δηλαδή, αν πούμε ότι θα ισχύσει αυτό από 1/1/2020 ή 2021, η σχετική διάταξη θα λέει ότι όσοι νέοι μπαίνουν στην αγορά εργασίας από αυτή τη συγκεκριμένη ημερομηνία και μετά υποχρεωτικά θα ασφαλίζονται σε ασφαλιστικές εταιρείες, πράγμα που σημαίνει ιδιωτικοποίηση της επικουρικής ασφάλισης. Εμείς έχουμε κάνει μια σχετική μελέτη και έχουμε αποδείξει ότι το λεγόμενο «κόστος μετάβασης» για την ελληνική περίπτωση, και όπως εξελίσσεται το εργατικό δυναμικό, η δημογραφία, η γήρανση κ.λπ., αυτοί που είναι ήδη εντός επικουρικής ασφάλισης ως συνταξιούχοι, αλλά και όσοι είναι ήδη μέσα ως ασφαλισμένοι, είναι της τάξης των 55 δισ. ευρώ για τα επόμενα 20 χρόνια. Αυτό το κόστος μετάβασης, αν δεν το καλύψει κάποιος εκτός της ασφαλιστικής διαδικασίας, π.χ. ο κρατικός προϋπολογισμός (που δεν νομίζω ότι, με τις υποχρεώσεις που έχει και τα τοκοχρεολύσια που πρέπει να πληρώνει έως το 2060, μπορεί να αναλάβει αυτό το βάρος), θα το φορτωθεί και η γενιά μετάβασης, δηλαδή οι νέοι που θα ασφαλίζονται στον ιδιωτικό τομέα θα πληρώνουν και επασφάλιστρο για το κόστος μετάβασης, θα το πληρώσουν και αυτοί που είναι ασφαλισμένοι στο ΕΤΕΑΕΠ, που θα πληρώσουν κι αυτοί επασφάλιστρο για το κόστος μετάβασης, αλλά θα το πληρώσουν και οι συνταξιούχοι του ΕΤΕΑΕΠ με μείωση των συντάξεών τους για να χρηματοδοτηθεί αυτό το υψηλό κόστος. Νομίζω ότι θα είναι μια περιπέτεια και για τα δημοσιονομικά αλλά και για τα κοινωνικοασφαλιστικά πράγματα της χώρας. Θεωρώ, δηλαδή, ότι είναι η πιο ατυχής επιλογή και για την οικονομία αλλά και για τον πολιτικό φορέα που θα αποφασίσει να την εφαρμόσει.

Το συγκεκριμένο σύστημα έχει εφαρμοστεί σε άλλες χώρες της Ε.Ε.;

Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι το σύστημα των τριών πυλώνων –της κύριας σύνταξης, της επικουρικής σύνταξης και των επαγγελματικών ταμείων– εφαρμόζεται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τα επαγγελματικά ταμεία υπάρχουν και στην Ελλάδα, είναι μια εθελοντική ασφάλιση που κάνουν ομάδες ασφαλισμένων και αυτό που έκανε η περίοδος Γιούνκερ ήταν να αυστηροποιήσει περισσότερο τους όρους και τις προϋποθέσεις αξιοποίησης των χρημάτων που μαζεύουν τα επαγγελματικά ταμεία, τους όρους σύστασής τους, τους όρους ελέγχου τους από τις επιτροπές κεφαλαιαγοράς, τα αρμόδια υπουργεία Κοινωνικής Ασφάλισης και από τις κεντρικές τράπεζες των χωρών, ακριβώς για να θωρακίσουν την αξιοποίηση των αποθεματικών και να μη συμβούν παρατράγουδα με το θέμα αυτό, όπως έχει συμβεί σε διάφορες χώρες, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης. Επομένως, αυτό το σύστημα των τριών πυλώνων υφίσταται με αυτούς τους όρους. Ταυτόχρονα, όμως, ο καθένας από εμάς μπορεί, αν το επιτρέπει το εισόδημά του, να πάει εθελοντικά σε μια ασφαλιστική εταιρεία και να κάνει μια ασφάλιση ζωής, υγείας, για εφάπαξ ή συμπληρωματική σύνταξη. Αυτό είναι που ισχύει σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτό που η ΝΔ φαίνεται να επιδιώκει να εφαρμόσει δεν ισχύει σε άλλες χώρες. Αυτό έγινε κυρίως στις πρώην ανατολικές χώρες της Ευρώπης, μετά τη δεκαετία του 1990, όπου η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ πίεσαν προς αυτή την κατεύθυνση. Στην κατάσταση που βρίσκονταν τότε αυτές οι χώρες, το εφάρμοσαν, ωστόσο, όταν ήρθε η χρηματοοικονομική κρίση του 2008 και κατέρρευσαν όλες αυτές οι δομές, καθώς είχαν το πρόβλημα των χρηματιστηρίων και όλα τα αποθεματικά που είχαν επενδύσει σε διάφορα προϊόντα –μετοχές, ομόλογα κ.λπ.–, ξαναγύρισαν στη «θαλπωρή» του δημόσιου επικουρικού ταμείου.

Υπάρχει τρόπος να αποφευχθεί μείωση των επικουρικών συντάξεων, αν εφαρμοστεί το νέο σύστημα;

Θα εξαρτηθεί από την απόφαση για το μείγμα των πηγών χρηματοδότησης. Για παράδειγμα, μπορεί να αποφασιστεί να το φορτώσουν όλο στις νέες γενιές, είτε αυτές που θα πάνε στις ασφαλιστικές εταιρείες είτε αυτές που έχουν ήδη μπει στο ΕΤΕΑΕΠ και μείνουν εκεί, και να μη φορτωθεί στους συνταξιούχους. Όμως το ποσό αυτό είναι μεγάλο για τα δημοσιονομικά της χώρας. Επίσης, και είναι κάτι το οποίο έχω γράψει, υπάρχει και το ζήτημα της έκδοσης των «ομολόγων αναγνώρισης», για να μη γίνει η επιβάρυνση ούτε στις νέες γενιές ούτε στους συνταξιούχους και το κόστος να καλυφθεί είτε με μία είτε με διαδοχικές εκδόσεις «ομολόγων αναγνώρισης». Όμως νομίζω ότι αυτό δεν μπορεί να γίνει σύμφωνα με τις συμβατικές υποχρεώσεις της χώρας έναντι των δανειστών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, καθώς το τι ομόλογα εκδίδονται και πότε είναι κάτι που εντάσσεται στο πλαίσιο προγράμματος που περιλαμβάνεται στη διαδικασία της εποπτείας που έχουμε από τους δανειστές και την Κομισιόν. Διότι «ομόλογο αναγνώρισης» σημαίνει ότι ο εγγυητής θα είναι ο κρατικός προϋπολογισμός, κάτι που αυξάνει το χρέος. Το κράτος, δηλαδή, αναγνωρίζει ότι αναλαμβάνει αυτή την επιβάρυνση σε περίπτωση που δεν μπορεί να την πληρώσει το ταμείο ή η ασφαλιστική εταιρεία που θα το εκδώσει. Οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν μπορούν να το αναλάβουν αυτό, γιατί αν το αναλάβουν θα καταρρεύσουν χρηματοοικονομικά.