Η… διαστημική άνοδος και η μιντιακή πτώση της Ελένης Αντωνιάδου

Η Ελένη Αντωνιάδου, Ελληνίδα ερευνήτρια που φέρεται να διαπρέπει στο εξωτερικό και ειδικότερα στον τομέα της Αναγεννητικής Ιατρικής στη NASA, είναι το πρόσωπο που απασχόλησε τα μίντια κατά τις προηγούμενες ημέρες.

Διάσημη στη χώρα μας ως ένα από τα ταλέντα του brain drain, που εργάζεται στην αμερικανική Υπηρεσία Διαστήματος(NASA), που κατασκεύασε την πρώτη τεχνητή τραχεία και συμμετείχε σε επέμβαση μεταμόσχευσής της, που έχει κάνει λαμπρές σπουδές τις οποίες διαρκώς εξελίσσει, που έχει βραβευτεί πολλές φορές ως μία από τις καλύτερες επιστήμονες της γενιάς της, που έγινε κούκλα Barbie σύμβολο της γνώσης και της αφοπλιστικής ομορφιάς ταυτόχρονα. Όλα τα παραπάνω αμφισβητήθηκαν την περασμένη εβδομάδα με αφορμή τη βράβευση της κ. Αντωνιάδου από τα Επιχειρηματικά Βραβεία «Θαλής ο Μιλήσιος». Το βραβείο της απένειμε η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως. 

Η εργασία στη NASA και το summer camp

Κάπως έτσι άνοιξε ο ασκός του Αιόλου για την Ελένη Αντωνιάδου. Μια ανάρτηση του βοηθού καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Paris Diderot Κώστα Μπουγιούκου ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων εναντίον της κ. Αντωνιάδου. Ο καθηγητής στην ανάρτησή του στο Facebook αναφέρει εν ολίγοις πως η Ελένη Αντωνιάδου δεν έχει εργαστεί ποτέ για τη NASA, απλώς παρακολούθησε ένα summer camp που προσφέρεται κάθε χρόνο σε φοιτητές, δεν έχει βραβευτεί από την Υπηρεσία Διαστήματος των ΗΠΑ, δεν είναι υπεύθυνη για την κατασκευή της τραχείας που μεταμοσχεύθηκε ανεπιτυχώς σε άνθρωπο, δεν έχει ολοκληρώσει κανένα διδακτορικό δίπλωμα, ενώ εναντιώθηκε και στην υπουργό Παιδείας που απένειμε βραβείο σε μια λαμπρή επιστήμονα –η οποία δεν είναι λαμπρή επιστήμονας–, δίνοντας πολιτική διάσταση στο γεγονός.

Η συνέχεια της ιστορίας είναι γνωστή, καθώς τα μίντια, που εξύψωσαν τα τελευταία χρόνια την ωραία Ελένη και την τοποθέτησαν στους κορυφαίους επιστήμονες, βάλθηκαν να την απομυθοποιήσουν. Η ανθρωποφαγία συνεχίστηκε για μέρες, με την Ελένη Αντωνιάδου να μοιάζει ανήμπορη να τη διαχειριστεί, αφού τήρησε σιγή ασυρμάτου, αρνούμενη να κάνει δηλώσεις σε ελληνικά ή ξένα μέσα.

Ας δούμε όμως τι ισχύει και τι όχι βάσει των ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκαν επί του θέματος τις τελευταίες ημέρες.

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι η Ελένη Αντωνιάδου είναι μια αξιόλογη επιστήμονας με τυπικά προσόντα που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Όπως αναφέρεται στο βιογραφικό της στο Handbook 2019 του Frontier Development Lab –πρόκειται για τον φορέα ερευνών της NASA, όπου η κ. Αντωνιάδου αναγράφεται ως ερευνήτρια–, τελείωσε το Τμήμα Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική του Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας (νυν Θεσσαλίας), έχει Master of Science στη Νανοτεχνολογία και στην Αναγεννητική Ιατρική και Master of Science στη Βιοτεχνολογία. Το εν λόγω βιογραφικό, που μπορεί κανείς να βρει στο site frontierdevelopmentlab.org, αναφέρει ότι η έρευνα για τη διδακτορική της διατριβή αφορά στα βλαστοκύτταρα και τις εφαρμογές τους στην Αναγεννητική Ιατρική. Δεν είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος, ούτε εργάζεται απευθείας για τη NASA (γεγονός που επιβεβαίωσε και εκπρόσωπος της Υπηρεσίας Διαστήματος στην εφημερίδα «Telegraph» την περασμένη Πέμπτη), δεν μπορούμε όμως να απαξιώσουμε το ακαδημαϊκό της προφίλ με τον τρόπο που έχουν επιχειρήσει να το κάνουν πολλοί τις τελευταίες ημέρες, καθώς οι σπουδές της και η πορεία της κάθε άλλο παρά αμελητέες είναι. Υπάρχει ένα στοιχείο υπερβολής το οποίο εξέθρεψαν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και η κ. Αντωνιάδου δεν αποσαφήνισε ή δεν διαχειρίστηκε σωστά, ως εκ τούτου η ευθύνη ανήκει και στους δύο.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Παντελής Μπάγκος, του οποίου η κ. Αντωνιάδου ήταν φοιτήτρια, έγραψε μεταξύ άλλων σε ανάρτησή του στο Facebook: «Η κυρία Ελένη Αντωνιάδου ήταν φοιτήτριά μου στο Τμήμα Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική του (τότε) Πανεπιστημίου Στερεάς Ελλάδας. Ήταν πολύ καλή φοιτήτρια και απ’ όσο θυμάμαι της είχα δώσει συστατική επιστολή τόσο για να παρακολουθήσει κάποια συνέδρια όσο και για τις μεταπτυχιακές της σπουδές. Αυτά έγιναν το 2009. Το 2010 και το 2011 είδα ότι έβγαλε δύο ενδιαφέρουσες εργασίες σε διεθνές συνέδριο της ΙΕΕΕ (Conf Proc IEEE Eng Med Biol Soc), οι οποίες και οι δύο είχαν σχέση με την Αναγεννητική Ιατρική. Δεν είχα επικοινωνία μαζί της (πέραν του Facebook), αλλά θεώρησα ότι μάλλον ήταν από τα αποτελέσματα της διδακτορικής της διατριβής. Εκείνη την εποχή άρχισαν και τα δημοσιεύματα για τη NASA, όσο και για τις μεταμοσχεύσεις. Για τη NASA τα πράγματα είναι απλά, πήγε μάλλον σε κάποιο summer camp, όπως πάνε δεκάδες άλλοι αξιόλογοι φοιτητές απ’ όλο τον κόσμο, πέρασε μια δύσκολη επιλογή, έκανε ένα μικρό πρότζεκτ, κάτι τέτοιο. Ίσως να ασχολήθηκε ξανά και σε κάποιο άλλο πρότζεκτ, δεν ξέρω. Φυσικά όμως δεν εργάζεται εκεί ως ερευνήτρια, όπως αφήνουν να εννοηθεί τα ΜΜΕ, με την έννοια ότι δεν έχει μόνιμη σχέση εργασίας και καθώς δεν έχει (απ’ όσο ξέρω) ακόμα διδακτορικό, δύσκολα θα μπορούσε να θεωρηθεί “ερευνητής” με την ακαδημαϊκή έννοια του όρου».

Οι περισσότεροι καθηγητές της αναφέρουν ότι η κ. Αντωνιάδου ήταν μία αριστούχος φοιτήτρια. Η ομότιμη καθηγήτρια Μικροβιολογίας του Βιολογικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αμαλία Καραγκούνη, η οποία την περίοδο που η κ. Αντωνιάδου φοιτούσε στο Πανεπιστήμιο Στερεάς Ελλάδας ως προπτυχιακή φοιτήτρια, ήταν πρόεδρος του Τμήματος Πληροφορικής με Εφαρμογές στη Βιοϊατρική και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του πανεπιστημίου, αναφέρει πως η συνεργασία που είχε μαζί της ήταν άψογη και πως η Ελένη Αντωνιάδου, ως προς τον χαρακτήρα και το φοιτητικό της προφίλ, ήταν εξαιρετική.

Και, πράγματι, το βιογραφικό της δεν είναι φτωχό και μπορεί να έκανε ένα απλό summer camp στη NASA και όχι να εργάζεται απευθείας για τον διαστημικό οργανισμό εκπαιδεύοντας αστροναύτες, σίγουρα όμως χρειάζονται προσόντα και ιδιαίτερες δεξιότητες για να επιλεγεί κάποιος γι’ αυτό. Το λάθος της κ. Αντωνιάδου έγκειται στο ότι παρασύρθηκε από την υπέρμετρη δημοσιότητα και την ελληνική νοοτροπία του «ό,τι δηλώσεις είσαι».

Η έρευνα από τα ellinika hoaxes

Το ellinikahoaxes.gr, η ιστοσελίδα που ερευνά κυρίως τα fake news στο διαδίκτυο, δημοσιεύει σε εκτενές άρθρο, χρησιμοποιώντας επαληθεύσιμες πηγές, την αλήθεια αναφορικά με το βιογραφικό της Ελένης Αντωνιάδου. Σύμφωνα με το site, η τελευταία δεν είναι η επιστήμονας που δημιούργησε την πρώτη τεχνητή τραχεία από βλαστοκύτταρα η οποία μεταμοσχεύθηκε σε ασθενή. Το 2010 ο καθηγητής Αλεξάντερ Σεϊφάλιαν εργαζόταν με τη διδακτορική του φοιτήτρια Κλερ Κράουλι για να κατασκευαστεί η συγκεκριμένη τραχεία, η οποία μεταμοσχεύθηκε σε έναν Ισλανδό ασθενή. Την εγχείρηση πραγματοποίησε ο γιατρός Πάολο Μακιαρίνι, που εργαζόταν στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα, τον οργανισμό που απονέμει τα βραβεία Νόμπελ. Ο ασθενής εγχειρίστηκε στις 9/6/2011 και απεβίωσε στις 30/1/2014 από επιπλοκές. Ανάλογες επεμβάσεις έγιναν αρκετές, κρίθηκαν όμως αποτυχημένες, καθώς απεβίωσαν όλοι οι ασθενείς. Μακιαρίνι και Σεϊφάλιαν απολύθηκαν ως βασικοί υπαίτιοι ενός από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα της ιατρικής επιστήμης. Στην ομάδα του Σεϊφάλιαν συμμετείχε και η Ελένη Αντωνιάδου στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών σπουδών της, όπως αναφέρουν τα ellinika hoaxes (κάνουν λόγο για απλή συμμετοχή). Η τελευταία εμφανίστηκε στις 12/3/2014 σε εκπομπή της Τατιάνας Στεφανίδου ως η Ελληνίδα ερευνήτρια που κατασκεύασε την τεχνητή τραχεία μαζί με μια συμφοιτήτριά της, δίνοντας ζωή σε έναν καταδικασμένο ασθενή, μόνο που ο ασθενής είχε αποβιώσει τη στιγμή που γινόταν η συνέντευξη και η κ. Αντωνιάδου έγνεφε καταφατικά στην ερώτηση της Τατιάνας Στεφανίδου αν ο ασθενής ζει πλέον μια φυσιολογική ζωή!

Για την τεχνητή τραχεία και τη NASA

Τα ellinika hoaxes θεωρούν τη συμμετοχή της κ. Αντωνιάδου στην κατασκευή της τεχνητής τραχείας αμελητέα, όπως αναφέρουν: «Η συμβολή ενός επιστήμονα στο εκάστοτε ερευνητικό έργο αποδεικνύεται από τη συμμετοχή και τη σειρά εμφάνισης στην ομάδα συγγραφέων του άρθρου. Η κ. Αντωνιάδου είναι απούσα από τη συγγραφική ομάδα, ενώ δεν αναφέρεται ούτε στο σημείο “Acknowledgements” της σχετικής μελέτης, στο οποίο πολλές φορές αναφέρονται εξωτερικοί συνεργάτες». Και συνεχίζουν: «Επιπλέον, μια απλή αναζήτηση στο PubMed, τη μεγαλύτερη μηχανή αναζήτησης επιστημονικών άρθρων, με τις λέξεις κλειδιά “trachea” και “Antoniadou” δεν δίνει κανένα αποτέλεσμα».

Όσον αφορά την εργασία της στη NASA και πώς φέρεται από τα ελληνικά μίντια να εκπαιδεύει αστροναύτες, έχει παρακολουθήσει ένα summer camp, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, το οποίο έχει τεράστια σημασία για το βιογραφικό ενός νέου επιστήμονα, ωστόσο, όπως επισημαίνει ο διαστημικός επιστήμονας του Πανεπιστημίου Johns Hopkins της NASA Στ. Κριμιζής στα ellinika hoaxes: «Σε καμία περίπτωση η συμμετοχή σε αυτόν τον κύκλο μαθημάτων δεν αποτελεί εργασία στη NASA».

Το διδακτορικό και η εταιρεία

Ακόμη ένα σημείο τριβής είναι το ότι από πολλά μέσα ενημέρωσης έχει αναφερθεί με τον τίτλο Δρ. Ελένη Αντωνιάδου, ότι δηλαδή είναι κάτοχος διδακτορικού διπλώματος, κάτι το οποίο δεν ισχύει. Στο βιογραφικό της, που δημοσιεύεται στο FDL της NASA, αναφέρεται πως διεξάγει διδακτορική έρευνα αυτή τη στιγμή, ωστόσο, σύμφωνα με τα hoaxes, το ηλεκτρονικό της προφίλ στο UCL του Λονδίνου, όπου φοιτά, είναι ανενεργό.

Οι αμφισβητήσεις διαδέχονται η μία την άλλη, όπως, για παράδειγμα, ο ισχυρισμός πως είναι κορυφαία επιστήμων. Τα ellinika hoaxes τον καταρρίπτουν, αναφερόμενα στο scopus,τη γνωστή βιβλιογραφική βάση δεδομένων που περιλαμβάνει περιλήψεις και παραπομπές για ακαδημαϊκά άρθρα περιοδικών. Ο αριθμός δημοσιεύσεων της κ. Αντωνιάδου θεωρείται μικρός –έχει μόλις 8 δημοσιεύσεις– για να καταταχθεί μεταξύ των κορυφαίων επιστημόνων. Ως παράδειγμα αντιπαραβάλλεται ο καθηγητής Δημήτρης Νανόπουλος, που έχει 550 δημοσιεύσεις.

Ακόμα και η εταιρεία Transplants Without Donors, που έχει ιδρύσει η Ελένη Αντωνιάδου και για την οποία κρίθηκε από το περιοδικό «Forbes» ως μία από τις σημαντικότερες επιστήμονες στον τομέα της υγείας, φαίνεται πως δεν έχει αποδώσει κάποιο έργο και πλέον είναι ανύπαρκτη. «Η ιστοσελίδα της δεν είναι καν ενεργοποιημένη, ενώ στάθηκε αδύνατο να βρούμε οποιαδήποτε άλλη πληροφορία γι’ αυτή την επιχείρηση» σημειώνουν τα ellinika hoaxes. 

Η υπερβολή των ΜΜΕ

Η υπερβολή με την οποία έντυσαν τα ΜΜΕ την Ελένη Αντωνιάδου και η διαρκής ανάγκη μας να βρούμε έναν σύγχρονο ήρωα, ένα φωτεινό παράδειγμα που σηκώνει κεφάλι την εποχή της κρίσης, μια όμορφη γυναίκα η οποία δεν καθηλώθηκε στην ομορφιά της αλλά επέλεξε να ενισχύσει το μυαλό της, είχαν ως αποτέλεσμα την εξύψωση της ωραίας Ελένης… λίγο παραπάνω απ’ όσο έπρεπε. Οι βαρυσήμαντοι τίτλοι των μίντια συμπαρέσυραν μάλλον τους διάφορους οργανισμούς, φορείς και ιδρύματα, που έδιναν απλόχερα βραβεία στην «κορυφαία Ελληνίδα επιστήμονα της NASA», συμπαρέσυραν ακόμα και την ίδια την κ. Αντωνιάδου, που δεν έσπευσε να διαχειριστεί τη «διαστημική» της άνοδο διορθώνοντας τις μικρές και ίσως ασήμαντες εκ πρώτης όψεως λεπτομέρειες γύρω από το βιογραφικό της, με αποτέλεσμα να επέλθει η κάθετη πτώση της.

Πώς κρίθηκε από την εταιρεία Mattel ως η ιδανική γυναίκα επιστήμονας ώστε να αποτυπωθεί σε κούκλα Barbie; Πώς κρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα ως μία από τους 11 κορυφαίους Έλληνες που έχουν διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στην Ευρώπη, στο πλευρό του Ελευθέριου Βενιζέλου, του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιώργου Παπανικολάου, της Μαρίας Κάλλας κ.ά.; Πώς έλαβε το βραβείο Επιστήμης και Έρευνας 2016 ή το βραβείο Everywoman in Technology; Είναι όλοι θύματα μιας επικοινωνιακής φούσκας; Βραβεύουν την προσπάθεια και όχι το αποτέλεσμα μιας έρευνας; Όπως και να ’χει πάντως, και παρά το πλούσιο βιογραφικό της, είναι πολύ δύσκολο να αποδεχτούμε την Ελένη Αντωνιάδου ως κορυφαία επιστήμονα δίπλα στον Γιώργο Παπανικολάου, που έσωσε εκατομμύρια γυναίκες με το τεστ ΠΑΠ, έχοντας ένα απτό αποτέλεσμα στην έρευνά του.

Πολιτική χροιά

Εξίσου δυσάρεστο κομμάτι της υπόθεσης είναι οι κατηγορίες που εξαπολύονται από πολλούς κατά της υπουργού Παιδείας, Νίκης Κεραμέως, για το βραβείο που απένειμε στην Ελένη Αντωνιάδου. Να αναφερθεί ότι η υπουργός κλήθηκε απλώς να παραδώσει ένα βραβείο σε μια νέα γυναίκα η οποία μέχρι την περασμένη Κυριακή θεωρούνταν απ’ όλους κορυφαία επιστήμονας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ το 2017 επαινούσαν την Ελένη Αντωνιάδου, η οποία με τη σειρά της είχε χαρακτηρίσει «άκρως θετική την κίνηση της κυβέρνησης» να δημιουργήσει την Ελληνική Διαστημική Υπηρεσία. Τα θετικά σχόλια της τελευταίας για τον φορέα που ίδρυσε ο Νίκος Παππάς είχαν δημιουργήσει κλίμα υπέρ της στον ΣΥΡΙΖΑ, αυτό όμως μέχρι να γίνει η μεσάζοντας προκειμένου να χτυπηθεί πολιτικά η υπουργός Παιδείας, Νίκη Κεραμέως.

Τα Επιχειρηματικά Βραβεία «Θαλής ο Μιλήσιος» εξέδωσαν ανακοίνωση στην οποία αναφέρουν μεταξύ άλλων πως «από την υπουργό Παιδείας, κυρία Νίκη Κεραμέως, η οποία μας τίμησε με την παρουσία της, ζητήσαμε απλώς να απονείμει το βραβείο, όπως ακριβώς ζητήσαμε και από άλλους παρισταμένους υπουργούς την απονομή άλλων αντίστοιχων βραβείων», προκειμένου να ξεκαθαρίσουν πως η απόφαση για τη βράβευση της αμφιλεγόμενης πλέον Ελένης Αντωνιάδου δεν ήταν της κ. Κεραμέως και το να χρησιμοποιείται η εν λόγω υπόθεση για να στοχοποιηθεί και να σχολιαστεί αρνητικά μία κορυφαία υπουργός της κυβέρνησης –ήρθε τρίτη σε θετικές γνώμες σε πρόσφατη δημοσκόπηση της MRB– είναι πολιτικά ανήθικο.

Η υπόθεση της Ελένης Αντωνιάδου έχει λάβει διαστάσεις και σε ξένα μέσα ενημέρωσης. Η ίδια δεν έχει κάνει δηλώσεις πουθενά και πιθανότατα προσπαθεί να διαχειριστεί τον κανιβαλισμό των μίντια εναντίον της. Η ευθύνη της έγκειται στο ότι άφησε τους βαρύγδουπους τίτλους των ΜΜΕ να εξελιχθούν σε φαινομενικά αθώα ψέματα ως προς το βιογραφικό της. Το summer camp στη NASA έγινε τίτλος στα μίντια «Η ερευνήτρια που εκπαιδεύει αστροναύτες στη NASA», η συμμετοχή στην ομάδα κατασκευής της τεχνητής τραχείας έγινε «Η Ελληνίδα που δημιούργησε την πρώτη τεχνητή τραχεία», ο τίτλος του Μaster έγινε Δρ. και κάπως έτσι η μία υπερβολή έφερε την άλλη, χωρίς να υπάρξει εγκαίρως αποκατάσταση της αλήθειας. Αυτό είναι και το τίμημα της δημοσιότητας για την Ελένη και κάθε Ελένη που μπορεί να έχει όλες τις προϋποθέσεις για να διαπρέψει, οι οποίες όμως εξαλείφονται από την υπερβολική έκθεση στα μίντια.