Η πεταλούδα του Παναμά

Σύμφωνα με μια ποιητική μεταφορά στη θεωρία του χάους, «αν μια πεταλούδα πετάξει στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα». Ένα φαινόμενο ανάλογο της πεταλούδας φαίνεται να έχει τεθεί σε ισχύ στη Μεγάλη Βρετανία, όπου η εμπλοκή του Ντέιβιντ Κάμερον στην πολύκροτη υπόθεση των Panama Papers αναμένεται να επηρεάσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος του Ιουνίου για την παραμονή ή όχι της χώρας στην Ε.Ε. Μπορεί η διαρροή των αρχείων του δικηγορικού γραφείου Mossack Fonseca του Παναμά, συνολικού όγκου 2,6 terabytes, με τις 214.000 offshore, να περιγραφεί ως το πέταγμα μιας πεταλούδας; Εκτός από το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τις εντυπωσιακές αποκαλύψεις που έφεραν στο φως δραστηριότητες πολιτικών, μεγιστάνων και επιχειρηματιών απ’ όλο τον κόσμο, οι διαρροές έχουν φέρει τον Βρετανό πρωθυπουργό σε δυσχερή θέση.

Νόμιμο και ηθικό
Ύστερα από μέρες υπεκφυγών, ο Ντέιβιντ Κάμερον αναγκάστηκε να αναγνωρίσει ότι είχε όφελος από τα περιουσιακά στοιχεία του πατέρα του σε εξωχώριες εταιρείες. Μέρες αφότου το γραφείο του αρνούνταν να σχολιάσει το θέμα που είχε προκύψει μετά την αποκάλυψη ότι ο πατέρας του Βρετανού πρωθυπουργού, Ίαν, ήταν ανάμεσα στα ονόματα που ήρθαν στην επιφάνεια, ο Κάμερον παραδέχτηκε ότι το 2010, τέσσερις μήνες πριν από την ανάληψη των καθηκόντων του, πούλησε τις μετοχές του στην εταιρεία του πατέρα του, εισπράττοντας περί τα 37.000 ευρώ. Ο Βρετανός πρωθυπουργός επέμεινε ότι κατέβαλε τους προβλεπόμενους φόρους, υποστηρίζοντας ότι δεν υπήρχε τίποτα το μεμπτό από νομική άποψη. Αναγκάστηκε επίσης να παραδεχτεί ότι η Ντάουνινγκ Στριτ δεν χειρίστηκε καλά το θέμα.

Ο Κάμερον μέχρι στιγμής έχει εκδώσει πέντε διαφορετικές ανακοινώσεις για το θέμα, ανάμεσά τους και τις φορολογικές του δηλώσεις. Τον χορό της δημοσιοποίησης των φορολογικών στοιχείων ακολούθησαν οι Μπόρις Τζόνσον και Τζορτζ Όσμπορν, αλλά και ο Τζέρεμι Κόρμπιν, ηγέτης των Εργατικών, που βρήκε την ευκαιρία να χτυπήσει τον αντίπαλό του σε ένα θέμα που του επιτρέπει να «χορέψει» πάνω στις παραδοσιακές διαχωριστικές κομματικές γραμμές.

Το σκάνδαλο αποδεικνύεται καταστροφή για τον Κάμερον, ο οποίος, ως κεντρικό πρόσωπο της εκστρατείας για την παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε., θα προτιμούσε να μην έχει σχέση με το θέμα. Αντ’ αυτού, βλέπει το πρόσωπό του σε δεκάδες πρωτοσέλιδα, σε μια υπόθεση που τον συνδέει απευθείας με ζητήματα όπως η πολιτικά τοξική χρήση υπεράκτιων φορολογικών παραδείσων της παγκόσμιας ελίτ. Και αυτό κάνει πολλούς να αμφιβάλλουν για την ειλικρίνεια και την αποτελεσματικότητα των υποσχέσεών του να κυνηγήσει τις οffshore, αλλά και αναδεικνύει το προνομιακό οικογενειακό υπόβαθρό του.

Σχεδόν στο σύνολό του ο βρετανικός Τύπος εκτιμά πως εκτός από τον ίδιο τον Κάμερον και η κυβέρνηση των Συντηρητικών θα υποστεί πολιτική φθορά, αφού ενισχύεται η εντύπωση ότι εκπροσωπεί τα συμφέροντα των ελίτ, με επικεφαλής έναν πρωθυπουργό που δεν διστάζει να εκμεταλλευτεί τα παράθυρα της νομοθεσίας για να μειώσει τα φορολογικά βάρη του. Παραδόξως, ο Βρετανός πρωθυπουργός είχε καταφέρει να καλλιεργήσει ένα προφίλ που αποσιωπούσε την ανάδειξή του μέσα από τα πλέον ελιτιστικά μονοπάτια της βρετανικής κοινωνίας.

Ανοίγει ο δρόμος για αλλαγή ηγεσίας
Κατά ειρωνεία της τύχης, σε περίπτωση που ο Κάμερον απομακρυνθεί από την πρωθυπουργία και την ηγεσία του κόμματος, θα δει έναν συνάδελφό του στα έδρανα της Οξφόρδης και στο πριβέ Bullingdon Club να αναλαμβάνει τα ηνία. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας ORB για τον «Independent», η οποία δημοσιεύτηκε στις αρχές Απριλίου, πριν ακόμα σκάσει η βόμβα των αποκαλύψεων για τις offshore, ο Μπόρις Τζόνσον έρχεται πρώτος σε ερώτηση για το ποιος θα γίνει αρχηγός του Συντηρητικού Κόμματος. Ο δήμαρχος του Λονδίνου είναι το φαβορί για να αντικαταστήσει τον Ντέιβιντ Κάμερον και τον προτιμούν τόσο οι ψηφοφόροι των Τόρηδων όσο και πολίτες από άλλες παρατάξεις.

Η δημοσκόπηση δίνει στον Τζόνσον 38%, με την υπουργό Εσωτερικών Τερέζα Μέι να έρχεται δεύτερη με 16% των ψήφων και τον υπουργό Οικονομικών Τζορτζ Όσμπορν στην τρίτη θέση με μόνο 9%. Ο επικεφαλής του αριθμού 11 της Ντάουνινγκ Στριτ, ο οποίος κάποτε θεωρούνταν φυσικός και προφανής διάδοχος του Κάμερον, φαίνεται ότι υποφέρει δημοσκοπικά από τις παλινωδίες που ακολούθησαν την κατάθεση του προϋπολογισμού, την αναστροφή στην οποία αναγκάστηκε σχετικά με περικοπές στις παροχές αναπηρίας και την παραίτηση, μέσω μιας πολύ αιχμηρής επιστολής, του υπουργού Εργασίας Ίαν Ντάνκαν Σμιθ νωρίτερα αυτό τον μήνα.

Οι επιπτώσεις του Παναμά θα γίνουν σύντομα εμφανείς και στις δημοσκοπήσεις, υποστηρίζουν τα βρετανικά μέσα, με τα προσωπικά ποσοστά του Κάμερον να δείχνουν πτώση από τον Δεκέμβριο. Μια κατάρρευση του πρωθυπουργού στις έρευνες κοινής γνώμης αναμένεται να αποδυναμώσει το στρατόπεδο της παραμονής, καθώς οι συντηρητικοί ψηφοφόροι παίρνουν αντιφατικά μηνύματα από το κόμμα τους, το οποίο είναι χωρισμένο περίπου στη μέση, με 140 από τους 330 βουλευτές να στηρίζουν μέχρι στιγμής την έξοδο από την Ε.Ε. Με αυτά τα δεδομένα, ο Κάμερον θα πρέπει να κινητοποιήσει και ψηφοφόρους των Εργατικών και των Φιλελεύθερων Δημοκρατών για να αυξήσει τις πιθανότητες να κερδίσει το δημοψήφισμα. Η αποδυνάμωσή του όμως λίγους μήνες πριν από τις κρίσιμες κάλπες δύσκολα θα λειτουργήσει συσπειρωτικά για την καμπάνια της παραμονής, ενώ ακόμα πιο δύσκολα θα συνταχθούν στο πλευρό του τα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Ο Κάμερον ήδη έχει δηλώσει ότι θα παραιτηθεί πριν από τις γενικές εκλογές του 2020, αλλά, όπως δείχνουν τα πράγματα, θα μπορούσε να παραδώσει την επιστολή παραίτησής του αυτό τον Ιούνιο, αν τελικά η Βρετανία ψηφίσει υπέρ της αποχώρησης από την Ε.Ε. Αυτό σημαίνει ότι ο Τζόνσον, που πολλοί τον κατηγόρησαν ότι βγήκε ανοιχτά υπέρ της εξόδου από την Ένωση για να αντιπαρατεθεί στον Κάμερον και να αποκτήσει αέρα ηγέτη, μπορεί να αναλάβει τα ηνία του κόμματος ακόμα και μέχρι το τέλος αυτού του καλοκαιριού. Η δύναμή του είναι η διακομματική του παρέμβαση και η ικανότητά του να έλκει τμήματα του εκλογικού σώματος στα οποία άλλοι Συντηρητικοί δεν έχουν πρόσβαση, λένε οι αναλυτές. Φαίνεται ότι ο Τζόνσον, o οποίος φημίζεται για τον δυσάρεστο ελιτισμό του, χρησιμοποίησε με μαεστρία τη δημοτικότητα που του προσφέρει η θητεία του στον δήμο του Λονδίνου προς όφελός του. Και αν κάποτε είχε δηλώσει ότι οι πιθανότητές του να γίνει πρωθυπουργός είναι ίσες με αυτές του να μετενσαρκωθεί σε ελιά (!) ή να βρεθεί ο Elvis στον Άρη, πολλά αλλάζουν όταν μια πεταλούδα πετάει στον Παναμά.