Περιφερειακές εκλογές στη Γερμανία έναν χρόνο πριν από τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2017

Έναν χρόνο πριν από τη διεξαγωγή των ομοσπονδιακών εκλογών στη Γερμανία, το 2017, τα γερμανικά πολιτικά κόμματα αναμετρούν τις εκλογικές δυνάμεις τους κατά τη διεξαγωγή πολλαπλών κρατιδιακών εκλογών. Οι περιφερειακές εκλογές στα 16 κρατίδια (Länder) διεξάγονται σε διαφορετικούς πολιτικούς χρόνους από την ομοσπονδιακή εκλογή και αναδεικνύουν τις κυβερνήσεις των κρατιδίων, καθώς και τα στελέχη τα οποία θα επανδρώσουν για τα επόμενα πέντε έτη το δεύτερο νομοθετικό σώμα της Γερμανίας, την Άνω Βουλή (Bundesrat).

Η προηγούμενη ομοσπονδιακή εκλογή για τη Γερμανία είχε πραγματοποιηθεί στις 22 Σεπτεμβρίου 2013. Ως πρώτο κόμμα αναδείχθηκαν οι Χριστιανοδημοκράτες της Άνγκελα Μέρκελ (CDU/CSU) με ποσοστό 41,5%, ενώ δεύτεροι ακολούθησαν οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) του Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, με υποψήφιο καγκελάριο σε εκείνη την αναμέτρηση τον Πέερ Στάινμπρουκ. Εκείνες οι εκλογές διεξήχθησαν εν μέσω της σφοδρής αντιπαράθεσης αναφορικά με το ενδεχόμενο συνέχισης από τη Γερμανία παροχής οικονομικής βοήθειας προς τα υπερχρεωμένα ή πτωχευμένα ευρωπαϊκά κράτη. 

Εκείνη τη στιγμή σύσσωμο, πλην της Αριστεράς (Die Linke) και του νεόκοπου ακροδεξιού, λαϊκιστικού κόμματος Alternative für Deutschland (AfD), το γερμανικό Κοινοβούλιο (Bundestag) είχε υιοθετήσει μια φιλοευρωπαϊκή στάση, με απόφαση τη συνέχιση της ολοκλήρωσης του σχεδίου διάσωσης οικονομιών, όπως εκείνων της Ελλάδας και της Πορτογαλίας, με στόχο την επίτευξη της νομισματικής σταθερότητας στην Ευρωζώνη.

Η Άνγκελα Μέρκελ πέτυχε να σημειώσει το 2013 μια σημαντική εκλογική νίκη, στηριζόμενη στο μεγάλο πολιτικό της κεφάλαιο, στις καθαρές θέσεις της για κάθε ζήτημα, ευρωπαϊκό ή εσωτερικό, στην αποτελεσματικότητα των επιλογών της σε κάθε επίπεδο και με ήδη διαγεγραμμένη μια πρώτη τάση σταθεροποίησης των οικονομικών της Ευρωζώνης. Η νίκη του CDU οδήγησε για ακόμη μια φορά στην ιστορία της Γερμανίας στον μεγάλο κυβερνητικό συνασπισμό ανάμεσα στους Χριστιανοδημοκράτες και τους Σοσιαλδημοκράτες. Το ακροδεξιό AfD, στην πρώτη του εκλογική αναμέτρηση, δεν κατάφερε να υπερβεί το κατώφλι του 5%, ώστε να εισέλθει στο Κοινοβούλιο.

Ωστόσο, η ευνοϊκή συνθήκη για τους Χριστιανοδημοκράτες άλλαξε. Το 2015 ακολούθησαν οι πρώτες περιφερειακές εκλογές στο Αμβούργο και στη Βρέμη και διαπιστώθηκε ότι ιδιαίτερα στην περίπτωση του Αμβούργου οι Χριστιανοδημοκράτες υποχωρούσαν αισθητά (άνω του 5% σε σύγκριση με το 2011), ενώ το AfD σημείωνε δυναμική της τάξης του 7,4%. Μια εξίσου σημαντική δυναμική, ύψους 5,5%, σημείωσε το ακροδεξιό κόμμα και στη Βρέμη. Στη διάρκεια του 2016 αναμένονταν να σημειωθούν πέντε νέες κρατιδιακές εκλογικές αναμετρήσεις.

Η μεταναστευτική πολιτική, η οποία ακολουθήθηκε από την καγκελάριο στη διάρκεια της άνοιξης του 2016, είχε εξαρχής διαφανεί ότι θα δημιουργούσε πολιτική και κοινωνική αντιπαράθεση. Η ανοιχτή προσέγγιση της Άνγκελα Μέρκελ, η οποία οδήγησε περίπου 1 εκατομμύριο πρόσφυγες από τη Συρία να αναζητήσουν άσυλο στη Γερμανία, πυροδότησε την κοινωνική αντίδραση, μείωσε τα ποσοστά δημοτικότητάς της, συμπαρέσυρε τους Σοσιαλδημοκράτες του Ζίγκμαρ Γκάμπριελ και ώθησε την εκλογική δυναμική του AfD. 

Συγκεκριμένα, στη Βάδη-Βιρτεμβέργη το CDU υποχώρησε κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ το AfD σημείωσε άνοδο ύψους 15,1%. Την ίδια πτωτική κατεύθυνση, με σαφώς πιο περιορισμένες απώλειες, ακολούθησε το CDU τόσο στη Ρηνανία-Παλατινάτο όσο και στην Σαξονία-Άνχαλτ.

Ωστόσο, ενώ σε όλες τις προηγούμενες κρατιδιακές αναμετρήσεις οι Χριστιανοδημοκράτες διατήρησαν την πρώτη ή τη δεύτερη θέση, στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση, στις 4 Σεπτεμβρίου, στο κρατίδιο Μεκλεμβούργο - Δυτική Πομερανία της Ανατολικής Γερμανίας, έχασαν τη δεύτερη θέση από το ακροδεξιό κόμμα και βρέθηκαν στην τρίτη θέση με ποσοστό 19%, υποχωρώντας σε σχέση με το 2011 κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες. Το AfD σημείωσε ποσοστό ύψους 21,9%, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες διατήρησαν την πρώτη θέση με ποσοστό 30,2%. 

Μολονότι το AfD δεν θα αποτελέσει μέλος της νέας κρατιδιακής κυβέρνησης, καθώς το SPD είναι σε θέση είτε να συνεχίσει τον κυβερνητικό σχηματισμό με το CDU είτε να προχωρήσει σε νέο κυβερνητικό σχήμα με τους Πράσινους, η δυναμική η οποία σημειώθηκε από την άκρα Δεξιά, σε πολιτικό και σε συμβολικό επίπεδο, θα επιφέρει δυσμενείς επιπτώσεις για την εκλογική δυναμική της ίδιας της καγκελαρίου.

Το πολιτικό κεφάλαιο της Άνγκελα Μέρκελ

Η Άνγκελα Μέρκελ προέρχεται από την περιοχή της Δυτικής Πομερανίας και μάλιστα προεκλογικά είχε προσδώσει προσωπικό στίγμα στην εκστρατεία στην περιφέρεια αυτή. Η καγκελάριος είχε επιλέξει να διατηρήσει σταθερή την πολιτική της αναφορικά με το ζήτημα των προσφύγων, ενώ εκφράστηκε σκληρότερα υπέρ του ζητήματος του επαναπατρισμού των παράτυπων μεταναστών. Φαίνεται όμως ότι η ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας σε βάρος της μεταναστευτικής πολιτικής της είναι τόσο έντονη, ώστε η σκληρή μεταστροφή στο ζήτημα του επαναπατρισμού εκλήφθηκε ως προεκλογικό ευκαιριακό τέχνασμα και τελικώς απέτυχε να αναστρέψει το κλίμα.

Η επόμενη κρατιδιακή αναμέτρηση στο Βερολίνο θα πραγματοποιηθεί στις 18 Σεπτεμβρίου και τα επιτελεία όλων των κομμάτων αναμένουν ένα ακόμη αποτέλεσμα. Η μεταναστευτική πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ αποτέλεσε σημείο τριβής ανάμεσα στην ίδια και στους Χριστιανοδημοκράτες, ανάμεσα στην ίδια και στους Βαυαρούς εταίρους της (CSU), καθώς και ανάμεσα στην ίδια και στην κοινή γνώμη. Όπως το 2013, έτσι και σήμερα η καγκελάριος προσέρχεται σε ομοσπονδιακή εκλογή εν μέσω πολιτικής κρίσης, την οποία ανακινούν και στις δύο περιπτώσεις ζητήματα που αφορούν την Ε.Ε.: τότε το οικονομικό, σήμερα το προσφυγικό. 

Όπως το 2013, έτσι και σήμερα η καγκελάριος επιλέγει την προώθηση της πλέον συμφέρουσας –γεωπολιτικά– στρατηγικής για το σύνολο της Ε.Ε., αψηφώντας εν μέρει την κοινωνική δυσαρέσκεια που η πολιτική, τότε και σήμερα, προκαλεί στη γερμανική κοινή γνώμη. Η ίδια έχει ένα αδιαμφισβήτητο μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο και μάλιστα ακόμη και σήμερα, που η δημοτικότητά της φαίνεται να πέφτει (55% σε σχέση με 75% το 2013), εκείνη συνεχίζει να αποτελεί μία από τις σημαντικότερους πολιτικούς της Γερμανίας και όχι μόνο.

Η αδυναμία εκ μέρους της εσωκομματικής αντιπολίτευσης στο CDU να αναδείξει μια κατάλληλη προσωπικότητα και να απειλήσει την προεδρία Μέρκελ, καθώς και η αδυναμία του σοσιαλδημοκράτη αντιπροέδρου της κυβέρνησης, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, να ανακτήσει δυναμική σε βάρος της, είναι ενδείξεις της δύναμης που η ίδια έχει εν αναμονή της επόμενης ομοσπονδιακής αναμέτρησης. 

Σαφέστατα η κριτική σε βάρος της μεταναστευτικής πολιτικής, μετά τα αποτελέσματα στη Δυτική Πομερανία, θα ενταθεί σε βάρος της εσωκομματικά, ωστόσο δεν αναμένεται ότι θα μπορέσει να απειλήσει την προεδρία της και την υποψηφιότητά της για το 2017. Σήμερα οι δημοσκοπήσεις φέρνουν το CDU πρώτο (34%), με αισθητή υποχώρηση σε σχέση με το 2013 (41,5%), ωστόσο η προεκλογική εκστρατεία δεν έχει επίσημα αρχίσει και η κοινή γνώμη εκφράζεται με βάση τις επιπτώσεις της ημερήσιας ατζέντας.

Η απειλή για το πολιτικό σύστημα της Γερμανίας, για πρώτη φορά μετά το πέρας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, φαίνεται να έρχεται από την άκρα δεξιά. Το AfD, ένα λαϊκιστικό, κοινωνικά αυταρχικό κόμμα, δημιουργήθηκε τον Φεβρουάριο του 2013, εν μέσω της αντιπαράθεσης επί των σχεδίων διάσωσης των ευρωπαϊκών οικονομιών, και ενισχύθηκε στη συνέχεια κεφαλαιοποιώντας όλους τους κραδασμούς τους οποίους, αναπόφευκτα θα έλεγε κανείς, η ηγεμονική θέση της Γερμανίας στην Ε.Ε. επιφέρει στο εσωτερικό της χώρας.

Ωστόσο, η πολιτική ανάλυση στη Γερμανία σπεύδει συνεχώς να καθησυχάσει τις ανησυχίες περί μιας περαιτέρω εκλογικής ενδυνάμωσης της άκρα Δεξιάς, δεδομένου του κοινωνικού φόβου που προκαλεί η ιστορική μνήμη, την οποία ο γερμανικός λαός, με ισχυρή δόση αυτοκριτικής και με συνεχή την προάσπιση της ελευθερίας και της δημοκρατίας στη θεσμική λειτουργία, έχει για χρόνια εξοστρακίσει από την πολιτική και κοινωνική ζωή.

Δείτε στο electograph τη δημοσκόπηση για τις ομοσπονδιακές εκλογές του 2017