Amélia Muge: Το τραγούδι στα αρχαία ελληνικά είναι σαν να βουτάς σε μια άβυσσο

Έξι χρόνια μετά την κυκλοφορία του album «Periplus»,η Πορτογαλίδα τραγουδίστρια, εικαστικός και μουσικός Amélia Muge, συναντά ξανά τον μουσικό, δημοσιογράφο και συγγραφέα Μιχάλη Λουκοβίκα.

Αυτή τη φορά σειρά έχει το «Αρχιπέλαγος» όπου συνυπάρχουν μεταξύ άλλων η Σαπφώ, ο Μπετόβεν, ο Φερνάντο Πεσόα και ο Βασίλης Τσιτσάνης.

Η Amélia Muge με αφορμή την κυκλοφορία του δίσκου μίλησε στο freesunday.gr για τους ποιητές, τα αρχαία ελληνικά και τις γέφυρες που ενώνουν Ελλάδα και Πορτογαλία.

Πώς προέκυψε η ιδέα για το «ARCHiPELAGOS - Passagens»;

Το «Αρχιπέλαγος», όπως και ο «Περίπλους» είναι το απτό αποτέλεσμα ενός διαρκούς διαλόγου μεταξύ εμού και του Μιχάλη που ήταν, και εύχομαι να συνεχίσει να είναι, πολύ πλούσιος, γεμάτος αναζήτηση, φαντασία, έμπνευση και δημιουργία. Η ιδέα του «ARCHiPELAGOS – Passagens» άρχισε να σχηματοποιείται μετά από μια συνεργασία με θέατρο της Λισαβόνας για μια συναυλία που θα αποτελούσε συνέχεια του «Περίπλου». Το επόμενο βήμα ήταν η μεταμόρφωση του κονσέρτου σε ένα ακόμα «ακουστικό ταξίδι». Ο τίτλος, όπως και στην προηγούμενη δουλειά, σχετίζεται με την ιδέα του ταξιδιού, συνδεδεμένος με την ελπίδα για επαφή και διάδραση στο χώρο και το χρόνο, συνδυάζοντας μουσική, συγγραφείς, συνθέτες, θέματα και την κοινή κληρονομιά.

Στο «Archipelagos» συναντάμε σπουδαίους ποιητές. Βάσει ποιων κριτηρίων έγινε η επιλογή τους;

Η ποίηση για μένα είναι καθημερινή συντροφιά και ένας μοναδικός συνδυασμός αισθημάτων, φιλοσοφίας, γλώσσας, εσωτερικών ταξιδιών, οραμάτων για τον κόσμο και την ανθρωπότητα. Ο Μιχάλης κι εγώ δουλέψαμε μαζί πάνω στους ποιητές που είναι παρόντες στην προηγούμενη δουλειά μας, τον «Περίπλου», π.χ. τον Άρη Αλεξάνδρου στην περίπτωση του Μιχάλη και τον Φερνάντο Πεσσόα ή τη Ναταλία Κορρέια, από την πλευρά μου. Μια άλλη ποιήτρια, έργα της οποίας τραγουδάω εδώ και χρόνια είναι η Έλια Κορρέια. Μας συγκίνησε και τους δύο βαθύτατα η τελευταία δουλειά της. Η επιλογή των ποιημάτων, στη διαδικασία δημιουργίας αλληλουχιών και στον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται μια ιστορία, εξαρτάται πώς αυτά τα ποιήματα αλληλεπιδρούν, πώς ένα θέμα σχετίζεται με ένα άλλο αλλά και με το γενικό θέμα του κομματιού, συνεισφέροντας στην ιδέα του επόμενου «ταξιδιού», του επόμενου «γρίφου», εμπλέκοντας προφορική και γραπτή ποίηση, λαϊκή και έντεχνη, παρόμοια θέματα και εμπειρίες.

Πρόκειται για τον δεύτερο δίσκο που κάνατε με τον συνθέτη Μιχάλη Λουκοβίκα. Θα μας πείτε λίγα λόγια γι΄ αυτήν τη συνεργασία;

Γνωριστήκαμε μέσω του MySpace, ανακαλύψαμε ότι έχουμε κοινά ενδιαφέρονται και η περιέργεια του ενός για τη δουλειά του άλλου δεν σταμάτησε ποτέ. Από την αρχή θαύμασα το ταλέντο του (η δουλειά του «The Gold in the Sky» είναι για μένα ένα αριστουργηματικό, μουσικό, ποιητικό ταξίδι από την Δύση στην Ανατολή). Όταν συναντηθήκαμε το 2009, παρουσίαζε μια ραδιοφωνική εκπομπή που λεγόταν «Μεσογειακός Περίπλους» και, αν και δεν γνωρίζω ελληνικά, την άκουγα στην Πορτογαλία σχεδόν κάθε μέρα, καθώς μέσω της μουσικής μπορούσα να καταλάβω το «ταξίδι» που έκανε. Οι συζητήσεις μας για τις δουλειές μας, για θέματα που σχετίζονται με την επικοινωνία και την κουλτούρα, για διαπολιτισμικές ιδέες και κυρίως για την κοινή κληρονομιά, εξελίχθηκαν σε συνεργασία. Είμαστε πολύ διαφορετικοί άνθρωποι, αλλά και οι δυο εργαζόμαστε στη μουσική με την ίδια προσέγγιση: πολλά είδη και διαπολιτισμικότητα, καθώς και ανάγκη για έρευνα, ως βασικά στοιχεία της δημιουργίας.

Είχατε ενδοιασμούς ή και φόβο να τραγουδήσετε στα αρχαία ελληνικά;

Το τραγούδι στα αρχαία ελληνικά δεν είναι σαν να διασχίζεις μια γέφυρα, αλλά σαν να βουτάς σε μια άβυσσο. Αν ήμουν μόνη μου, θα είχα τρομάξει. Χωρίς τον Μιχάλη να με σπρώχνει και να με βοηθά, καθώς και χωρίς τη θετική γνώμη της Έλια Κορρέια, που έχει σπουδάσει αρχαία ελληνικά, θα αρνιόμουν να το κάνω. Οι ήχοι κάποιων συλλαβών είναι πολύ δύσκολοι για μένα, αλλά το χειρότερο ήταν ο «στολισμός» που η μελωδία του Μιχάλη απαιτούσε. Καθόλου εύκολο. Αισθανόμουν ότι δεν θα τα καταφέρω ποτέ και αντιστάθηκα αρκετά, ζητώντας από το Μιχάλη πολλές φορές να βρει έναν Έλληνα τραγουδιστή για το συγκεκριμένο κομμάτι. Τελικά, όταν συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να το κάνω... βούτηξα! Αυτό που με βοήθησε πολύ, πάντως, ήταν τα αισθήματα της Σαπφούς και πόσο βαθειά άγγιξαν την ψυχή μου.

Υπάρχουν κάποια σχέδια για live εμφανίσεις σας το επόμενο διάστημα που να περιλαμβάνουν και την Ελλάδα;

Προς το παρόν, είμαι αφοσιωμένη σε αυτή την πορτογαλο-ελληνική δουλειά. Έχουμε μια πολύ καλή ομάδα με εξαιρετικούς επαγγελματίες που την προωθούν στην Πορτογαλία και την Ελλάδα, ανθρώπους με τους οποίους μας συνδέουν και δεσμοί φιλίας. Εξετάζουμε εναλλακτικές για να μεταφέρουμε στη σκηνή, όχι ακριβώς τον ήχο του «Αρχιπελάγους» και του «Περίπλου», όσο την μουσική μας εμπειρία που ήδη έχει μετατραπεί σε ένα είδος «κοινής ταυτότητας». Αν έχουμε προτάσεις για συναυλίες, μπορούμε να βρούμε λύσεις σχετικά με τον αριθμό των μουσικών, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της κάθε πρότασης. Θα θέλαμε καλές ευκαιρίες να παίξουμε ζωντανά σε Ελλάδα και Πορτογαλία. Πέραν από τις συναυλίες, κάνουμε και πιο απλές παρουσιάσεις, σαν συγγραφείς, μιλώντας για αυτά τα Βιβλία των Ταξιδιών που είναι ο «Περίπλους» και το «Αρχιπέλαγος». Πρέπει να βρούμε νέους τρόπους «επαφής», εναλλακτικούς στα καθιερωμένα μοντέλα επικοινωνίας. Επίσης, η μουσική μπορεί να αποτελέσει αφορμή για συζήτηση και συναισθηματική ένωση για το «ταξίδι», προσθέτοντας νέα «νησιά» σε αυτό το «αρχιπέλαγος».

Κλείνοντας, τι θα λέγατε ότι είναι τελικά αυτό που συνδέει την Πορτογαλία και την Ελλάδα;

Κατ΄αρχάς, θέλουμε να δείξουμε ότι αυτή η δουλειά έχει πολλά στοιχεία που ενώνουν τις χώρες και τους λαούς, σε επίπεδο αισθημάτων, χαράς, διαλόγου και αλληλεπίδρασης ανάμεσα στις τέχνες, σε άλλους κλάδους της γνώσης και στη ζωή. Έχουμε κοινές πανάρχαιες παραδόσεις που άρχισαν όταν η Πορτογαλία δεν ήταν καν Πορτογαλία, ούτε η Ελλάδα, Ελλάδα. Αυτό σημαίνει ότι, αν η μελέτη της προϊστορίας δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο μια χώρα, το ίδιο ισχύει και για τη μουσική και την ποίηση, όπως αυτές ταξιδεύουν στο χώρο και το χρόνο. Αυτό που κάναμε ήταν να προβάλλουμε αυτά τα στοιχεία. Ένα καλό παράδειγμα αυτής της αίσθησης του ταξιδιού και της αλληλεπίδρασης βρίσκεται στο κομμάτι «Τραγούδια του Πηλού». Το τραγούδι αυτό, ηλικίας 3.500 χρόνων, βρέθηκε σε ανασκαφή στο Ουγκαρίτ της Συρίας, γραμμένο σε μια πινακίδα από πηλό. Δημιουργήσαμε γέφυρες με το παρελθόν, εφιστώντας το βλέμμα των ανθρώπων μας σε μια περιοχή τόσο πολύ ταλαιπωρημένη από τον πόλεμο και την τραγωδία των προσφύγων. Το κομμάτι αυτό παρουσιάζεται σε διπλή εκδοχή για το τι μπορεί να κάνει η μουσική. Εγώ δούλεψα μια διατονική εκδοχή του, βρίσκοντας ομοιότητες με ένα εμβληματικό πορτογαλικό τραγούδι, σύμβολο του αγώνα μας κατά του φασισμού. Ο Μιχάλης δούλεψε σε μια πιο ανατολίτικη, χρωματική εκδοχή. Το τραγούδι ήταν αφιερωμένο στη Νικάλ, τη θεότητα του θερισμού. Εμπνευσμένη από αυτό, έγραψα ένα ποίημα που είναι ένα είδος μεταφοράς για τον θερισμό του «λόγου» στα πεδία του χρόνου. Ο Μιχάλης, στη δική του εκδοχή, δημιούργησε ένα ποίημα που μιλά για αυτόν τον «θερισμό» στη Μεσόγειο σήμερα, που τόσες ζωές προσφύγων -και παιδιών- έχει κοστίσει.

Σε τελική ανάλυση, η ιδέα του αρχιπελάγους είναι αυτή: ένας ανοιχτός χώρος, γεμάτος δυνατότητες για σχέσεις και νέες ανακαλύψεις, που ενώνει το παρελθόν με το μέλλον, όπου οι πάντες μπορούν να βρουν τα δικά τους ενδιαφέροντα και να προσθέσουν νέα νησιά σε ένα αρχιπέλαγος συναντήσεων. Επίσης, νομίζω ότι αυτό που ενώνει χώρες και λαούς είναι κάτι το μαγικό και μυστηριώδες που ποτέ δεν γνωρίζουμε ακριβώς τι είναι... Αλλά συμβαίνει όταν ακούμε ένα «κλικ». Ελπίζω το «Αρχιπέλαγος» να είναι ένα τέτοιο «κλικ».