Κώστας Παπακωστόπουλος: «Στη Γερμανία το θέατρο αποτελεί μια πιο εγκεφαλική διεργασία»

Η αριστουργηματική ταινία «Europa» του αιρετικού Δανού σκηνοθέτη Λαρς φον Τρίερ ζωντανεύει στη σκηνή μέσα από τη ματιά του Κώστα Παπακωστόπουλου, διακεκριμένου σκηνοθέτη, ιδρυτή και καλλιτεχνικού διευθυντή του Ελληνογερμανικού Θεάτρου, το οποίο γιορτάζει 30 χρόνια δημιουργικής πορείας στη Γερμανία.

Πώς προέκυψε η ιδέα και η ανάγκη μέσα σας να μεταφέρετε στο θέατρο την «Ευρώπη» του Λαρς φον Τρίερ, παράσταση την οποία θα δούμε στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με αφορμή την επέτειο των 30 ετών του Ελληνογερμανικού Θεάτρου της Κολονίας, του οποίου είστε ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής;

Στο πλαίσιο αυτού του εορτασμού είχα την ανάγκη να φύγω από τους γνωστούς δρόμους που μέχρι τώρα είχα υπηρετήσει με το Ελληνογερμανικό Θέατρο. Τα 30 χρόνια με προκαλούσαν θεατρικά για κάτι τελείως ξεχωριστό. Και το «Europa» ήταν κάτι τελείως ξεχωριστό. Ήταν η ταινία με την οποία το 1991 γνώρισα εγώ, όπως και όλοι μας τότε, τον Λαρς φον Τρίερ. Έμεινα βαθιά εντυπωσιασμένος από τον τρόπο που είχε καταφέρει να δείξει την ιστορία της Ευρώπης μέσα από ένα σκοτεινό, αλληγορικό ταξίδι στην κατεστραμμένη Γερμανία του 1945, εν έτει 1991, σε μια εποχή που η Ευρώπη, μετά την πτώση του σιδηρού παραπετάσματος, αναζητούσε το μέλλον της. Το θέατρό μας έχει ξεκινήσει από το 2018 την παρουσίαση μιας αστυνομικής τριλογίας με θέμα το μέλλον της Ευρώπης. Το «Europa», ένα έργο με αστυνομική πλοκή από τη μια και αλληγορικό χαρακτήρα για την Ευρώπη από την άλλη, ταίριαζε απόλυτα στη σύλληψη αυτής της τριλογίας.

Τι προσπαθείτε να πείτε με αυτό το έργο; Ποια είναι η επικαιρότητά του; Γιατί το επιλέξατε τώρα;

Στη θεατρική προσέγγιση της ταινίας του Λαρς φον Τρίερ ο πρωταγωνιστής Λέοπολντ Κέσλερ είναι ένας από μας. Είναι το συλλογικό «εγώ» μας, το οποίο θα κάνει αυτό το ταξίδι-εφιάλτη στην ιστορία της Ευρώπης, για να επιστρέψει στο τέλος και πάλι στο σήμερα έχοντας βιώσει την εμπειρία του παρελθόντος. Το κοινό έχει τη δυνατότητα μέσα από αυτό το ταξίδι να σκεφτεί και να αναρωτηθεί. Σε μια εποχή ολοένα αυξανόμενων διαφωνιών, αντιπαραθέσεων, αλλά και αμφισβητήσεων σχετικά με το μέλλον της Ε.Ε., δανείζομαι τα μοτίβα του Λαρς φον Τρίερ για να αναδείξω μέσα από το βίαιο παρελθόν της Ευρώπης τους κινδύνους που ελλοχεύουν για το μέλλον της.

Όντας Έλληνας, αλλά και Γερμανός πολίτης ταυτόχρονα, ποια είναι η γνώμη σας για την Ε.Ε. σήμερα; Είναι μια χρονική στιγμή που δείχνει να φτάνει στο τέλμα της ως θεσμός ή πιστεύετε ότι θα βγει πιο σοφή και πιο δημοκρατική από αυτή την κρίση;

Εδώ ακριβώς είναι και το στοίχημα, κατά πόσο δηλαδή η Ε.Ε. μπορεί να ξεπεράσει το τέλμα στο οποίο βρίσκεται σήμερα. Ήταν λάθος, κατά τη γνώμη μου, το γεγονός ότι από το ξεκίνημά της τα οικονομικά συμφέροντα ήταν αυτά που έπαιξαν τον βασικό ρόλο κατά τη δημιουργία της Ένωσης. Τα ιδανικά και οι αξίες μιας Ενωμένης Ευρώπης, που θα έπρεπε να είναι οι βασικοί συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στους λαούς της, χρησιμοποιήθηκαν από την οικονομία για να ικανοποιηθούν άλλες επιδιώξεις. Αν καταφέρουμε να αντιστρέψουμε τα πράγματα, τότε πιστεύω ότι η Ε.Ε. μπορεί να έχει ένα μέλλον, αλλιώς πολύ φοβάμαι ότι το παιχνίδι είναι χαμένο.

Ζείτε και εργάζεστε ως σκηνοθέτης στη Γερμανία για περισσότερα από 30 χρόνια. Ποιες διαφορές εντοπίζετε ανάμεσα στην ελληνική και τη γερμανική θεατρική αγορά και κουλτούρα;

Στη Γερμανία το θέατρο αποτελεί, θα έλεγα, μια πιο εγκεφαλική διεργασία, είναι τολμηρό, συνεχώς πειραματιζόμενο, απελευθερωμένο από το βάρος της παράδοσης. Οι Έλληνες ηθοποιοί όμως είναι αυτοί που έχουν μια μοναδική μουσικότητα και ενέργεια πάνω στη σκηνή, κάτι που στη Γερμανία δεν έχω συναντήσει. Οι Γερμανοί τρέφουν έναν βαθύ σεβασμό απέναντι στο αρχαίο δράμα και γενικότερα στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Αμφιβάλλω όμως αν μπορούν να αντιληφθούν πραγματικά την τραγική ουσία της αρχαίας τραγωδίας. Ο Τάσος Λιγνάδης, που είχα κάποτε την τύχη να γνωρίσω, είχε πει ότι χρωστάμε μεγάλη ευγνωμοσύνη στους Άγγλους, στους Γάλλους, στους Γερμανούς, οι οποίοι με τόση αφοσίωση ασχολήθηκαν με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τον προσέγγισαν με το αγγλικό, το γαλλικό ή το γερμανικό πνεύμα. Εκεί κρύβεται μια μεγάλη αλήθεια.

Μια ευχή και ένας φόβος για το μέλλον;

Να μην ξεχάσουμε τη σκοτεινή ιστορία της Ευρώπης, για να μην επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Δυστυχώς, όμως, ο άνθρωπος δεν μαθαίνει από την ιστορία του.

INFO

Europa

Βασισμένο στην ομώνυμη ταινία του Λαρς φον Τρίερ

Πρώτη πανελλήνια παρουσίαση

Συμπαραγωγή με το Ελληνογερμανικό Θέατρο - Κώστας Παπακωστόπουλος

Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής

Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος

19-20 Μαρτίου