Κώστας Αρζόγλου: «Δουλεύοντας ξεχνάω την αβεβαιότητα που με περιτριγυρίζει»

Είκοσι χρόνια μετά την πρώτη του παρουσίαση στην Ελλάδα, το πολυβραβευμένο θεατρικό έργο του Ρίτσαρντ Καλινόσκι «Το κτήνος στο φεγγάρι» επιστρέφει στο Θέατρο Σημείο. Το έργο παρακολουθεί την ιστορία του Αράμ και της Σέτα στο Μιλγουόκι του Ουισκόνσιν των ΗΠΑ ανάμεσα στο 1921 και το 1933. Ο Αράμ είναι ο μόνος επιζών της οικογένειάς του από τη γενοκτονία στην Αρμενία. Διέφυγε στις ΗΠΑ και δουλεύει ως φωτογράφος. Παντρεύεται δι’ αλληλογραφίας τη Σέτα, η οποία στα 15 της φτάνει κι αυτή στις ΗΠΑ για μια νέα ζωή, αφήνοντας πίσω της το ορφανοτροφείο στην Κωνσταντινούπολη. O Κώστας Αρζόγλου πρωταγωνιστεί στην παράσταση και μας εξηγεί γιατί δεν θεωρεί το έργο αυτό επίκαιρο.

Μιλήστε μας για το έργο…

Το έργο αφηγείται την ιστορία του Αράμ και της Σέτα, δύο προσφύγων από την Αρμενία που επιβίωσαν της γενοκτονίας από τους Τούρκους και ζουν ως πρόσφυγες στην Αμερική του Μεσοπολέμου. Εκείνος θεωρεί χρέος του να κάνει έναν γιο. Μόνο έτσι πιστεύει ότι θα εξασφαλιστεί η οικογενειακή συνέχεια μετά τον χαμό των δικών του από τους Τούρκους. Επιλέγει να παντρευτεί τη Σέτα μέσα από μια φωτογραφία για να εκπληρώσει τον σκοπό του. Μόνο που η φωτογραφία αυτή είναι λάθος και ο Αράμ βρίσκεται παντρεμένος με μια γυναίκα που δεν διάλεξε ποτέ. Και επιπλέον αυτή η γυναίκα αποδεικνύεται ότι δεν μπορεί να κάνει παιδί. Για εκείνη, το θέμα της δημιουργίας μιας οικογένειας δεν έχει να κάνει με το πώς θα αποκτηθεί ο γιος αλλά με το πώς θα επικοινωνήσουν οι δυο τους. Τότε μπαίνει στη ζωή τους ένα μικρό αγόρι. Ο Βίνσεντ δεν είναι από την Αρμενία. Είναι μετανάστης από την Ιταλία, αλλά εξίσου εγκαταλελειμμένος. Ζει σε ένα ίδρυμα, όπως ζούσε και η Σέτα μετά τη σφαγή της οικογένειάς της από τους Τούρκους. Το έργο μπαίνει στα μύχια της ψυχής των ηρώων και μέσα από τη ματιά αυτού του παιδιού ζωντανεύει όλον τον αγώνα αυτών των ανθρώπων να ξαναπιάσουν τη ζωή τους από την αρχή.

Είναι μια πολιτική παράσταση;

Όχι, δεν είναι. Όμως στηρίζεται σε πραγματικά γεγονότα, στη γενοκτονία των Αρμενίων από τους Τούρκους το 1915. Κανείς δεν μπορεί να αφαιρέσει από το έργο το ιστορικό αυτό περιβάλλον, όπως και την αναφορά του στη μετανάστευση. Όμως αυτό δεν καθορίζει την παράσταση ως πολιτική, αλλά ως μια παράσταση που μιλάει πάνω απ’ όλα για την ανθρώπινη δίψα για ζωή.

Νιώσατε πιο έντονη την ανάγκη να συμμετάσχετε σε αυτό το έργο επειδή το προσφυγικό βρίσκεται τα τελευταία χρόνια στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας;

Το έργο, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι επίκαιρο. Θα είχε την ίδια αξία και αν δεν βρισκόμασταν αντιμέτωποι με την προσφυγική κρίση των τελευταίων χρόνων. Άλλωστε πρωτοπαρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα πριν από 20 χρόνια, που δεν είχαμε ανάλογο πρόβλημα. Δεν κυνηγάμε την επικαιρότητα. Η προσφυγιά είναι κάτι που μας ματώνει. Κυρίως εμάς τους Έλληνες, που την έχουμε βιώσει στο πετσί μας. Είναι σαν μια πληγή που άλλοτε επουλώνεται και άλλοτε ανοίγει και τρέχει αίμα.

Τι διδαχτήκατε από αυτό το έργο για τους μετανάστες που ίσως δεν γνωρίζατε;

Το θέμα δεν είναι αν διδάχτηκα κάτι. Μπορεί και να διδάχτηκα. Αυτό όμως που μου έκανε πάρα πολύ μεγάλη εντύπωση –και αποτέλεσε και το επίπεδο συνεννόησης με τον σκηνοθέτη Βαγγέλη Παπαδάκη– ήταν ότι βρέθηκα μπροστά σε μια ιστορία μέσα από την οποία παίρνανε σάρκα και οστά όλες οι ιστορίες που μου έλεγε η γιαγιά μου από τη Μικρά Ασία. Ήταν σαν να ζωντάνευαν οι αφηγήσεις της για το σπίτι το πατρικό μας εκεί, για τις κακουχίες που πέρασε, για τα τέσσερα μικρά παιδιά της, ένα εκ των οποίων ήταν ο μπαμπάς μου… Όσο αυτά ξεδιπλώνονταν μέσα μου και μπροστά μου, νομίζω ότι έφτανα όλο και πιο κοντά στην ουσία του έργου, που μιλάει για πράγματα που είναι τόσο κοντά μας. Το έργο μού άνοιγε πόρτες σε αυτές τις μνήμες, που τις είχα θαμμένες. Όπως ακούγεται και στην παράσταση: «τα σημαντικά πράγματα κρύβονται στο πατάρι».

Ο Αράμ και η Σέτα παλεύουν για να ξαναχτίσουν μια μικρή πατρίδα. Τι είναι πατρίδα τελικά; Αυτό που κουβαλάμε μέσα μας ή η γη που πατάμε;

Πιστεύω ότι πατρίδα είναι να πατάμε σε μια γη που μπορεί να σηκώσει και να υπερασπιστεί αυτό που κουβαλάμε μέσα μας. Για μένα, πατρίδα είναι η Ελλάδα όλη. Δεν θα υπήρχε μια πατρίδα που θα την έπαιρνα μαζί μου κάπου στην Ελβετία ή στην Αμερική. Αυτή είναι μια μυθολογική πατρίδα. Την κουβαλάω μεν μέσα μου, αλλά δεν πατάω τη γη. Οι εξόριστοι και οι πρόσφυγες, όπως ο Αράμ και η Σέτα, προσπαθούν να χτίσουν μια πατρίδα μέσα από τη δημιουργία μιας μικρής κοινωνίας που αποτελείται από ανθρώπους σαν κι αυτούς. Είναι το μόνο που μπορούν να κάνουν, αφού έτσι κι αλλιώς τους έχουν διώξει από τη γη τη δική τους.

Μιλήστε μας για τον σκηνοθέτη, Βαγγέλη Παπαδάκη…

Στον Βαγγέλη βρήκα έναν άνθρωπο ο οποίος πονάει για τα ίδια πράγματα που πονάω κι εγώ. Κι αυτά δεν αφορούν μόνο το ιστορικό πλαίσιο αλλά και το αισθητικό πλαίσιο. Αισθητικά, έχει μια αντίληψη που ακουμπάει στη δική μου. Η παράσταση προσπαθεί να δημιουργήσει μνήμες μέσα από την ιστορία του έργου. Αυτό το εκτιμώ πολύ, γιατί ο Βαγγέλης είναι ένας νεότερος άνθρωπος που είναι σαν να έχει ζήσει τρεις ζωές.

Πρόσφατα μιλήσατε δημόσια για τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζετε. Προβλήματα που τρεις στις πέντε ελληνικές οικογένειες και επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν, την ίδια στιγμή που έρχονται εκλογές. Νομίζετε πως αυτή τη γενικευμένη οικονομική αβεβαιότητα υπάρχει πολιτικό σχήμα που μπορεί να την αντιμετωπίσει;

Κατ’ αρχάς δεν θέλω να μιλάω δημόσια άλλο για τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζω. Εργάζομαι και δουλεύοντας ξεχνάω την αβεβαιότητα που με περιτριγυρίζει. Αν πρόκειται να ζήσω αυτό που ζουν τρεις στις πέντε ελληνικές οικογένειες, ας το ζήσω κι εγώ μαζί τους. Δεν θέλω να είμαι κάτι ξεχωριστό. Αυτό όμως που με διαλύει είναι ότι ενώ έχω αγωνιστεί έμπρακτα 50 χρόνια τώρα για την Ελλάδα και έχω δώσει τη ζωή μου όλη για να είμαι πολίτης της, τώρα νιώθω απλά κάτοικός της. Κι αυτό είναι μια εξορία εντός του τόπου σου.

INFO

Το κτήνος στο φεγγάρι

του Ρίτσαρντ Καλινόσκι

Μετάφραση - Σκηνοθεσία: Βαγγέλης Παπαδάκης

Παίζουν: Κώστας Αρζόγλου, Σοφία Λιάκου, Βαγγέλης Παπαδάκης

Φιλική συμμετοχή: Τσέταν Γλύκας

Κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 20:00

Θέατρο Σημείο

Χαριλάου Τρικούπη 4

Τηλ.: 210 9229579