Ψηφιοποιώντας τον πολιτισμό
H HERMeS είναι μια αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία πολιτισμού που χρησιμοποιεί την τεχνολογία για την ψηφιοποίηση και την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς ιστορικών πόλεων και οικισμών. Ο Παύλος Χατζηγρηγορίου, με PhD στην Ψηφιακή Διαχείριση Ιστορικών Συνόλων, συνιδρυτής της HERMeS, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου (ISD Lab Σύρος) και μέλος του Συμβουλίου της Europa Nostra, εξηγεί γιατί δημιουργήθηκε η HERMeS και πώς ο ψηφιακός πολιτισμός μπορεί να κάνει τη διαφορά.
Περιγράψτε μας πότε και γιατί δημιουργήθηκε η HERMeS και ποιος ο σκοπός της.
H HERMeS (Heritage Management e-Society) ξεκίνησε στην Ερμούπολη το 2015 ως μια μικρή ομάδα ανθρώπων με πάθος για την έρευνα και προβολή του πολιτισμού, ενώ το 2019 έλαβε και νομική μορφή ως αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία πολιτισμού. Στόχος της HERMeS είναι η προστασία και προώθηση της πολιτιστικής κληρονομιάς με χρήση της τεχνολογίας, πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ). Πρόκειται για ένα σχετικά νέο ερευνητικό πεδίο, που είναι περισσότερο αναγνωρίσιμο με τον διεθνή όρο «Digital Heritage». Δημιουργήσαμε τη HERMeS ως μη κερδοσκοπική εταιρεία με σκοπό να βοηθήσουμε την έρευνα αλλά κυρίως την εφαρμογή λύσεων ΤΠΕ για τη διάσωση της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Ελλάδας, προσφέροντας χώρο για ανάπτυξη ιδεών από νέους επαγγελματίες και δυνατότητες εξεύρεσης χρηματοδοτήσεων για την υλοποίησή τους.
Τι ακριβώς συνέβη στην Ερμούπολη και πού έχει επεκταθεί το έργο σας;
Στην Ερμούπολη υλοποιήθηκε με τη βοήθεια του δήμου και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου η μεγαλύτερη ψηφιακή συλλογή ιστορικών κτιρίων. Με καταγραφές σε περισσότερα από 1.200 κτίρια, αποδείχθηκε η διαχρονική παγκόσμια αξία της Ερμούπολης ως μοναδικού νεοκλασικού συνόλου το οποίο διασώζεται με ελάχιστες αλλοιώσεις μέχρι σήμερα. Παράλληλα, καταγράφηκε η κατάσταση των κτιρίων και εφαρμόστηκε ερευνητικά ένας αλγόριθμος διάσωσής τους ο οποίος λαμβάνει υπόψη του και κοινωνικο-χωρικούς παράγοντες. Η μεθοδολογία καταγραφής με το όνομα HERMeS αναγνωρίστηκε διεθνώς και έλαβε το 2015 το Ευρωπαϊκό Βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς Europa Nostra. Αυτή η επιτυχία αποτέλεσε το έναυσμα για να οργανωθούμε ως ομάδα και να δουλέψουμε πάνω στην ψηφιακή καταγραφή. Σήμερα, με τη μεθοδολογία HERMeS καταγράφονται δεκάδες οικισμοί στην Ελλάδα, αλλά και δύο οικισμοί εκτός των συνόρων μας: το Αργυρόκαστρο και η Οχρίδα. Σύντομα η βάση μας θα περιέχει περισσότερα από 4.500 ιστορικά κτίρια. Πέρα από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία, προχωράμε στις καταγραφές στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.
Τι εννοούμε όταν λέμε «άυλη πολιτιστική κληρονομιά» και πώς αυτή συνδυάζεται στις καταγραφές HERMeS;
Άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι όλα τα άυλα στοιχεία που μια κοινότητα θεωρεί μέρος του πολιτισμού της, όπως π.χ. πρακτικές, τεχνικές, αναπαραστάσεις κ.ά. Σε επίπεδο καταγραφών ιστορικών πόλεων και οικισμών, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι ιδιαίτερα πλούσια και περιλαμβάνει ιστορικά γεγονότα, έθιμα, παραδόσεις, ιστορίες, κατασκευαστικές γνώσεις, δεξιοτεχνία κ.ά. Επειδή η πολιτιστική κληρονομιά είναι περισσότερο προσιτή στο ευρύ κοινό μέσω της άυλης υπόστασής της, προσπαθούμε να συνδέσουμε τα κτίρια (υλικά) με τις ιστορίες (άυλα) με τη βοήθεια της τεχνολογίας, ώστε να καλύψουμε τη βασική ανάγκη της παράδοσης του πολιτισμού μας στην επόμενη (νεότερη) γενιά. Στο πλαίσιο αυτό, οι ιστορίες που αφηγούμαστε δεν αφορούν περιοριστικά το παρελθόν, καθώς περιλαμβάνουν την παραγωγή και σύγχρονου πολιτισμού. Έτσι, για παράδειγμα, μια θεατρική παράσταση που έγινε σε ένα ιστορικό κτίριο μπορεί να συνδεθεί ψηφιακά με το κτίριο αυτό και να προστεθεί στη συλλογική μνήμη του τόπου. Η δράση μας αυτή, με τίτλο «100 Κτίρια / 100 Ιστορίες», επιλέχθηκε πρόσφατα από το Συμβούλιο της Ευρώπης ως μία από τις καλύτερες πρακτικές για τον πολιτισμό (Strategy 21).
Στο site της HERMeS εντύπωση προκαλεί το έργο «Ιστορίες μιας αόρατης Αθήνας». Πείτε μας περισσότερα.
To Invisible Athens (In-Athens) χρηματοδοτείται από το Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» και ξεκίνησε μόλις πριν από μερικές ημέρες. Εκεί, με αξιόλογους συνεργάτες μας (GET, Common Space, Δίπυλον και Εκδόσεις Μέλισσα), θα αναπτύξουμε ψηφιακές εφαρμογές αφήγησης στον άξονα Ερμού - Σύνταγμα - Βασ. Σοφίας χρησιμοποιώντας τεράστιας αξίας αρχειακό υλικό για τα κτίρια που υπήρχαν στην περιοχή αυτή, αλλά και για τη διαχρονική της εξέλιξη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με έμφαση στον 19ο-20ό αιώνα. Όπως και στην Ερμούπολη, η προσέγγισή μας θα είναι με άξονα την τοπική κοινότητα, με στόχο την καταγραφή της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς και την προβολή τους σε ψηφιακό επίπεδο, εμπλουτίζοντας τη συλλογική μνήμη του τόπου.
Στην Ελλάδα τα ψηφιακά εργαλεία για την πρόσβαση στα πολιτιστικά δρώμενα ήταν περιορισμένα, μέχρι που ήρθε ο Covid-19 και παρακολουθούμε τους μεγαλύτερους πολιτιστικούς φορείς (εκτός από τους κρατικούς) να ψηφιοποιούν το υλικό τους. Έχουμε ψηφιακή πολιτιστική πολιτική; Και πόσο σημαντική είναι αυτή για μια χώρα με τόσο πλούσια Ιστορία, όπως η Ελλάδα;
Η Ελλάδα στον τομέα της ψηφιακής πολιτικής στον πολιτισμό αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα όπως σε κάθε άλλον τομέα: αρμοδιότητες διασπασμένες σε διαφορετικά υπουργεία (Πολιτισμού, Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Οικονομίας, Εσωτερικών, Περιβάλλοντος κ.ά.), επικάλυψη ή ακόμη και υπερκάλυψη ανάλογα με τα αντικείμενα, γήρανση και αδυναμία στελέχωσης από νεότερη γενιά υπαλλήλων. Αξίζει να σημειωθεί όμως ότι έχουν παρατηρηθεί σημαντικά βήματα στο πεδίο αυτό (όπως π.χ. η πλατφόρμα SearchCulture.gr), ενώ αισιόδοξο είναι το γεγονός ότι υπάρχει μερίδα στελεχών σε διάφορες υπηρεσίες (ειδικά στην περιφέρεια) που κατανοεί την ανάγκη στροφής στον ψηφιακό πολιτισμό και προσπαθεί με ίδια μέσα ή με μικρές χρηματοδοτήσεις να κάνει τη διαφορά. Ο πολιτισμός είναι ένας από τους σημαντικότερους οικονομικά τομείς στη χώρα μας και οι θέσεις απασχόλησης θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν αν υπήρχε μεγαλύτερη συνέργεια μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα στην ψηφιακή πολιτιστική κληρονομιά.
INFO
