Σπύρος Μιχαλόπουλος: «Αυτό που κάνει κάθε καλλιτέχνη να ξεχωρίζει είναι η ανθρωπιά»

Αγάπησε το σινεμά από παιδί μεγαλώνοντας στην Πρέβεζα, για να σπουδάσει σκηνοθεσία στη Σχολή Κινηματόγραφου του Λοτζ, με καθηγητή τον Κριστόφ Κισλόφσκι, τον οποίο θεωρεί μέντορα και φίλο του. Πέντε χρόνια μετά, στην Ελλάδα, δούλεψε σαν βοηθός σκηνοθέτη δίπλα στους Θ. Αγγελόπουλο, Γ. Σταμπουλόπουλο, Γ. Πανουσόπουλο, αλλά και στον σκληρό, όπως εκείνος λέει, χώρο της διαφήμισης. Στην τηλεόραση έχει βάλει τη σκηνοθετική του υπογραφή στα «Βέρα στο δεξί», «Έρωτας», «Πολυκατοικία», «Επιστροφή», «Άγριες Μέλισσες» και τώρα, σκηνοθετήσει τον «Όρκο» – τη νέα σειρά της ΕΡΤ1 με τους Γιάννη Στάνκογλου και Άννα-Μαρία Παπαχαραλάμπους. Ο Σπύρος Μιχαλόπουλος ήταν από τους πρώτους που άρθρωσαν ευθύ λόγο για τα σεξουαλικά εγκλήματα στον χώρο της τέχνης. Δεν θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά, αφού, όπως ο ίδιος λέει: «Μεγάλωσα σαν έφηβος στη Μεταπολίτευση και ακολούθησα με ζήλο το δίκιο και την ορθότητα».

ΦΩΤΟ: ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ

Από τις «Άγριες Μέλισσες» στον «Όρκο» – τη νέα σειρά που προβάλλεται στην ΕΡΤ. Μιλήστε μας για αύτην τη σειρά.

Η νέα σειρά της ΕΡΤ, ο «Όρκος», ήρθε στη ζωή μου αμέσως μετά τη συμμετοχή μου στις «Άγριες Μέλισσες». Ολοκλήρωσα τον δεύτερο κύκλο της σειράς και ξεκίνησα την προετοιμασία για τον «Όρκο». Πρόκειται για μια σειρά 36 επεισοδίων, της οποίας η πλοκή στηρίζεται σε τρεις βασικούς πυλώνες. Το ιατρικό-υπαρξιακό δράμα, το κοινωνικό που έχει να κάνει με το φαινόμενο της αστεγίας, και το αστυνομικό δράμα. Είναι μια πρωτότυπη σειρά σε σενάριο της Τίνας Καμπίτση και παραγωγή της ARCADIA. Θα προβάλλεται κάθε Σάββατο στις 10.00, διπλό πάντα επεισόδιο. Η πρεμιέρα έγινε στις 5 Φεβρουαρίου και η αποδοχή από τον κόσμο είναι εντυπωσιακή. Αυτό μας κάνει όλους χαρούμενους.

Η Δημόσια Ελληνική Τηλεόραση μπορεί να ανταγωνιστεί την ιδιωτική; Και δεν μιλώ με όρους καλλιτεχνικούς, αλλά εμπορικούς. Τι της λείπει, ενώ βλέπουμε τόσο καλές παραγωγές, σε μυθοπλασία, ντοκιμαντέρ αλλά και ξένες σειρές, για να κερδίσει την αγάπη του κοινού;

Η Δημόσια Ελληνική Τηλεόραση μπορεί να ανταγωνιστεί την ιδιωτική τηλεόραση στο περιεχόμενο. Το περιεχόμενο αυτό μπορεί να είναι καλλιτεχνικό, αλλά και εμπορικό. Ο σκοπός, βέβαια, της δημόσιας τηλεόρασης δεν είναι απαραίτητα το κέρδος, αλλά η προώθηση ενός πολιτιστικού περιεχομένου. Πάντα όμως με σεβασμό στον θεατή.

Το τελευταίο διάστημα όμως βλέπουμε με χαρά ότι η δημόσια τηλεόραση «μπαίνει» στο παιχνίδι της τηλεθέασης με ποιοτικούς όρους. Αυτό χρειάζεται κυρίως αξιοπιστία και χρόνο, ώστε να γίνει συνήθεια στον θεατή. Και η ΕΡΤ το έχει. Έχει την ικανότητα δημιουργίας πολιτισμού, που μπορεί να λειτουργήσει και εμπορικά.

Δεν της λείπει κάτι. Ίσως περισσότερη εξωστρέφεια στις επιλογές της.

Οι «Άγριες Μέλισσες» επανακαθόρισαν τον όρο «μυθοπλασία» στην ελληνική τηλεόραση, που φαίνεται εξαρτημένη από τα reality, για να γίνουν η αφορμή να επενδυθούν και πάλι χρήματα στις ελληνικές σειρές. Ποιος πιστεύετε ήταν ο καθοριστικός παράγοντας –αν ήταν ένας– που ώθησε τη σειρά να γίνει τόσο μεγάλη επιτυχία;

Οι «Άγριες Μέλισσες» ήρθαν σε μια εποχή που η μυθοπλασία είχε βαλτώσει. Τα reality έδειχναν ένα τηλεοπτικό τοπίο με χαμηλή ποιότητα, αλλά με μεγάλο κέρδος για μια βιομηχανία που στήθηκε γύρω από αυτά. Η χαμηλή, έως ανύπαρκτη, ποιότητα έδωσε στα κανάλια πόρους που κάποιους τους επένδυσαν και κάποιους όχι. Τότε, ο ΑΝΤ1 και κυρίως ο Τζώρτζης Ποφάντης, σαν διευθυντής προγράμματος, έριξε σ’ αυτήν την αρένα τις «Άγριες Μέλισσες». Ένα δύσκολο στοίχημα. Φανταστείτε ότι δεν είχε γίνει έως τότε καθημερινό σήριαλ εποχής. Το στοίχημα πέτυχε. Οι «Άγριες Μέλισσες» έδειξαν ότι τα ρίσκα μπορούν και να βγουν, αν έχεις όραμα. Και όραμα υπήρξε. Η εξαιρετική σεναριακή ομάδα με τη Μελίνα Τσαμπάνη και τον Πέτρο Καλκόβαλη, η σκηνοθεσία του Λευτέρη Χαρίτου, του Σταμάτη Πατρώνη και της αφεντιάς μου, σε συνδυασμό με την παραγωγή του Γ. Καραγιάννη, έδειξαν ότι μια σειρά, για να γίνει, χρειάζεται θέληση και αυταπάρνηση.

Το παράδειγμα των «Μελισσών» έδειξε ότι μπορούν τα κανάλια να επενδύσουν σε φαινομενικά δύσκολα πρότζεκτ και να στοχεύσουν ακόμη και στις αγορές.

Προς το παρόν, μόνο η ΕΡΤ ακολουθεί αυτόν τον δρόμο.

Διαβάζω σε όλες σας τις συνεντεύξεις ερωτήσεις που αφορούν τον Κριστόφ Κισλόφσκι, έναν σκηνοθέτη που αγαπήθηκε πολύ στην Ελλάδα, και είχατε την τύχη να τον γνωρίσετε στην Πολωνία κατά τη διάρκεια των σπουδών σας εκεί. Τον χαρακτηρίζετε ως μέντορά σας. Τι είναι μέντορας, κατά τη γνώμη σας; Αρκεί η καλλιτεχνική αξία κάποιου ή είναι συνδυασμός πραγμάτων;

Με τον Κισλόφσκι μάς συνέδεσε μια φιλία που κράτησε και μετά τα μαθήματα που έκανε στη Σχολή. Βαθιά πολιτικοποιημένος, απλός και άνθρωπος που σε εμπνέει. Και με εμπνέει ακόμη και τώρα. Αυτό είναι για μένα η έννοια του μέντορα. Ενός ανθρώπου που σε εμπνέει, σου δείχνει δρόμους και επιλογές, σε κριτικάρει και σε σπρώχνει να περπατήσεις τα δύσκολα μονοπάτια της Τέχνης. Αισθάνομαι τυχερός που γνώρισα τέτοιους ανθρώπους στη ζωή μου.

Δουλέψατε ως βοηθός σκηνοθέτη δίπλα σε μεγάλους σκηνοθέτες, Αγγελόπουλος, Σταμπουλόπουλος, Πανουσόπουλος. Έχετε καταλήξει τι είναι αυτό που κάνει έναν σκηνοθέτη να ξεχωρίσει;

Αυτό που κάνει κάθε καλλιτέχνη να ξεχωρίζει είναι η ανθρωπιά και η προσήλωση στον στόχο του, στην έκφρασή του, στο όραμά του. Ο καθένας από τους τρεις μεγάλους σκηνοθέτες, που δούλεψα σαν βοηθός, είχε αυτήν τη στόφα. Ο Αγγελόπουλος ήταν οραματιστής, ζούσε και ανέπνεε μέσα από τις ταινίες του. Ο Σταμπουλόπουλος ήταν η ήρεμη δύναμη στο γύρισμα, με ψυχραιμία και γνώσεις. Ο Πανουσόπουλος είναι η χαρά της ζωής. Δουλεύεις μαζί του και θέλεις να κάνεις τα πάντα για να βγει το πλάνο ή η σκηνή. Όλοι, όμως, ήταν προσηλωμένοι στο όραμά τους.

Ο σκηνοθέτης έχει το προνόμιο, για να καταφέρει να κάνει κάτι, να έρθει σε επαφή καθημερινά και για πολύ καιρό με πολλούς ανθρώπους, Με αυτούς που είναι τα εργαλεία του για να γίνει το έργο. Άρα, αυτούς πρέπει να τους σέβεται και να τους τιμά. Τίποτε άλλο.

Τι είναι αυτό που κρατά το ελληνικό σινεμά, με ελάχιστες εξαιρέσεις, ασφυκτικά εντός των τειχών;

Η θεματολογία. Το ελληνικό σινεμά, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, όπως ο Αργύρης Παπαδημητρόπουλος ή ο Γιώργος Λάνθιμος, παρουσιάζεται δειλό στις θεματικές του επιλογές. Εσωστρέφεια, αδυναμία χειρισμού οικουμενικών θεμάτων και κάποιες φορές άγνοια του μέσου. Όσοι σκηνοθέτες μπόρεσαν να ξεφύγουν από αυτήν την εσωστρέφεια, κατάφεραν να περάσουν με επιτυχία τα σύνορα. Και μπράβο τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι Έλληνες σκηνοθέτες δεν έχουν τεχνικές γνώσεις. Αντιθέτως, πιστεύω ότι είναι άρτια καταρτισμένοι.

Ήσασταν από τους πρώτους που άρθρωσαν ευθύ λόγο στην υπόθεση του Πέτρου Φιλιππίδη, η δίκη του οποίου ξεκινάει σε έναν μήνα. Τι σας έκανε να πάρετε τόσο ξεκάθαρη θέση;

Είμαι στον χώρο αυτό κοντά στα 40 χρόνια. Τα φαινόμενα αυτά πάντα υπήρχαν και πολύ φοβάμαι ότι θα συνεχίσουν, με έναν τρόπο, να υπάρχουν. Οι υποθέσεις αυτές της κακοποίησης ή των βιασμών εμπίπτουν καθαρά στις διατάξεις του Ποινικού Κώδικα και όχι στους ψυχολογικούς ή ψυχιατρικούς κύκλους, όπως κάποιοι θέλουν. Δεν είναι η παθογένεια η αιτία. Είναι η φύση των εγκληματιών. Τις συμπεριφορές αυτές τις ζήσαμε όλοι πολλά χρόνια πίσω από τις κάμερες. Το god syndrome των ανθρώπων αυτών ήταν η αφορμή για να γίνουν τα αίσχη αυτά, όχι η αιτία.

Ένας καλλιτέχνης πρέπει να μιλάει τόσο για αυτά που έγιναν, όσο και για αυτά που δεν βγήκαν στη φόρα ποτέ. Είναι ηθική υποχρέωση και στάση ζωής.